Şimdi ne oldu? Yani ABD Merkez Bankası (Fed) bir sonraki toplantıda faiz artıracak mı artırmayacak mı?

Belki artırır. Belki de artırmaz. Duruma göre değişir. Yani sanki Fed Başkanı Jerome Powell güvercin bir ton kullandı. Yoksa açıklama yeterince şahin bir tonda yazılmamış mıydı? Ne dersiniz? Sanki? Hayır mı?

Bu hafta içerisinde Federal Açık Piyasa Komitesi’nden gelen karmaşık ve belirsiz mesajlar ve komitenin başkanı Powell’ın yorumları sanki parasal yumuşamaya dair bir sinyal gibi görülse de net ve açık bir mesaj veremedi ve bu durum piyasalarda sıkıntı yaşanmasına neden oldu. Ancak bu durum modern merkez bankacılığı sanatının dinamiklerine çok da aykırı değildi.

Ben bu tür anları, piyasaların 12 insanın dudakları arasından çıkan kelimelerden bir anlam çıkarıp finansal varlıklara biçtikleri değeri bu yönde belirlemelerine dair bir arayış olarak görüyorum. Bu durum aslında ekonomik hayatımızın birkaç kişinin sözlerine bağlı olduğu gerçeğini de bizlere hatırlatıyor. Bu, yapay zekânın hâkim olduğu bir çağda, etrafımızda muazzam miktarda verileri birkaç saniyede inceleme, anlamlandırma ve programlama kapasitesine sahip olan dijital teknolojilerin git gide çeşitlendiği bir çağda bana çok ilginç bir durummuş gibi geliyor. Yani bu, politika yapıcıların her zamankinden çok daha şeffaf ve açık olumlarını gerektiren bir dönem. 

Bu sözlerimden, hatalı ve yanlı insan muhakemesi yerine “matematiği güvenelim” tarzında bir argümanla daha tahmin edilebilir, merkeziyetsiz, sansürden uzak kriptografik parasal sistemleri öne çıkardığım anlaşılabilir. Ancak aslında ben küresel ekonomimizin son derece karmaşık olduğunu, farklı ihtiyaçlara, politik görüşlere, gelir seviyelerine servetlere ve borç senaryolarına sahip insanların olduğunu ve bunların politika yapıcılardan şeffaflık ve açıklık beklendiklerine inanıyorum. Katı, değişmez bir para politikası her zaman iyi bir seçenek olmayabilir. Bazen inanı devreden çıkaracak bir düğme olması gerekebilir.

Tüm bunlar bir yana son yıllarda merkez bankalarının ardı ardına başarısız hamleler yaptığı gerçeğinden yola çıkılırsa (seçilmiş yetkililerin yetersizliklerini ve başarısızlıklarını da unutmayalım) liderlerimizin karar alırken yeni ve güncel araçları kullanmasını istemek hakkımız değil mi?

Veri ve araçlar

Blok zincirler üzerinde insan davranışlarına ışık tutacak son derece değerli veriler bulunuyor. Bankaların ve diğer önemli kurumların likiditesine dair gerçek zamanlı bit güven oluşturabilecek rezerv kanıtları gibi onaylama sistemleri söz konusu. Hedge fonlar ve diğer büyük oyuncular piyasadaki aktörlerin önüne geçmek için güçlü yapay zekâ sistemlerini kullanırken politika yapıcılar da kendilerine uygun bu tür sistemlerden destek alabilirler.

Aksine, yetkililer her geçen gün daha belirsiz, daha anlaşılmaz ve daha opak olmayı tercih ediyorlar. Powell basın toplantısında para politikasının çok sınırlayıcı olduğu fikrine katılıp katılmadığı sorulduğunda “Bu süregelen bir değerlendirme. Buna yorum yapmamız için veriye ihtiyacımız var. Şu ana dek bu yoruma katılacak bir tespitimiz yok” demişti.  

Yirmi kelimelik açıklamada hiçbir şey söylememeyi başarmış.

Adil olmam gerekirse lafı dolandırmak ve taca atmak merkez bankacılar arasında eskiden beri uygulanan bir yöntem. Bu işin ağa babası 2006’da görevi bitinceye dek 16 yıl boyunca Fed koltuğunu işgal eden Alan Greenspan’dir. Kendisi büyük ölçekli bankaları, düşük faizi ve türev ürünleri teşvik ederek 2 yıl sonra bir finansal krizin patlamasında önemli bir role sahiptir. Greenspan’in anlamsız, boş ve gereksiz sözleri “Fedspeak” diye bir kavramın doğmasına neden olmuştu. 

Bu gizli saklı üslubun kullanılmasının arkasında bir mantık var. Merkez bankacılar piyasayı uygun bir dengeye getirmeye çalışırlar. Niyetlerinin yanlış anlaşılmasını ve bir yöne aşırı eğilim oluşmasını istemezler. Ancak şu da var: Net bir pozisyon almadığınız sürece işler terse döndüğünde suçlanma şansınız da azalır. 

Diğer yetkililer

Bu muğlaklık eğilimi sadece merkez bankacılara özgü bir durum değil.

ABD’de finansal hizmetler komitesi başkanı Patrick McHenry ile SEC başkanı Gary Gensler’ın iki hafta önceki oturumdaki hallerini hatırlayın. McHenry, Gensler’ı ether’in bir menkul kıymet olup olmadığı konusundaki fikrini açıklamaya zorlarken SEC başkanı sürekli Howey testine atıfta bulundu. McHenry, her denemesinde Gensler’in topu taca attığını hissederek sözünü kesti ve doğrudan birkaç kez soruyu yineledi. Aslında bu hamle “kanun açık” diyen SEC başkanının net cevap veremediği gerçeğini herkesin gözleri önünde bir kez daha göstermeye yönelikti.  

Gensler’in işi kolay değil. Jerome Powell gibi dikkatli olmak zorunda zira net bir pozisyon dillendirmesi durumunda kripto piyasasında o yönde kitlesel bir hareket başlama ihtimali var. Ancak McHenry de haksız değil: Düzenleyicilerinden açıklık ve netlik beklemek kripto sektörünün de hakkı. 

Ayrıca Kongre’nin kendisi de net değil. Farklılıklarını bir kenara bırakıp kriptoyu düzenleyen SEC, CFTC ve diğer kurumların yolunu açacak net kanunlar ortaya koyamıyor. 

Tüm bunlar aslında politika yapıcıların ve Amerikan toplumunun ne kadar bölünmüş olduğunu da gösteriyor. Sonuçlar Powell ve Gensler’ın laf salatasının tam tersi yönünde cereyan ediyor: Etki sahibi bazı kanun yapıcılar kendi alanlarında çok net ifadeler kullanabiliyorlar. Buradaki belirsizlik bu kişilerin bir araya gelmemesi ve bir uzlaşı oluşturup kanun yapamamasından kaynaklanıyor. ABD borç tavanına dair tartışmalara bakın, bunu orada da göreceksiniz. 

Gensler ve Powell gibi düzenleyiciler ve politika yapıcılar bu kırılgan politik ortamda iş yapmak durumundalar ve bu dönemde hükümete güven en düşük seviyelerinde. Aslında bu kişilerin muğlak kalması bir nevi kendilerini koruma mekanizmasından başka bir şey değil. 

Daha önce de belirttiğim gibi blok zinciri ve kriptoda tüm bu saçmalıkları aşmamıza yardımcı olacak birçok özellik bulunuyor. 

Ne yazık ki ABD hükümeti kendisine yardımcı olacak bu teknolojileri sürekli kendinden uzak tutmayı başarıyor.