ABD’de bir haftadan kısa bir zaman diliminde üç banka durma noktasına geldi. ABD hükümetinin yetkilileri daha büyük bir paniği engellemek için bankalara destek olmaya çalışıyorlar. Bu hamlenin yani kötü yönetilen iki bankanın kurtarılması ve bir tanesinin batmasına izin verilmesinin doğru bir karar olup olmadığı tartışmaları sürüyor.

O zaman paramızı bankalardan çekip yastık altında mı saklayalım ya da bitcon’e mi yatıralım? Eğer siz de benim gibi sıradan bir vatandaş iseniz ABD bankalarındaki hesaplarınız 250.000 dolara kadar devletin mevduat sigortasının güvencesi altında. Merak etmeyin JPMorgan bankası sizi dolandıracak değil. 

Ancak Pazartesi günü CoinDesk yayınına çıkan Tatiana Koffman gibi düşünenler için parayı kriptoya çevirmek bir tür protesto hareketi. Stabil paraları bir kenara bırakırsak kripto paralar dalgalıdır, yani servetinizi korumak için pek de ideal bir araç değil. Ancak kriptoda para tuttuğunuzda paranın “kökü” sizdedir yani biri bankadan para çektiğinde sizin paranız etkilenmez. 

Kurtarmak mı kurtarmamak mı?

Birçok kişinin de belirttiği gibi bitcoin bankacılık krizinin hemen ardından doğan bir paraydı. Aslında blok zincirinin ilk bloğu bir nevi kurtarmalara karşı mesaj niteliğindeydi. İnsanların kendi anahtarlarından kendilerinin sorumlu olacağı bir düzen kurarak aracıları devrenden çıkarmayı ve iç içe geçmiş olan bankacılık ve kamu sektörü ilişkisinden kurtulmayı hedefliyordu. 

ABD Başkanı Joe Biden kurtarmanın maliyetinin vergi veren halka yüklenmeyeceğini ve 2008’de ortaya çıkardıkları krizden etkilenmeden sıyrılan müsebbiplerin bu sefer kurtulamayacaklarını belirtti. Bu süreçte suçlanacak birçok aktör olsa da eğer Tatiana gibi düşünüyorsanız sistemin kendisini suçlu görmeniz de mümkün.

Silicon Valley Bank’in üst yönetimi çöküşü engellemek için milyonlarca dolarlık hisse satmaya çalıştı. Herhalde risk yönetiminden anladıkları buydu. SVB CEO’su Greg Becker, 2015’te ABD Kongresi’nde yaptığı açıklamada SVB gibi kurumların “sistemik riskler göstermediklerini” belirtiyordu.

SVB, ABD’de faizlerin sonsuza dek sıfıra yakın seyredeceğine oynadı. Banka son yıllarda patlama yaşayan teknoloji sektöründeki şirketlerden mevduat topladı. Bu alanda para boldu çünkü faizlerin çok düşük olması girişim sermayedarlarının risk iştahını da artırmıştı. SVB, olabildiğince fazla getiri elde etmek uğruna bu kaynağının büyük kısmını uzun vadeli, sabit getirili yatırımlara aktardı. 

Sevgili arkadaşım David Z. Morris’in de yazdığı gibi ABD Merkez Bankası ekonomiyi canlandırmak için finansal mühendislik uygulayarak teknoloji sektöründe bir balon oluşmasının yolunu açtı ve işler sıkışınca buradakileri ateşe atmaktan çekinmedi. Faizlerin geldiği son nokta öngörülemez değildi ancak Fed’in mesajlarındaki tutarsızlıklar durumu zorlaştırıyordu.

Peter Thiel gibi girişim sermayedarları SVB’nin hacminin büyümesine destek oldular ve sonunun gelmesinde de rol oynadılar. Thiel’in René Girard’ın benzerlik teorisine inandığı (bu teori bir grup insanın neden tahmin edilebilir ve bazen mantıksız kararlar aldığını ve sürekli günah keçisi aradığını açıklar) söylenir. Teknoloji liderlerine göre SVB kendisini startup’ların bankası yapan döngünün dışına çıkmıştı.

Sohbet grupları ve sosyal medya tarafından beslenen benzer bir sosyal dinamik de devreye girdi. Bazılarına göre olayın ilk kıvılcımı CoinDesk yazarlarından Byrne Hobart’tan gelmişti zira Hobart, geçen ay yazdığı çok okunan bir blog paylaşımında SVB’nin durumunun sıkıntılı olduğunu iddia ediyordu. Yani Roku gibi 487 milyon doları sigortasız biçimde SVB’de yatan şirketler sorumlu değillerdi!

Politikacıların tavrı

Florida Valisi Ron DeSantis gibi politikacılar da durumu kendi çıkarları için kullanmaktan çekinmediler. Politikacılar ABD halkına başka kurtarma olmayacağının sözünü verseler de muhasebe sihirleri yaparak zararları gizleyecek sistemlerin de kurallarını yazmışlardı. Örneğin Barney Frank yönetim kurulu üyesi olduğu Signature Bank’in kriptoyla yakın olmasından dolayı politik nedenlerle hedef alındığını iddia ediyordu. 

Frank Kongre üyesi olduğu dönemde 2010 Dodd-Frank yasası olarak bilinen uygulamanın mimarlarındandı. Frank’a göre Signature daha kötü bir bakaya hücumdan bile çıkabilir ve bir devlet müdahalesi olmadan hayatta kalabilirdi. Eğer ahlaki çöküntü değdiğimiz olgu insanların bir şekilde kurtarılacaklarını bildikleri işçin riskli işlere girmesi olarak tanımlanıyorsa Frank’in sözlerine bir kez daha bakmamız gerek.

ABD açısından bakıldığında değerli ve önemli olan teknoloji sektörünü korumak için devreye girmenin gerektiğine dair argümanlar da var. Mevcut durumda halkın vergileri harcanmıyor (en azından doğrudan), küçük ölçekli mudilerin parası güvence altında ve bankaların hissedarlarının ve yatırımcılarının kurtarılması söz konusu değil. Hatta New York Times bile SVB üst yöneticilerinin primlerinin ve hisse satışlarının sorgulanması gerektiğini yazıyor.

Silicon Valley bank ve Signature Bank’i kendi haline bırakmak gerektiğine dair argümanlar da var. Olası kayıpların biraz abartıldığı bir gerçek. Mantıklı bir startup eğer ABD kapitalist sisteminin risklerinden korkuyorsa parasını başka bir yere koyma şansına da sahipti.

SVB’yi ve Signature’ı kurtarmama seçeneği değerlendirilmedi bile. Zira günümüzde banka batışları çok nadir görülen ve Silvergate örneğinde gördüğümüz gibi çok büyük bankaya hücum hareketlerine neden olabilen olaylar. SVB ve Singature Fed politikaları nedeniyle oluşan ucuz paradan beslendikleri düşünüldüğünde özel sektör ve kamu çıkarlarının ayrık olduğunu iddia edebilir miyiz? 

O zaman soralım: ABD hükümeti resmi olarak banka kurtarma peşinde ise siz paranızı nerede tutmak istersiniz?