İlginç günlerden geçiyoruz. ABD Başkanı Joe Biden’ın ofisi tarafından 9 Mart 2022’de yayınlanan başkanlık kararnamesi, kripto ekosistemine yönelik düzenlemelere dair ilk kapsamlı sinyal niteliğindeydi. O günlerde ben ve birkaç kişi daha bunun ciddi bir konu olduğunu savunmuştuk. Zira bu kararname kriptonun “zamanının geldiğini” gösteriyordu. Dünyanın en büyük ekonomisinin liderinin kriptoya değinmesi ve belgenin şaşırtıcı derecede destekleyici tonu, yapıcı bir yaklaşıma işaret ediyor giyidi. Ne kadar da yanılmışım.

Aradan geçen bir yılda o destekleyici ton ortadan kayboldu. Olaya getirilen geniş bakış açısı tahmin ettiğimizin tersine bir tehdit ortamı oluşturdu ve yaklaşım yönlendirici bir çerçeve kurmaktan engelleri yükseltmeye doğru değişim gösterdi. Peki bu dönemde neler oldu?

Ne yazık ki bu sorunun cevaplarından biri oldukça açık ve net. FTX borsasının Kasım ayında yaşadığı çöküş kripto şirketlerinin Sam Bankman-Fried ve dostlarına yönelik teveccühünün boşa çıkmasına neden olmakla kalmadı onunla aynı masaya oturan ve kripto düzenlemeleri konusundaki fikirlerini dinleyen politikacılar için de bir ayıplanma vesilesi oluşturdu.  Birkaç cesur istisna dışında politikacılar anında geri çekildiler ve kripto riskleri ile aralarına olabildiğince mesafe koymaya çalıştılar. 

Çok daha farklı bir resim

Ancak yaşanan değişim görülenden çok daha karmaşık. FTX olayının öncesinde bile Biden yönetiminin tonunun daha sertleştiği gömülüyordu. Ton fikir ve bilgi almaktan soruşturma ve rapor istemeye dönüyordu.

Beyaz Saray, Eylül ayında bir güncelleme yayınladı ve ilk paragrafında Terra ekosisteminin çöküşüne vurgu yaptı. Yazının geri kalan kısmında piyasada değer kaybından, satıcıların alıcıları yanlış yönlendirmesinden ve mevcut kanunlara uyum konusunun yetersizliğinden dem vuruluyordu. 

Güncellemede ayrıca Beyaz Saray’ın bazı önerileri de vardı. SEC’e ve CFTC’ye “Dijital varlıklar alanındaki kanunsuz uygulamalara yönelik soruşturmaları ve engelleyici tedbirleri agresif biçimde hayata geçirme” yönünde tavsiyeler veriliyordu. 

İkinci tavsiye Tüketiciyi Koruma Bürosu (CFPB) ve Federal Ticaret Komisyonu (FTC) için veriliyor ve “adaletsiz, aldatıcı ve istismar edici uygulamalara yönelik tüketici şikayetlerini dinleme ve müdahale etme konusundaki çalışmalarını artırmaları” isteniyordu.

Üçüncü tavsiye ise tüm bu kurumların “dijital varlık ekosistemindeki mevcut ve yeni oluşan risklerle ilgili yönergeler oluşturmaları” salık veriliyordu.

Raporun geri kalan kısmında ise Fed’in 2023 ortasında hayata geçmesi beklenen anlık ödeme ağı FedNow’a olan desteği ve bu sistemin finansal kapsayıcılık açısından önemini vurguluyordu. Yani diğer bir deyişle ABD’nin kripto ödemelere ihtiyacı yoktu zaten Fed vardı.

Sonrasında bu yılın Ocak ayında “Yönetimin Kripto Paralara Dair Risklerden Kaçınmaya Yönelik Yol Haritası” başlıklı resmi belge de yayınlandı. Aslında belgede ne söylendiğini anlamak için tamamını okumaya gerek yoktu. İlk paragrafın son cümlelerinde her şey özetlenmişti: “Yönetim olarak odak noktamız kripto paraların finansal istikrarı bozmamasını sağlamak, tüketicileri korumak ve kötü aktörlerden hesap sormaktır.” Ton, destekleyicilikten nötre ve oradan da panik hale döndü.

Nedenler silsilesi

ABD’deki düzenleyicilerin tonundaki bu değişimin tek nedeni sahtekârlar değil. İlk kararname ile iki güncelleme arasındaki farkın önemli bir nedeni de ekonomik durumdaki değişim ve bu aslında birçok kişinin düşündüğünden çok daha etkili bir unsur.

İlk kararname yayınlandığında Fed faiz artırım programına başlamıştı. İlk 25 baz puanlık artış söz konusu belgeden bir hafta sonra geldi. Piyasalar artışların geleceğini biliyordu. ABD manşet enflasyonu verileri bir artışı gösteriyordu. Ancak kimse bu değerin nerelere kadar çıkabileceğini tahmin edemiyordu. Vadeli işlem piyasaların bakılırsa 12 aylıklarda faiz 2,87 civarında seyredecekti.

Kararnamenin geldiği dönemde hisse senedi piyasaları için de karanlık bulutlar toplanıyordu. S&P 500 endeksi 4.270 civarındaydı. Yılın başından beri yüzde 10 civarına bir kayıp söz konusuydu. Eylül ayındaki güncelleme döneminde ise endeks neredeyse bir yüzde 10 daha erimişti ve teknoloji şirketlerinde yaşanan işten çıkarmalar manşetleri süslüyordu. Yatırımcıların zarar görmesiyle birlikte hükümet büyük ölçüde düzenlemelere tabi olmayan varlıklara karşı toleransını kaybetmeye başladı. Diğer bir deyişle piyasalar, dikkatleri aslında tüm varlık sınıflarında görülen senaryodan başka yere çekecek bir “kötü karakter” arayışına girmişti.

Kasım ayına gelindiğinde o aranan kötü karakter bulundu: FTX’in çöküşü ekosistem ve ana akım yorumcular tarafında bir şok etkisi oluşturdu. Bu olay dikkatleri son 40 yılın en yüksek değerine ulaşan enflasyondan, diğer para birimleri sepetine kıyasla en yüksek noktaya varan dolardan ve 2008-9 dönemimden beri görülmeyen bir Hazine tahvili volatilitesinden uzaklaştırmak için geçici bir etki oluşturdu. Ekranlardaki makro ekonomik veriler hiç de iyi görünmüyordu ancak kriptoda yaşanan çöküş Washington’a bir fırsat verdi ve sorunu tespit ettiği ve çözeceği yönünde bir söylem imkânı tanıdı. 

Ekonomide kara bulutlar

Ancak bugün gördüğümüz düşmanca tavrın tek nedeni kötüleri cezalandırmak değil. Aslında daha geniş çaplı kaygılara yönelik doğal bir refleks. İşler kötüye gittiğinde güvenli bir liman ararız ve yeni, karmaşık ve yıkıcı teknolojiler o kadar güvenli gözükmezler. İşler iyiye gitmediği zamanlarda dışsal tehditleri büyütürüz çünkü bu bizi kendi topluluğumuza daha da bağlanmaya yarar. İşler kötüye gittiğinde bugün ayakta kalmaya odaklanırken daha etkin bir gelecek kurmaya daha az enerji harcarız. İşler kötüye gittiğinde liderlik formülleri bize normalde olduğumuzdan daha cesur hamleler yapmamızı ve güven tesis etmemizi söyler.

Daha pratik bir açıdan bakıldığında, ekonominin değişmeye başladığı bir dönemde Biden yönetimi de insanların ulusla otoriteyi sarsmayı hedefleyen yenilikçi alanlara değil daha geleneksel, istihdam oluşturan alanlara yatırım yapmalarını tercih ediyor. 

Yönetimin kripto varlıklara dair yaklaşımının bir şovdan ibaret olduğunu söylemiyorum. Ya da sadece yatırımcıların son 10 ayda yaşananlardan aldıkları darbelerden ibaret olduğunu… Bunun nedeni ABD ekonomisinin üzerinde kara bulutların toplanmasıdır.

He bulutun ardından sızan bir güneş vardır. Aynı yönetimler gibi ekonomik döngüler de değişir. Perşembe günü ABD Senatosu’nda yapılacak ve “Tesadüf mü Planlı mı? Yönetimin Dijital Varlık Ekosistemine Saldırısı” başlıklı oturum iyi bir örnek teşkil edecek. Bazı kanun yapıcılar ve oturuma katılacak tanıklardan biri açısından bazı makul şüphe ve sorgulama noktaları olabilir. Ancak tanıkların çoğu ve kanun yapıcıların büyük kısmı daha net ve kullanışlı bir çerçeve talep ediyorlar. Hepsi düzenlemelerin iyi olduğundan ve kripto şirketlerini ABD’de tutmanın ve piyasa reformu yapmanın öneminden haberdar.

Bu tür oturumlar genelde kısa vadede sonuç vermeseler de politik çıkarların netleşmesine sahne olurlar Dijital Varlıklar, Finansal Teknoloji ve Kapsayıcılık alt komitesinin kurulması mevcut politika ve politika süreci açısından umut veren bir gelişme. Alt komitenin başkanı French Hill yaptığı yazılı açıklamasında liderlik ve rekabetçilik açısından olduğu kadar doğru kontrolleri ve hesap verilebilirliği sağlamak için de inovasyona gereksinim olduğunu belirtti ve şöyle devam etti:

“Bunlar, başkanlık kararnamesinde yer verilen yönetimin kendi prensipleridir ancak son atılan adımlar bu prensiplerle çelişmektedir.”

Gerçekten de öyle. Beyaz Saray yaşanan son olaylardan sonra ABD’deki kripto aktivitesini azaltmanın faydalı olduğunu iddia edebilir. Ancak bu önemli değişim sadece yatırımcıları sahtekarlardan korumak için yapılmadı. Ufukta görülen ve hızla üzerimize gelen ekonomik risklere karşı bir refleks olarak da yapıldı. Şunu da biliyoruz ki her dönem gibi bu da gelip geçecek.