Son 72 saattir yaşanan olaylar 2008 sonrasında yapılan ve aslında Bitcoin’in doğmasına neden olan tartışmaları da yeniden canlandırdı. Yönetim hataları ve piyasa koşulları nedeniyle sıkıntıya giren üç bakanın faaliyetlerinin durdurmasıyla birlikte bunlardan iki tanesinde parası olan mudiler aslında kurtarma planı olan ama kurtarma planı gibi gözükmeyen bir çözümle karşı karşıya kaldılar. 

Bunun 2008 yılında göründüğümüz kurtarma operasyonuna benzemesinin nedeni olarak halkın vergileriyle bir kurtarma yapılmaması (en azından doğrudan) gösteriliyor.  Bunun yerine halkın vergilerinden değil bankaların kendilerince finanse edilen mevduat sigorta fonu FDIC Silicon Valley Bank ve Signature Bank’i sistemik risk olarak gördü.

Bu gelişmeler bize 2008 krizinde sıkça dile getirilen bir kavramı hatırlattı: “Batmasına izin verilemeyecek kadar büyük.”

Merkez Bankası ve Hazine Bakanlığı, bu yaklaşımın sağladığı ortam sayesinde standart FDIC 250.000 dolarlık koruma yerine bütünsel bir destek sağlama imkânı buldu. Diğer yandan söz konusu bankalardaki hissedarlar ve yatırımcıların varlıkları sıfıra iniyor. Bu da aslında klasik bir kurtarma operasyonu olmadığına dair bir argüman olarak kullanılıyor.

FDIC’nin duyurduğu bu destekleme programı Bankacılık Fonlama Programı yönergesi üzerinden kalıcı hale getirilmiş gibi görünüyor. Bu program bünyesinde Hazine fonları da dahil teminat statüsünde fonlama yapılacak. Bu yaklaşım hem mantıklı hem de pratik görünüyor zira kamu kağıtları hem SB ve Signature hem de Silvergate olaylarında çöküşün ana faktörlerinden biri olarak ön plana çıktı. Birçok kişinin dikkat çektiği gibi Fed’in agresif faiz artırımı yaklaşımı da süreci tetikledi.

Kısa vadeli baktığımızda bu durum bir ara çözüm oluşturdu. Diğer taraftan bankacılık sektöründeki büyük çaplı kayıpların finans sisteminde bir zarar oluşturmasını da istemeyiz. Ancak bankacıları agresif biçimde desteklemek onların büyük ve gereksiz riskler almalarına ve uzun vadede bir stabilite sorunu oluşmasına zemin hazırlayabilir. 

Daha geniş ve uzun vadeli bir açıdan bakıldığında hafta sonu yaşanan olaylar Bitcoin destekçilerinin dillendirdiği bir konuyu daha da gözler önüne serdi: Fed’in kime yardım edip kime etmeyeceğinin belirlenmesinde politik etkinin rolü kaçınılmaz ve uzun vadede herkese eşit mesafede bir finansal sistem ihtiyacımız bariz. 

Birinin fırsatı diğerinin riski

SVB’nin ve Signature’ın desteklenmesine dair süreçteki bazı detaylar genel gündem nedeniyle gözden kaçırılabilir. Bunun muhtemelen en önemlilerinden biri Silicon Valley Bank’in sadece ciddi vade riski almış olmakla kalmayıp aynı zamanda bu konudaki kurallardan ve uygulamalardan kaçınmaya da çalışmış olması. (SVB stratejik iletişim anlamında çok büyük hatalar yapsa da bunu şimdilik bir kenara park edelim.)

Özellikle SVB faiz ve vade riskine çok yoğun biçimde maruz aklan bir banka olarak görülüyor. Forbes’da yayımlanan bir analiz bu durumu güzel biçimde anlatıyor. Ancak ilginç olan şu ki SVB, daha COVID-19 krizinin başından itibaren Fed’in faiz politikasının aksi yönünde pozisyon almakta ısrar ediyor. Bugünden baktığımızda bunun iyi bir karar olmadığı zira hem enflasyonun hem de artışların bir süre daha hayatımızın içinde olacağı görülüyor.

SVB yönetiminin yaptığı tercihlerin yeterince etkili olmadığına dair bankacılık sektörünün uzmanları bir uzlaşıya varmış görünüyorlar. Andy Kessler Wall Street Journal’da “Ayı piyasası bundan 14 ay önce Ocak 2022’de başladı. SVB yönetiminin böylesi bir durumda kredi musluklarının kapanacağını ve yatırımcı parasının suyunu çekeceğini görmesi lazımdı” diyordu.

Ancak bugün geriye dönüp baktığımızda daha da net bir durum görüyoruz: Silicon Valley Bank riskleri azaltmaya yönelik kuralalrı engellemek veya bunlardan kaçınmak için de proaktif adımlar atmış. New York Times’daki makalede detayları verildiği üzere SVB CEO’su Greg Becker orta ölçekli bankalara yönelik belirli stres testlerinin iptali ve likidite gerekliliklerinin gevşetilmesi konusunda Trump yönetimi döneminde aktif bir rol üstlenmişti.

Tüm bunların SVB’nin faaliyetlerini durdurmasına doğrudan etkisi olup olmadığını bilmemekle birlikte Amerika’daki eşitsizliğin bir yansıması olduğuna dair algıyı güçlendirici etki yaptığı söylenebilir. Zengin, güçlü insanlar ve kurumlar işler iyi gittiği dönemde kendilerini bağlayan bazı kuralları esnetmek için hükümete baskı kurabiliyorlar. İşler olumsuza döndüğünde ise aynı güç odakları oluşan hasarın başkalarının sırtına yüklenmesi konusunda çalışıyorlar. 

Bir diğer konu da şu ki VB ve Singature mudileri herhangi bir kurtarma programı olmasa bile haklarını geri alabilir durumdalar. Normal bir banka iflasında FDIC bankanın likidite edilmesine dair satışları yönetir. Bu senaryoda mudiler haklarından biraz taviz verebilirler ve FDIC’nin 250.000 dolarlık garanti limitinin üzerindeki varlıklarının yüzde 10-15’ini kaybedebilirler. (Buna saç tıraşı denir.) Bloomberg kaynakları, Pazar günü destek programı duyurulmadan önce verdikleri bilgilerde SVB’nin mevduatlarının yüzde 30-50’sinin Pazartesi günü çekilebilir durumda olduğunu geri kalanının da zaman içerisinde çekilebileceğini söylüyorlardı. (SVB CoinDesk’in de çalıştığı bir banka.) 

FDIC’nin SVB için bir alıcı bulamaması ve aynı durumun Signature için de geçerli olması söz konusu olabilir. SVB için müşteri bulma çalışmaları Cumartesi başlamış olsa da sonunda bir destek programı duyuruldu. Eğer kimsenin SVB’yi almak istemediği bilgisi doğruysa bu kadar kötü kararlar alan bir yapıyı desteklemenin de iyi bir fikir olmadığı argümanı ortaya atılabilir. 

Herkes panik odasına doluşmuş

Son olarak, bu yaşananlara dair ahlaki bir değerlendirme yapılacaksa Silikon Vadisi’nin dev isimlerinin buradaki zarar verici davranışlarına da vurgu yapmak gerekecektir. 

SVB’in kapatılacağı Cuma günü duyurulduğunda girişim sermayesi alanındaki etkili isimler sigorta kapsamına girmeyen tüm mevduatın federal hükümet garantisine alınmasını talep etmeye başladılar. Bu isimler eğer SVB kurtarılmazsa tüm Amerika’yı saracak bir bankaya hücum olacağını ve ABD’deki orta ölçekli bankaların domino gibi devrileceğini söylediler. 

Bu kişilerin doğrudan kurtarma talep etmesi ve tüm garanti dışı mevduatların kapsama alınmasını talep etmesi ayrıca dikkate değer. Bunlar arasında teknoloji yatırımcısı ve “All In” podcast’inin sunucuları olan David Sacks ve Jason Calacanis de yer alıyor. Sacks’in bazı paylaşımları o kadar özensizdi ki bazı Twitter kullanıcıları bunların doğruluğunun teyit edilmesi gerektiğini bildirdiler. 

Calacanis’in tavrı çok daha tehlikeliydi. Twitter’da Mad Max: Fury Road filminden görüntüler paylaştı ve 690.000 takipçisine su ve yiyecek stoklamalarını tavsiye etti. Calacanis, Pazartesi günü bu paylaşımların bir kısmını sildi.

Bu tür aksiyonlar Sacks’in ve Calacanis’in dikkat çekmeye çalıştığı panik durumunu daha da artırdı. Bu kişiler yoğun takip edilen hesaplarını kullanarak insanlara panik pompaladılar. Ayrıca Fed de yükselen bu korkuyu bastırmak için bir şeyler yapmak zorunda hissetmeye başladı.

Ve sonunda bu kişiler istediklerini elde ettiler! Ne diyelim tebrikler. Artık ABD bankacılık doktrinine şu bilgi yazılmış oldu: Risklerini kötü yöneten bir bankaya para koyabilirsiniz ve yeterince Twitter takipçiniz varsa her şeyi geri alabilirsiniz.

Ne güzel dünya öyle değil mi?