Dünyanın gelişmekte olan ekonomilerde bitcoin’in ifade ettiği anlam şimdilerde gelişmiş ekonomilerde de anlaşılmaya başlanıyor. 

Bendeniz ve birçok diğer kişinin uzun süredir dile getirmeye gayret ettiği gibi iyi işlemeyen finansal ve politik sistemler ile yaşan kişilere bitcoin’i anlatmak ABD gibi daha istikrarlı sistemlerde yaşayanlara anlatmaktan çok daha kolay. Zorlu istemlerde olanlar enflasyondan kaynaklanan travmalarla yaşarlar. Ayrıca yeri geldiğinde bankaların nasıl bir gardiyan gibi hareket edebileceklerini çok iyi bilirler.

2003 yılında Arjantin’e taşındığımda bankacılık krizinin göbeğindeki günlerde gördüğüm bir resim aklımdan hiç gitmiyor. Buenos Aires’deki banka şubeleri kızgın müşterilerden korunmak için dört bir taraflarına demir parmaklıklar yaptırmışlardı. Çelikten duvarların üzerinde grafitti ile “banqueros ladrones” (hırsız bankacılar) yazıyordu. Bu bankacılık krizi sonrasında alınan sert tedbirlerin üzerinden on yıl geçmeden Arjantin’in bitcoin’in ve kriptonun yaygınlaştığı yerlerden biri olması da sürpriz değil. 

Şu an için ABD’deki ve Avrupa’daki bankaların Arjantin’de olduğu gibi kapatılmak zorunda kalacağını düşünmüyorum. Ancak gelişmiş ekonomilerde yeni bir belirsizlik unsuru oluşturan mevcut bankacılık krizi özgürlükler adına da potansiyel bir risk oluşturuyor ve bu durum bitcoin’in önemini pekiştiriyor. 

Bu tehdidin sadece enflasyonist düzenin oluşmasına neden olan para politikaları izleyen Fed veya diğer merkez bankasından gelmesi söz konusu olamaz. (Balaji Srinivasan’ın bitcoin’in 17 Haziran’da 1 milyon doları bulacağı iddiasına katılanlar bankaların çökmesinin parasal arzın da çökmesi olduğunu unutuyorlar. Böylesi bir krizin enflasyonist değil deflasyonist bir etkisi olacaktır. Bu durum anca Fed’in Weinar Cumhuriyeti noktasına gelmesiyle oluşabilir.)

Tüm bunlar gelişmiş ülkelerdeki deneyimin ikinci kısmına tekabül ediyor: Bankaların insanların tasarrufları ve işlemleri üzerinde oluşturacağı merkezi kontrolün yaratacağı kırılganlık. Bankalar ekonominin kan akışını kontrol ettiklerinde kendilerine has ve yolsuzluğa evrilebilen bir güce sahip olurlar.

Büyük daha büyük olursa

Buradaki ana konumuz insanların mevduatlarının çok az sigortalanması veya kurtarmaya dair kaynakların olmaması nedeniyle risk altında olması değil. Aslında bu tür bir kurtarma operasyonu için kaynakların sınırlı olması da bitcoin’in önemini gösteren bir durum. Asıl konumuz ise korku içindeki mudilerin paralarını küçük ölçekli bölgesel bankalardan çekip Citibank, JPMorgan, Chase, Bank of America, Wells Fargo gibi büyük bankalara aktarmaları sonucunda bu bankaların muazzam bir güç elde edecek olmalarıdır. 

İstemeden de olsa 2008 yılında şahit olduğumuz “batmasına izin verilemeyecek kadar büyük” yapıları besliyoruz. Bir avuç bankanın büyük bir hacmi elde ettiği için hükümeti esir alması ve nasıl olsa vergi ödeyenlerin paralarıyla kurtarılacağını bildiği için riskli davranmaktan çekinmemesi söz konusu oluyor. Bu sistem zaman içerisinde bankalar ile Washington DC arasında günahkâr bir ilişkinin şekillenmesine enden oldu. Finansal kurumlar politikacıların seçim kampanyalarına tonla para bağışlarken düzenleyici kuruluşların eski yöneticileri bankalarda görev almaktan çekinmediler. 

Ancak bu konuda beni rahatsız eden sistemik riskten ziyade devletin desteklediği bankacılık oligarşisinin geldiği noktadır. Bu kurumların yapılan işlemler üzerinde muazzam bir sansür güçleri var ve kendilerini insanların davranışlarının bekçisi gibi konumlandırabiliyorlar. ABD’de en büyük bankalara 2008 krizi sonrasında verilen özel statü (sistematik olarak önemli finansal kurum - SIFI) de bunu besliyor.

Galaxy Digital’ın araştırma müdürü Alex Thorn, geçen hafta katıldığı Money Reimagined podcast’inde, “SIFI’ler aslında özel kurum olmaktan çıkıyorlar. Devletin verdiği özel bir alanda özel yükümlülükler ve korumalarla hareket ediyorlar. Devlet banaklara ellerinde neleri tutup tutamayacaklarını neleri yapıp yapamayacaklarını söylüyor. Bu seviyede merkeziyetçilik akut bir hal alıyor ve bu tür kriz dönemlerinde getirilen çözümler de bunu besliyor” diyordu.

Henüz çok net ve somut deliller olmasa da hükümetlerin ve bankaların kriptoya baskı kurduğuna dair güçlü sinyaller var. Daha önceleri Silvergate, Signature, Silicon Valley Bank gibi bankalardan hizmet alan kripto startup’larının yeni banka hesapları açmak istediklerinde reddedildiklerine yönelik birçok haber okuyoruz. New York Finansal Hizmetler Kurumu aslında borçlarını çevirebilir durumda olan Signature Bank’in kapatılmasının nedeninin kriptoya olan odaklanması olmadığına yemin etse de Reuters’ın haberine göre bankayı devralan FDIC potansiyel alıcılara satın alma gerçekleştiğinde bankanın kripto işinin kapatılmasını şart koşuyor. FDIC bu haberi yalanladı. 

Uzmanlar bu olayı “Operation Choke Point 2.0” olarak nitelendiriyorlar. Bu ifade Obama döneminde gayri resmi biçimde gerçekleştirilen ve bankalar ile silah şirketleri ve porno şirketleri gibi bazı kuruluşlar arasındaki faaliyetlerin sonlandırılmasını amaçlayan operasyona atıf yapıyor. SEC’in kripto sektöründeki liderlere yönelik açtığı davalar ve insanların “kriptodaki ahbap-çavuşlara” yönelik algıları bir yana dijital hizmet sağlayıcı olmanın yasadışı bir boyutu yok. Obama döneminde olduğu gibi yasal ancak politik açıdan pek hoşlanılmayan aktivitelerin “gölge biçimde boğulması” yaklaşımı haklı olarak bu yapıların haklarının gaspından başka bir şey değil. Bu nedenle olsa gerek ki birçok hükümet bu tür politikaların varlığını inkâr ediyor.

Kamu sektöründeki kurumların kirli işlerini özel sektördeki kuruluşlara yaptırmalarının temel nedeni suçu reddetmek. Böylece kurbanların konuyu mahkemeye taşıması zorlaşıyor. Fed’deki bankacılık süpervizörleri bankalardaki uyum yöneticilerine yönelik “yönergeler” çıkarmakla yetinip kesin emirler ortaya koymuyorlar. Bunun muğlak bir hukuki strateji olduğu net ve otoriter rejimlere hizmet ediyor. 

Paraya erişim özgürlükler açısından kritiktir

Yanlış anlaşılmasın, ABD’de otoriter bir rejim olduğunu söylemiyorum. Ancak bu tür ilişkilerin gelişmesinin otoriter rejimlere yol verdiğini söylüyorum. Bu konuda gözümüzün açık olması gerekli.

Konumuz kripto şirketlerinin çek yazıp tahsil edebilmesinin çok ötesinde. Bankacılığın birkaç devasa ve yüksek seviyede düzenlenmiş yapının eline kalmasından bahsediyoruz. Bu insan özgürlükleri açısından sıkıntılı bir durumdur. İnsanlar işlem yapma alternatifleri ellerinden alındığında birçok hukuki aktiviteye dahil olma şanslarını da kaybederler.

İşte tam da bu nedenle sansüre dayanıklı bitcoin önemlidir. Bankacılık sistemine bağlı olmaktan çıkıp bir alternatif sahibi olmamızı sağlar. Afganistan’da cinsiyeti nedeniyle banka hesabı açması yasak olan genç bir kadın, Ukraynalı mülteciler veya Nijerya’daki aktivistler için yaşamsal olan bu aracın önemi şimdilerde ABD ve diğer ülkelerde anlaşılıyor. 

Bitcoin’in önemli olması için çok fazla sayıda insan tarafından kullanılmasına gerek yok. Önemli olan bitcoin’in bir alternatif olarak var olabilmesi. İnsanların ihtiyaç duyduklarında başvurabilecekleri bir alternatiflerinin olması durumunda bankacıların ve hükümetlerin özgürlükleri sınırlamaları daha zorlaşacaktır.