Blok zinciri teknolojisinin pek çok sektörde gerçekleştirdiği çarpıcı dönüşümün önünü açan özelliklerinden birisi de yaratışında var olan güven unsurudur. Blok zinciri teknolojisi hem bazı iş modellerinde değişimi zorunlu hale getirdi hem de yeni iş modellerinin yaratılmasının önünü açtı. Veri bütünlüğünü koruyor, aracıları ortadan kaldırıyor, güvenli ve şeffaf kayıtlar oluşturabiliyor. Üstelik bütünlük, erişilebilirlik ve inkar edilemezlik gerekleri açısından da doğuştan yetenekli. Dijital ortamdaki güven açısından çok önemli olan bu yeteneklerin dayandığı mekanizma veya modelleri bugün ki yazımda beraber inceleyelim.

1. Güçlü Kriptografik Şifreleme

Blok zinciri teknolojsi ile güven unsurunun sağlanmasındaki en önemli yeteneklerin başında kriptografik şifreleme geliyor. Kriptografik şifreleme, verilerimizin yetkisiz erişim ve değişikliklere karşı korunması, digital işlemlerin aidiyetlerinin inkar edilemez şekilde tanımlanması ve doğrulanmasında yardımcı olur. Bu karmaşık matematiksel algoritmalar blok zinciri teknolojisinin üçüncü taraf aracılığı olmadan güvenli ve şeffaf işlemleri mümkün kılar. Güvenli ve merkeziyetsiz veri yönetimi sağlama yeteneğiyle, blok zinciri teknolojisi sağlık sektörü gibi kişisel veya kritik verilerin yoğun olarak işlendiği sektörler açısından çok önemli. Gelecekte birçok endüstri  açısından tek başına bir devrim yapmaya da hazır. 

2. Etkin Uzlaşma Mekanizmaları

Uzlaşma mekanizmaları dağıtılmış bir ağdaki tüm düğümlerin blok zinciri defterinin aynı sürümünde uzlaşmasını sağlayan bir süreçtir. Böylece ağdaki işlemlerin doğruluğu, bütünlüğü ve geçerliliği  konusu teyit edilir. Açıkçası uzlaşı algoritmaları olmadan, blok zinciri her birinin kendi defter sürümüne sahip olduğu bağlantılı düğümler koleksiyonundan ibaret haline gelirdi. Başta PoW ve PoS, olmak üzere farklı mekanizmalarla çalışan, farklı ihtiyaçları karşılayan uzlaşma algoritmaları mevcut. En bilinen uzlaşı mekanizmalarından bazılarını aşağıda sıraladım. 

• Proof of Work (PoW): Bu, Bitcoin gibi bazı kripto paraların madencilik sürecinde kullanılan bir konsensüs mekanizmasıdır. Madenciler, karmaşık matematiksel problemleri çözmek için bilgisayarlarının işlem gücünü kullanır. Problemi çözen ilk madenci, yeni blok eklemek ve ödül kazanmak hakkına sahip olur. Bu sistem, ağı güvenli tutmak ve tüm işlemleri doğrulamak için tasarlanmıştır.
  
  
• Proof of Stake (PoS): Bu sistemde, blok oluşturma hakkı, belirli miktarda kripto para birimine ("pay") sahip olan ve bu birimleri sisteme kilitleyen kullanıcılara rastgele atanır. Bu, PoW'dan daha az enerji tüketen bir yöntemdir ve ağın güvenliğini sağlamak için kullanılır.
  
  
• Practical Byzantine Fault Tolerance (pBFT): Bu, dağıtık sistemlerdeki arızalı veya kötü niyetli düğümlere karşı dirençli bir konsensüs mekanizmasıdır. pBFT, tüm düğümlerin birbiriyle iletişim kurarak ve çoğunluğun onayını alarak doğru veriye ulaşmasını sağlar. Bu yöntem, özellikle hızlı işlem onayları ve düşük enerji tüketimi için uygundur.
  
  
• Proof of Elapsed Time (PoET): Intel tarafından geliştirilen PoET, her düğümün rastgele bir bekleme süresi belirlemesine dayanır. Bu süre sonunda, düğüm bir blok oluşturma hakkı kazanır. Bu mekanizma, enerji verimliliği sağlar ve madencilik için eşit şartlar oluşturmayı hedefler.
  
  
• Proof of Importance (Pol): PoI, bir kullanıcının ağdaki önemini ölçen ve bu öneme göre işlem yapma hakkı veren bir konsensüs mekanizmasıdır. Önem, kullanıcının varlıkları, ağa katkıları ve işlem aktivitesi gibi faktörlere bağlıdır. Bu sistem, daha aktif ve katkıda bulunan kullanıcılara öncelik verir. 

Bu mekanizmalardan hangisinin kullanılacağı iş ihtiyaçlarına göre değişiklik gösterebilir. Ancak işlemlerin doğrulanması, onaylanması ve blok zincirin güncellenmesi gibi kritik işlevleri yerine getiren bu mekanizmalar, blok zinciri ağlarının güvenli, güvenilir ve merkeziyetsiz bir yapı oluşmasını sağlarlar, sahtekarlığın önlenmesi ve işlem maliyetlerinin düşürülmesine katkı sunarlar. Bu yetenekleriyle blok zinciri teknolojisindeki dijital güven sağlayıcılarının başında gelir. 

3. Akıllı Sözleşmeler

İş süreçlerinde güven sorununun aşılmasına yardımcı olan bir diğer blok zinciri tabanlı mimari ise akıllı sözleşmelerdir. Akıllı sözleşmeler, kod tabanlıdır ve bu nedenle insan hatalarını minimize eder. İşlemlerin otomatik olarak yürütülmesi, sözleşmenin belirlediği kurallara kesinlikle uymasını sağlar, bu da güvenilirliği artırır. Ayrıca merkezi bir aracıya ihtiyaç duymadan iki taraf arasında doğrudan işlem yapılmasına olanak tanır: bankalar, avukatlar veya diğer üçüncü taraflar gibi aracılara olan ihtiyacı azaltarak, maliyetlerin düşürülmesine de yardımcı olurlar. 

• İlginizi çekebilir: Akıllı Sözleşmeler ve Daha da Akıllı Yapay Zekâ

Bu durum üçüncü bir tarafların güvenilirliği veya dürüstlüğüne olan bağımlılığı ortadan kaldırır. Akıllı sözleşmelerdeki işleyişin blok zincirde açıkça kaydedilmesi ve izlenmesi de taraflar arasındaki güveni artırıcı bir başka özelliktir. Buradaki kayıtlar şifrelendikleri için müdahale ve değişiklik neredeyse imkansızdır. 

4. Kripto İşlemlerde Hashed Timelocks ve Atomic Swap'lar

Akıllı sözleşme tabanlı bir sistem olan Hashed timelocks, taraflardan birisinin sözleşme hükümlerinde yer alan bir işleme katılamama olasılığına karşı, diğer taraflara yönelik koruma sağlamayı amaçlar. İlgili işlemi akıllı sözleşme içinde belirli bir zaman aralığına bağlar. Örneğin, bir blok zincirindeki bir kripto varlık satıcısı, başka bir blok zincirinden alıcının ödemesini kriptografik olarak kanıtlanması halinde kabul eder. Bu gerçekleşmezse, işlem reddedilir ve gerçekleşmez. 

Atomic Swap'lar, broker veya borsa gibi üçüncü taraf aracılara ihtiyaç duymadan farklı blok zincirlerindeki taraflar arasında kripto varlıklarının doğrudan değiş tokuşuna yardımcı olan, güven artırıcı bir çözümdür. Atomic Swap'ları kullanarak bir kullanıcı, Bitcoin'ini farklı bir blokzincirindeki başka bir kullanıcıyla Ethereum'u değiştirebilir ve merkezi bir borsaya gerek kalmadan bu işlemi gerçekleştirebilir. Bu süreç, işlemi basitleştirmekle kalmaz, aynı zamanda geleneksel değişim yöntemlerindeki ilgili ücretleri ve gecikmeleri önemli ölçüde azaltır.

Atomic swap'lar farklı blok zincirlerindeki varlıkların değiş tokuşunu sağlarken, hashed timelocks bu değiş tokuşların güvenli ve adil bir şekilde yapılmasını garantileyen zaman kısıtlamaları sunar. Bu iki kavram genellikle birlikte çalışarak, güvenli ve etkili bir değişim süreci oluşturur. Atomic Swap'lar'da Hashed Timelocks'un kullanımı, işlemin belirli bir süre içinde akıllı sözleşmede belirlenen tüm koşullar karşılandığında tamamlanması sağlar. Bu modeller ile üst düzeyde düzeyde otomasyona bağlanmış hassas güvenlik ve şeffaflık ile dijital güven kripto ekosisteminde tesis ediliyor ve sürdürülüyor. 

5. Noter Şemaları ve Yan Zincirler

Noter Şemaları, farklı blok zinciri ağları arasında gerçekleştirilen işlemleri izler, doğrular ve onaylar. İşlemlerin doğrulandığı ve onaylandığı bu sistemle, farklı blok zinciri ağları arasında güvenli bir şekilde veri ve varlık transferini kolaylaştırır. 

Yan zincirler, getiren ana bir blok zincire bağlı ayrı blok zincirlerdir. Yan zincirlerin dijital güven açısından önemi, blok zinciri ağlarının ölçeklenebilirliğini, etkileşim kabiliyetini, gizliliği ve işlevselliği artırma yeteneklerinde yatar. Yan zincirler, blok zinciri geliştirmesinde daha büyük esneklik sağlar, çeşitli uygulama olanaklarını genişletir, dijital işlemlerin güvenilirliğine katkıda bulunur.

• İlginizi çekebilir: Akıllı Sözleşmelerde Formal Verification

Örnek olarak yan zincirler, ana blok zincirinden bağımsız olarak kredi mektubu işlemleri gibi karmaşık işlemleri yönetebilir. Noter Şemaları da, bu işlemlerin doğruluğunu onaylayabilir. Bu özellikler, büyük hacimli işlemlerin hızlı ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesine, blok zinciri teknolojisinin daha geniş kullanım alanları yaratılmasına ve farklı sektörlerde kullanılmasına son derece önemlidir. 

Bu iki kavram, blok zinciri teknolojisinin farklı ağlar ve uygulamalar arasında daha verimli ve güvenli bir şekilde çalışmasını sağlar. Noter Şemaları, farklı blok zincirleri arasındaki işlemleri güvenilir bir şekilde köprülerken, yan zincirler ana blok zincirlerine ek özellikler ve esneklikler sağlayarak, genel ağın kapasitesini ve işlevselliğini artırır.

Blok zinciri merkeziyetsiz doğası, sağlam şifreleme güvenliği ve gelişmiş entegre mimari modelleriyle birleşerek dijital çağda güveni yeniden tanımlıyor. Bu yazı ile blok zinciri teknolojisi sayesinde gündemimize giren modellerin iş süreçlerinde dijital güvene katkılarını ele aldım. Bir çok araştırma müşteri tercihlerini belirleyen faktörlerin başında güven unsurunun geldiğini gösteriyor. Blok zinciri teknolojisi güven unsuru konusunda sunduğu benzersiz avantajlarla yeni iş modellerinin önünü açmaya devam edecek.