Düzenleyiciler Çoklu Zincir Çağının Taşlarını Döşüyorlar

Şirketler her geçen gün stratejik yol haritalarına yeni blok zincirlerini ekledikçe benim endişelerin daha da artıyor. Kaygım şu: Acaba şirketlerin farklı blok zincirlerini operasyonlarına nasıl dahil edebileceklerini anlamaları ve bunu hayata geçirmeleri için yeterli parasal kaynakları var mı? EY olarak Blockchain Analyzer platformumuza yeni bir blok zinciri eklemek için yaklaşık 500.000 dolar harcadık. Ayrıca bu miktarın yüzde 10-20’sini bunu yıl boyunca ayakta tutmak için harcıyoruz. 

Ağ node’larını kurmak çok zor olmasa da ağların nasıl işlediğini, transferlerin ve ödemelerin mekanizmalarını anlamak o kadar da kolay değil. Sisteme yeni bir ağ eklediğimizde işlem proses modeline (işlemlerin nasıl başlatıldığı, kaydedildiği, işletildiği ve raporlandığı), bu işlemlerin arka planındaki kriptografiye, süreçteki farklı adımlarla ilgili risklere yakından bakmamız gerekli. Denetleme perspektifiyle bakıldığında da onaylama adımlarına dair kontrol noktalarını da belirlememiz gerekir.

Söz konusu ağlar statik yapılar da değildir. Ethereum bir yılda iki ila dört sert çatallama yaparken diğer akıllı sözleşmelere dayanan blok zincirleri de benzer bir oranda evrim geçirirler. Sonuçta şunu söyleyebiliriz ki farklı blok zincirleri güncel biçimde bünyede bulundurmak maliyetli bir iştir.

Buradaki tek faktör maliyet değil. Likidite de bir farklı bir konu. Farklı token çiftlerine dair swap önerilerinin hacimlerine bakıldığında Ethereum blok zincirini terk ettiğinizde likiditenin nasıl düştüğünü görebilirsiniz. Herkese açık Ethereum içinde bile işlemler en popüler token’lar etrafında şekilleniyor. Likidite sıkıntısı olan token’ların fiyat manipülasyonlarına ne kadar açık olduğunu görüyoruz.

SEC’nin bitcoin (BTC) ETF’lerini onaylamamasının nedeni yeterince iyi düzenlenmemiş bir piyasada likidite yetersizliği riskinden kaynaklanıyor. Geçen yıl, birçok olayda kripto varlık fiyatları manipülasyona açık olduğu görüldü.  Bu kaygılar kısa vadede yok olmayacak ve şirketlerin likiditesi az ekosistemlerle etkileşime geçmesine mâni olacaktır.

Bu kadar karmaşa yetmezmiş gibi hangi zincirleri bünyeye dahil edeceğinize karar vermek de sürekli değişen bir tabloya bakmak gibi. Son birkaç yıl içerisinde birçok “Ethereum katili” blok zinciri ikinci sırada gösterildi. Bunu görmek için iyi bir yöntem merkeziyetsiz finans (DeFi) alanında Ethereum’un baskınlığını gösteren DeFiLlama skor tablosuna bakmak yeterli. DeFiLlama 140’a yakın zinciri takip ediyor. Belirli dönemlerde Binance, Terra, Tron, Celo Ethereum’un ardından ikinci sırada gösterilmiş olsa da bunların hiçbiri DeFi sisteminde toplamda yüzde 20’den fazla bir hacim oluşturamadı. Genelde ikinci sıradaki zincirleri yüzde 10 civarında bir hacim yapabiliyor. 

Bir zincirin adaptasyonunda Ethereum Virtual Machine (EVM) uyumluluğu da risklerden kaçınmak için yeterli olmayabilir. EVM uyumluluğu (teoride) Ethereum virtual machine için yazılan bir uygulamanın uyumlu diğer zincirlerde de çalışması anlamına geliyor. Ancak her zaman teori ile gerçek aynı olmayabilir. Yani EVM uyumluluğu bazen riskleri azaltmaya değil artırmaya neden olabilir.

EVM uyumluluğu mükemmel değil ve her bir zincirde bunu hayata geçirmek de farklı yaklaşımlar gerektirebilir. Bu özellik farklı bir zincirde yeni akıllı sözleşmeleri kullanmayı basitleştirse de “uyumlu” bir ortamda farklı biçimde davranabilirler ve uygulama özenli yapılmadığında riskler artabilir. Akıllı sözleşmeleri test ağlarından ana ağlara geçirirken daha önce görmediğimiz hatalarla karşılaştığımız olur. Zincirler arası geçişkenlikte de bu tür hataların olmaması için bir sebep göremiyorum.

Bunu kendi deneyimlerimizde de görüyoruz. Denetim araçlarımız için yeni bir varlık veya hizmeti hayata geçirmek için yapılması gereken iş Ethereum üzerinde çok daha az. Bunun nedeni o ekosisteme dair tecrübemizin ve anlayışımızın daha fazla olması. Ethereum ayrıca diğer tüm zincirlerden daha fazla likiditeyi aynı ekosistem içinde sağlamasıyla da önemli.

Çok daha fazla düzenlemenin hayata geçeceği bir geleceğin nasıl olacağını tahmin etmek için merkezi dünyanın en büyük finans kurumlarının kripto varlıklara bakışına dikkat etmek gerekir. Yoğun biçimde düzenleme altında olan bu şirketler müşterilerinin varlıklarını doğru kullandıklarını göstermek için her süreçlerini ve işlerini belgelemek durumundadırlar. Bu büyük geleneksel şirketler genelde BTC ve ether (ETH) kullanır ve bu alanda çok az bir varlık gösterirler. 

Benim şahsi tahminlerime göre bu büyük, geleneksel şirketler portföylerini çeşitlendirmek istediklerinde Ethereum ekosisteminden token’ları tercih edecekler ve bununla birlikte yine Ethereum üzerindeki bazı DeFi hizmetlerini de sunabilecekler. Ben bu genişlemenin 2022’de yaşanacağını öngörmüştüm. Ancak piyasalardaki dalgalanma ve düzenleyicilerin tereddüdü nedeniyle birçok şirket ağır hareket etmeyi ve uyuma odaklanmayı tercih etti. 

Her bir zincirin büyüdüğü, risk sermayesi parasının aktığı ve düzenleyicilerin baskısının az olduğu dönemlerde bu sıkıntılar göz ardı edilebilir. Ancak bugün ortam böyle değil ve oyun farklı biçimde oynanıyor. Çoklu zincir dönemi git gide daha da yaklaşıyor.