Noelle Acheson

Token ekonomisi politikadan kalkınmaya birçok noktada değer sağlayabiliyor. Bunu ne kadar anlıyor ve anlatabiliyoruz?

Kripto Teknolojisinin Etkisi Kripto Teknolojisinin Ötesine Geçiyor

Piyasanın geleceğini şekillendirirken duyguların ve amaç odaklılığın rolü büyük olacak.

Kriptonun Çekim Merkezi Değişiyor

Merkeziyetsizlik üzerine kurulu bir sektörde 30 yaşındaki birine aşırı mı güvendik?

FTX Sonrası: Kriptonun Kuruluş Misyonuna Olan Güveni Tazelemek

Noelle Acheson adlı köşe yazarının tüm yazıları burada! İncelemek için hemen tıklayın!

Noelle Acheson Tüm Haberleri

Berkay Aybey

FTX’in her taşın altından parası çıkıyor FTX’in mevcut CEO’su göreve geldiğinde, hayatında daha kötü yönetilmiş ve karmaşık bir şirket yapısıyla karşılaşmadığını söylemişti. İlk icraatlarından birisi de şirketin parasını mümkün mertebe takip etmek, takip edemediği yerde de her bankaya mektup göndererek bilgi almaktı. Böyle böyle şirketin 5,5 milyar dolar kadar parasını toplamayı başaran yeni yönetim, bir 700 milyon dolar daha topladığını bildirdi. Ancak biz bu miktarı 300-350 milyon dolar gibi düşünelim. Çünkü bu miktara Robinhood hisseleri de dahil edildi ancak mahkeme henüz hisseleri FTX’e vermedi. Toplanan bu paraların bazıları Sam Bankman-Fried’e (SBF) bazıları da FTX’e bağlı banka hesaplarından, Binance gibi kripto para borsalarından ve yapılan yatırımların geri istenmesiyle toplandı. Borsanın parası o kadar çok yere harcanmış ki sadece üç kişinin çalıştığı küçücük bir bankada 50 milyon dolar bulundu. Bu para da zaten neredeyse bankanın toplam parasını oluşturuyor.&nbsp;Alacaklılar arasında kimler yok ki… SBF’nin yaptığının ne kadar büyük bir suç olduğunu bir kenara bırakırsak şirketin harcayacak bu kadar çok parayı toplaması da takdir edilesi. Çünkü geçen hafta FTX’ten alacaklıların isimleri ilk kez tam liste olarak açıklandı. İsimler arasında her sektörün devlerinden en azından bir-iki isim bulmanız mümkün. Herkesin bildiği birkaç şirketi saymak gerekirse listede Meta(Facebook), Amazon, Apple, Netflix, LinkedIn, Twitter, Binance, Coinbase gibi hem geleneksel hem kripto sektörünün dev isimlerinin yanı sıra ünlü oyuncular, sporcular var. SBF’nin borsanın faal olduğu zamanlarda da sık sık büyük çaplı yatırım turlarına çıkarak bunları kolaylıkla başardığını hatırlamak gerekiyor.&nbsp; Gönül isterdi ki bu kadar çok para kripto para piyasası için harcansın ama artık olan oldu :) Formalite mi? Yoksa göz korkutma mı? SBF’nin suç ortakları Caroline Ellison ve Gary Wang, SBF’ye karşı tanıklık ve iş birliği yapmayı kabul ederek Adalet Bakanlığı’yla anlaşma yoluna gitmişlerdi. Karşılığında bu ikilinin herhangi bir federal suçlamayla karşılaşmayacağı garanti altına alınacaktı. Ancak geçtiğimiz hafta ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) bu ikiliye FTX krizindeki rollerinden ötürü çeşitli suçlamalar yöneltti. İkilinin anlaşması gereği mahkemede bu suçlamaların görülmeyebileceğini, ancak mahkemenin bakanlık ve ikili arasındaki anlaşmayı henüz onaylamadığını da belirtti. SEC’in bu suçlamasındaki amaç resmi bir suçlama açıklaması yapma yönünde formaliteden bir tavır olabilir. Diğer ihtimal ise Ellison ve Wang ikilisinin anlaşmadan çekilme gibi bir niyetleri oluştuysa, bu ikilinin gözünü korkutmak için böyle bir açıklama yapılmış olabileceği yönünde bulunuyor. Kripto bankalar geri plana çekiliyor Özellikle FTX krizinden sonra kripto para şirketlerinin bankacılık sektörünü etkileyebileceği yönünde ciddi bir endişe oluştu. Signature Bankası artık kripto para şirketlerinden gelen 100 bin dolar ve altındaki SWIFT işlemlerini kabul etmeyeceğini duyurdu. Özellikle Binance’in müşterileri için kullandığı bu servise 100 bin barajının getirilmesi, bankanın herhangi bir KYC eksikliği vb. hata nedeniyle ceza yemek istemediğini ve kripto para ilişkilerini azaltmak istediğini gösteriyor. Bir başka kripto para dostu banka Silvergate doğrudan FTX krizinden mali anlamda etkilenmişti. Banka, geçtiğimiz hafta temettü ödemelerini ertelediğini açıkladı. Bankanın likidite yönetimi için yapıldığı belirtilen bu karar aslında daha önceki veriler göz önünde bulundurulduğunda sürpriz olmadı. Banka, 2022 yılı boyunca neredeyse 1 milyar USD zarar açıklamış ve müşterilerin yüklü miktarda parayı bankadan çektiklerini söyleyerek likidinin azaldığına dair sinyaller vermişti. New York’ta kripto para tedbirleri New York Eyaleti’nin finansal regülatörü NYDSF, FTX krizi sonrasında bankaların kripto para şirketlerine hizmet vermeden önce izin almak için başvuru yapmalarını zorunlu hale getirmişti. Regülatörün yeni yayımladığı sektör rehberinde ise kripto para saklama şirketlerinin müşteri varlıklarıyla şirket varlıklarını ayırmaları gerektiği, saklama şirketlerinin sadece saklama hizmeti verebileceği, bu varlıkları kredi vermek için kullanmamaları gerektiği belirtildi. Bu maddeler aslında oldukça faydalı. FTX sonrasında müşteri-şirket varlıkları ayrımına benzer önlemler birçok regülatör tarafından zaten alınmıştı. Burada önemli olan, özellikle saklama şirketlerinin kredi vermemeleri gerektiğine dair tavsiye/uyarı niteliğindeki maddedir. Herkesin parasını aynı anda çekmek istemeyeceği varsayımıyla, varlıkların ufak kısmıyla kredi verilip ek faiz geliri elde etmek popüler bir akım olmaya başlamıştı.&nbsp; Genesis’in alacaklıları arasında sürpriz isimler var New York regülatöründen söz açılmışken, Genesis’den alacaklılar listesinde resmi kurumların bulunması hayli ilginç. Güney New York Savcılığı, ABD Vergi Dairesi ve SEC’in isimleri mahkeme kayıtlarında alacaklı olarak yer alıyor.&nbsp; Ayrıca Bitcoin Cash kurucularından Roger Ver’e verdiği krediyi geri almak isteyen Genesis hem sürpriz hem de beklendik bir cevapla karşılaştı. Bu cevap bir sürprizdi çünkü Ver, Genesis’e parayı geri ödemeyeceğini çünkü şirketin bu durumunun sebebinin yapılan kötü ticari hamleler olduğunu söyledi. Aynı zamanda beklenebilir bir hamleydi çünkü Ver, likidite krizi esnasında Coinflex borsasından 47 milyon dolar kredi alıp bu krediyi de ödememiş ve borsanın az kalsın iflas etmesine sebep olmuştu. Roger Ver geri ödemek istemese de Genesis artık iflas mahkemesinin kararlarına bağlı bulunuyor. Dolayısıyla mahkemenin bu parayı tahsil etmek istemesi halinde cezai süreç oldukça hızlı işleyecektir. Dijital Euro ve Moody’s Avrupa Merkez Bankası yetkilisi Fabio Panetta, Dijital Euro’nun kullanılması halinde aracılar üzerinden halka sunulacağını, yani mevcut sistem gibi özel bankaların kullanılacağını belirtirken, son dönemlerin gündem konusu mahremiyetle ilgili ise bankaların mevcut topladıkları verilerden daha fazlasını toplayamayacaklarını belirtti. Ancak bu konuyla ilgili son kararı merkez bankasının değil, yasa yapıcıların vereceğini belirtti. Hem kara parayı aklama gibi suçları önleyici hem de halkın mahremiyet talebini olabildiğince karşılayıcı bir dengenin sağlanması amaçlanıyor. Dünyaca ünlü kredi derecelendirme şirketi Moody’s 20 farklı stabilcoin’i derecelendirmek için bir altyapı sistemi üzerinde çalışmaya başladı. Projenin henüz erken aşamada olduğu belirtildi. Kripto paralar, şeffaf altyapılarıyla bilinseler de stabilcoin’ler tamamen merkezi yapılar olduğu için bu tür kuruluşların kripto para sektörüne hizmet vermeye başlamaları son derece olumlu, prestij kazandırıcı bir girişimdir. Avraham Eisenberg Mango platformunun MNGO token’ını manipüle ederek yüklü miktarda kripto para çalmayı başaran ekipten Avraham daha önce ABD Adalet Bakanlığı tarafından resmi suçlamalara maruz kalmış ve yargı süreci başlamıştı. Geçtiğimiz hafta SEC de MNGO token’ın bir menkul kıymet olduğu ve Avraham’ın menkul kıymet manipülasyonu yaptığı yönünde ayrıca bir suçlamada bulundu. Bu tür hack girişimlerinin ağır cezalara çarptırılması, caydırıcılık açısından oldukça olumlu karşılanabilir. Sektördeki fırsatlar ne kadar çok olursa olsun, maalesef halen daha son derece deneysel bir ekonomik sistem içerisinde olduğumuzu unutmamak gerekiyor. O nedenle sistemde bulunan açıklar, bu tür cezalandırmalar sayesinde hack için değil de platformu bilgilendirmek için kullanılabilir ki bu tür kişilere ‘beyaz şapkalı hacker’ deniyor.&nbsp; Wormhole Hackerı stETH long’luyor Geçtiğimiz yıl Wormhole köprüsünü hackleyerek yüklü miktarda ETH çalmayı başaran hacker, bu varlıkları önce Lido’nun stake ETH’ler için çıkardığı stETH token’ına çevirdi. Ardından aynı token’ın wrap haline yani wstETH token’a dönüşümünü gerçekleştirdi.&nbsp; Sonrasında wstETH tokenlar teminat olarak verilerek karşılığında DAI stabilcoin’i alındı ve alınan DAI’ler satılarak tekrar wstETH satın alındı. Alınan wstETH’ler tekrar teminat verilerek DAI alındı ve bu döngü bu şekilde birkaç kez tekrarlandı. Dolayısıyla hacker stETH token’ı için long yani token’ın yükseleceğine dair bir pozisyon açtı.&nbsp; FBI onayladı Harmony blokzincir ağından çalınan 100 milyon dolar değerindeki varlıklar uzun bir aranın ardından yakın zamanda tekrar harekete geçmiş ve paranın aklanması için bir sistem denenmişti.. Ancak izleme şirketleri paranın izini sürmeyi başardı. FBI yaptığı açıklamada şüpheleri doğrulayarak hacker’ın Kuzey Kore merkezli Lazarus grubu olduğunu ve son hareketliliğin ardından şirketlerle iletişime geçilerek paranın bir kısmını dondurmayı başardıklarını açıkladı. Circle zincirler arası transferi güvenli hale getiriyor Farklı zincirler arasında varlık transferi yapmak için köprü uygulamalarını kullanıyoruz. Bu uygulamalar, ana ağdaki varlığı akıllı kontrata kilitleyerek, hedeflenen ağda aynı varlığın sentetik bir kopyasını oluşturulmasına imkan tanıyorlar. Ancak özellikle geçtiğimiz sene köprüler birçok defa hacklendi. Tasarım hataları nedeniyle birçok kişi zarar gördü. Circle, USDC’nin zincirler arası güvenli transferi için bir altyapı geliştirdiğini duyurdu. Bu altyapı, ana ağdaki USDC’yi kontrata kilitlemek yerine doğrudan yakarak yok edecek. Hedeflenen ağda ise aynı miktar USDC oluşturarak kullanıcının cüzdanına gönderecek. Dolayısıyla dizayn hatası nedeniyle kilitlenen varlıkların çalınması veya çoğaltılması gibi bir tehlike söz konusu olmadan ve sentetik varlıklar oluşturmadan işlemler yapılabilecek. MakerDAO gelir/risk çeşitlendirme çalışmaları MakerDAO, PSM içerisindeki varlıkların büyük bir kısmının USDC cinsinden olması nedeniyle bu varlıkları çeşitlendirmek ve gelir çeşitliliğini artırmak için bir süredir girişimlerde bulunuyor.&nbsp; Son olarak Paxos, 1,5 milyar USDP token’ı PSM’ye kilitlemeyi teklif etti. MakerDAO’nun teklifi kabul etmesi halinde yıllık 70 milyon dolar gelir elde etmesi bekleniyor. PSM’ye benzer bir anlaşmayla kabul edilen GUSD stabilcoin’i, Gemini’ın Genesis nedeniyle likidite problemi yaşaması sonrasında topluluğu tedirgin etmiş ve tartışma başlatmıştı. Paxos’un USDP teklifi, Gemini olayından sonra belki negatif karşılanabilir. Öte yandan hem gelirin hem riskin çeşitlenmesi için Paxos güvenilir bir partner olarak gözüküyor. Ayrıca, MakerDAO’nun PSM’deki USDC miktarından 100 milyon USD değerinde bir kısmın Yearn Finance’a yüzde 2 faiz karşılığında kilitlenmesine dair teklif kabul edildi. Bu hamle MakerDAO’nun stratejisiyle uyumlu olduğu kadar, 400 milyon dolar civarında varlığı bulunan Yearn Finance için de ciddi bir kaynak aktarımı anlamına geliyor. Shanghai planladığı gibi ilerliyor Ethereum ağına stake edilen ETH’lerin çekilebilmesini sağlayacak güncelleme olan Shanghai için test denemelerinin başarılı şekilde sürdüğü belirtildi. Güncellemenin Mart ayı civarında aktif hale gelmesi bekleniyor.&nbsp; Lido’nun stETH tokeni gibi stake ETH temsil eden tokenlar da sektörde yeni bir trend oluşturdu. Benzer ETH tokenları dışında, Tron ağı da aynı uygulamayı kendi ağı için uygulayacağını duyurdu. Token’ın adı ise STRX olacak. <div class="fr-embedly " data-original-embed="<a href='https://twitter.com/justinsuntron/status/1616743673500401665?s=20&t=P72h9AwBh-J9Vf6gA6S4CQ' data-card-branding='0' class='embedly-card'></a>" style="height: 395px;"><a href="https://twitter.com/justinsuntron/status/1616743673500401665?s=20&amp;t=P72h9AwBh-J9Vf6gA6S4CQ" data-card-branding="0" class="embedly-card"></a></div> Sushiswap likidatör gibi ilerliyor Bir yıl süreyle likidite sağlayıcılara dağıtacağı tüm komisyonu hazineye aktaracağını açıklayan ve gelir çeşitliliği yaratmak amacıyla çeşitli projeler açıklayan Sushiswap, adeta iflas eden şirketlerin yaptığı gibi tüm kaynaklarını maksimize etmek için çalışmalarına devam ediyor. Sushiswap kuruluşundan altı ay sonra erken aşama likidite sağlayarak platforma destek olan kullanıcılarına ödül token dağıttı. Kullanıcıların bazıları halen daha bu tokenları teslim almadığı için Sushiswap bu tokenlara el koyma kararı aldı. Kullanıcılar eğer 23 Nisan’a kadar bu tokenları teslim almazsa 11 milyon dolar değerinde bulunan tokenlar doğrudan hazineye aktarılacak. Uniswap ilk kez rakip blokzincir ağına Geçiyor Topluluk oylaması sonucunda Uniswap’ın BSC ağında hizmet vermesi kabul edildi. Uniswap, daha önce farklı ağlara entegre olsa da tüm bu ağlar sadece Ethereum altında çalışılıyordu. İlk kez ana ağ olarak Ethereum’a bağlı olmayan rakip bir ağ seçildi.&nbsp; Maple Finance’dan yeni bir girişim Bankavari bir şekilde müşterilerini kendisi seçen Maple Finance, teminatsız bir şekilde kripto para cinsinden kredi vererek faaliyet gösterirken, likidite krizinin başlaması sonrasında özenle seçtiği şirketlerin kredileri geri ödeyememesi sonucunda sistem değişikliğine gitmek zorunda kalmıştı. Yeni sistemde bu sefer teminat mekanizması mevcut. Ancak bildiğimiz DeFi platformlarından farklı olarak geleneksel finans ile kripto ekonomisini buluşturan nitelikte bir teminat söz konusu. Havuzdan kredi almak isteyen şirketler, teminat olarak alacakları vergi iadelerini veya çeşitli hükümet teşviklerine dair belgeleri gösterebiliyorlar. Kredi geri ödenirse faiz oranı üzerinden, ödenmezse de belgelerdeki ödemelerin hükümet tarafından yapılmasının ardından havuza para koyan yatırımcıların her türlü ihtimalde kâr etmesi hedefleniyor. Değişmeyen tek bir şey var ki o da hem havuza para koyacak yatırımcıların hem de havuzdan yararlanmak isteyenlerin Maple Finance tarafından seçilmesidir. Dolayısıyla bu sistem henüz genel kullanıcıların kullanımına açık değil. Ancak işlemesi halinde oldukça faydalı olabilir. Bir nevi ‘çek kırdırmak’ olarak tabir edilen sisteme benzetilebilir. Örneğin iki ay sonra alınacak 100 bin dolar değerinde bir vergi iadesi teminat gösterilerek, hızlıca 80 bin dolar borç alınabilir.&nbsp; NFT Piyasası <ul><li>Doodle daha önce Rick and Morty, Disney gibi devlerle çalışan Golden Wolf stüdyosunu satın alıyor. Ayrıca projenin beklenen Doodles 2 versiyonunun da Flow blokzinciri ağında piyasaya sürüleceği açıklandı. &nbsp;</li><li>Kulis bilgilerine göre Amazon’un NFT ve NFT-Gaming için araştırmalar yürüttüğü söyleniyor. Kullanıcıların oyun oynayarak Amazon’daki alışverişlerde kullanılacak hediye kuponları kazanması tarzında mekanizmalar üzerinde durulduğu da belirtilen konular arasında. &nbsp;</li><li>Yves Saint Laurent, bir parfüm NFT’si satışa çıkaracağını duyurdu. &nbsp;</li><li>Puddy Penguings, Layer Zero ile iş birliğine giderek NFT’lerin artık zincirler arası transfer edilebileceğini duyurdu.</li></ul>

Yazarımız @aybeyberkay'ın merkeziyetsiz finans piyasasını, regülasyon çalışmalarını ve hack vakalarını incelediği Haftaya Bakış yazısı yayında.

Haftaya Bakış: Merkeziyetsiz Finans Piyasası, Regülasyonlar ve Hacklenmeler

Christopher Robbins

Günler git gide uzamaya başlıyor, penceremin dışında kuşların ilk şarkıları duyuluyor ve bitcoin fiyatı aylar sonra 23.000 doları geçiyor. Acaba kripto kışı geride mi kalıyor? Hayatının önemli bir kısmını kuzey bölgelerinde yaşamış biri olarak kışın sona ermesine dair haklı şüphelerim var. Buralarda tam da kış bitti derken büyük bir fırtına çıkar ve kar bastırır. Buna karşın son günlerde kripto token’larda yüzde 25’e varan yükselişler yaşanması işlerin değişmeye başladığına dair&nbsp;<a href="https://www.coindeskturkiye.com/yazarlar/michael-j-casey/kripto-spekulasyonunu-savunmak-1716" rel="noopener noreferrer" target="_blank">spekülatif bir umut</a> oluşmasına neden oldu. Khelp Financial’ın operasyon üst yöneticisi Steve Goeke’ye göre danışmanlar önümüzdeki günlerde kripto paralara dair birçok soruyla karşılaşabilirler. Goeke, “Eğer yetkili bir danışmanın bir stratejisi yoksa müşterilerine Coinbase gibi bir borsaya gitmeleri ve kendi yatırımlarını kendileri yapmalarını salık verebilirler. Ancak bu yeterince iyi bir tavsiye değil. İnsanların paralarını ağa sola savurmalarına izin vermemeliyiz. Onlara bir dizi alternatif sunmalıyız” diyor.&nbsp; Khelp Financials finansal yatırımcılar için kripto çözümleri sunan yetkili bir yatırım danışmanlık şirketi. Bu yatırım konsepti, hızla değişen, derin ve geniş varlık havuzuna sahip dijital varlık dünyasının sıradan yatırımcılar tarafından anlaşılmasının zorluğundan doğmuş. Khelp de müşterilerinin portföyünde yüzde 1-5 arası bir kripto varlık yatırımı olmasını hedefliyor.&nbsp; <h1>Neden yüzde 1 ila 5?</h1>Bir yatırımcının portföyünün ne kadarlık bir kısmını kriptodan oluşturması gerektiğine dair farklı yaklaşımlar söz konusu. Ancak burada aslolan güvenlik. Goeke, “Bazen volatilite nedeniyle düşük bir oran belirlemek gerekebilir. Ancak ben yüzde 5’ten fazlasının anlamsız olduğunu düşünüyorum” diyor.&nbsp; Boston Consulting Group’un yayımladığı bir rapora göre küresel varlık yönetimi sektörü 2021 yılında 112 trilyon doları aştı. Bu da yaklaşık 5 trilyon doların dijital varlıklardan oluşmasına dair bir potansiyel gösteriyor.&nbsp; Khelp kripto yatırım çözümlerinde ayrı yönetilen hesaplar (SMA) ve kripto hedge fonu yaklaşımlarını benimsiyor. Goeke, “Her şey aktif olarak yönetiliyor. Piyasa dinamikleri Celsius, Voyager ve FTX olayları sonrasında değişim gösterse de hâlâ bir piyasa mevcut. Bu varlık sınıfının yol olduğunu düşünmüyoruz” diyor. Goeke, ayrıca Terra hariç geçen yıl yaşanan varlık çöküşlerinin hepsinin Celsius Network, Voyager Digital ve FTX gibi merkezi oyuncularda olduğunun altını çiziyor. &nbsp; “Blok zinciri başarısız olmadı. Tüm bu sözleşmeler etkin biçimde çalışıyor ve arkalarındaki teknoloji etkili. Ancak merkezi yapıların başarısızlığı nedeniyle bu varlıkların teknolojilerinde bir sorun olmasa da değerleri etkilenebiliyor. “ <h1>Bilgi eksiği</h1>Varlık yönetim sektörü de dahil olmak üzere geleneksel finans dijital varlıklar konusunda bir bilgi eksikliği yaşıyor. Yatırımcılar, özellikle de yeni ve genç. Nesilden olanlar, kripto paralar ve hatta NFT’ler hakkında daha fazla bilgi elde etmek için yatırım danışmanları ile ilişkiler geliştiriyorlar.&nbsp; Goeke, “Yatırımcılar terminolojiyi öğreniyorlar ancak ne tür bir teknolojiye yatırım yaptıklarını bilmiyorlar. Sadece sonucu anlayabiliyorlar” diyor. Örneğin, bir yatırımcı ya da danışman kredi kartlarıyla iki gün süren bir işlemi 10 saniyede gerçekleştiren bir blok zinciri temelli&nbsp;<a href="https://www.coindeskturkiye.com/layer2-dosya-analiz/odemeler-haftasi" rel="noopener noreferrer" target="_blank">ödeme yöntemine</a> denk gelebiliyorlar. Hızlı ödeme mutabakatının önemini anlamak kolayken blok zincirinin nasıl çalıştığını anlamaya gerek olmuyor.&nbsp; Peki finansal danışman ne kadar bilmeli? Danışmanlar, minimumda, neden portföyünüzde 1-5 arasında dijital varlık olması gerektiğini doğru biçimde anlatabilmeli. Ayrıca bu varlıkların nasıl ayrı yönetilen bir hesapta tutulabileceğini de izah edebilmeli. Goeke, “bizim de müşterimiz olan bu danışmanların neden bahsettiklerini bilmelerini istiyoruz. Biz bile her şeyi bilen uzmanlar gibi davranmıyoruz. Bu önemli zira eğer yatırımcı genç kuşaktansa danışmanın fikrine bakmadan portföyünde bir oranda kripto tutmaya eğilimli olacaktır” diyor.&nbsp; <h1>Fayda ve değer</h1>Diğer bir önemli konu da danışmanların blok zinciri teknolojisinin ve kripto paraların uzun vadeli değerini doğru aktarabilmeleri. Piyasa yüksek derecede spekülatif olabilir ve gerçek hayatta değer üretmeyen bazı coin’lerin manşetlere çıkması muhtemeldir ancak bunlara rağmen dijital varlıkların ciddi bir fırsat alanı olduğu görülmeli. Goeke, “Bazen B2C yaklaşımını benimsiyoruz. Blok zinciri üzerinde bir şey inşa eden şirketlere yatırım yapan bir müşterim var. Bu müşteriler geleneksel, doğrudan yatırımlar yaptıkları için sermayeleri beş ila yedi yıllığına bağlanıyor. Ancak benzer bir yatırım yaklaşımını bir token veya coin üzerinden yapıp çok daha likit bir yapıda benzer bir yatırım karakteristiği elde etmek mümkün “diyor.

Kripto kışının sonuna yaklaşırken yatırım danışmanlarının sorumluluğu da artıyor.

Kripto Danışmanları! Kışın Bitişine Hazırlıklı Olun

Serdar Turan

“Görmezden gelinmeyecek kadar büyük ama geleceği belirsizlik içerecek kadar uzakta.” Dünyanın önde gelen danışmanlık şirketlerinden McKinsey&amp;Company’nin 24 Ocak 2023 tarihinde yayımladığı <a href="https://www.mckinsey.com/capabilities/growth-marketing-and-sales/our-insights/a-ceos-guide-to-the-metaverse" rel="noopener noreferrer" target="_blank">“CEO’s Guide to the Metaverse”</a> bu ifadelerle başlıyor. Gerçekten de 2022’nin başında bir impulsif fonksiyon gibi artış gösteren, herkesin gündeminde üst sıralara oturan, kendi etrafında büyük bir beklenti oluşturan metaverse kavramı, ayı piyasasının da etkisiyle (ve elbette ki yanlış algı ve konumlanmanın da kurbanı olarak) aynı hızda gündemden düştü. Geçtiğimiz günlerde sohbet etme şansı bulduğum bir konuşmacı ajansı yöneticisine 2022’nin en popüler konularını sorduğumda “Bir ara metaverse konuşmacısı yetiştiremiyorduk. Sonra bıçak gibi kesildi, şimdi soran yok” demişti. Bu kadar büyük beklenti oluşturan ve stratejik açıdan önemli lan bir konseptin büyük danışmanlık şirketlerinin ilgisini çekmemesi söz konusu olmaz. Zira konvansiyonel dünyanın şirketlerinin yönlendirilmesinde önemli etkisi olan bu yapılar, bu tür kavramların eğilim haritasını oluşturma ve kurumsal karar vericilere konuyu anlatma noktasında konumlanıyorlar. McKinsey de bu alanda önemli bir strateji, konsept ve içerik üreticisi. <h1>İyimserlik için nedenler</h1>Gelelim raporunda yer alan bulgulara ve içgörülere… Öncelikle metaverse’ün potansiyeli ve gelişimine bir vurgu yapıldığını görüyoruz. 2022’de büyük adımların (Microsoft’un Activision Blizzard’ı 69 milyar dolara alması gibi) ve küçük adımların (girişim sermayesi yatırımlarının 12-14 milyar dolara erişmesi gibi) atıldığının, Meta gibi şirketlerin yılda neredeyse 10 milyar doları bu alanda harcadığının altı çiziliyor. Yani metaverse yatırımları aşırı beklentinin realize olduğu bir dönemde dahi yapısal anlamda devam ediyor gibi görünüyor. Ancak şu soru da ortaya atılıyor: “Yatırımcılar metaverse’den ne zaman ele tutulur getiriler elde etmeye başlayacaklar?” “Burada büyük risk mi büyük bir fırsat mı var?” Bu soruya net bir yanıt vermek kolay değil. Riskler kadar fırsatlar, fırsatlar kadar tehditler de söz konusu. Raporun bulgularına göre metaverse 2030 yılında 4-5 trilyon dolarlık bir gelir oluşturabilecek bir yapıya bürünebilir. Bu, muazzam bir fırsat. Risk tarafında ise liste kalabalık: Metaverse ile kripto para alım-satım yaklaşımının farkını anlayamamak, metaverse’ün oluşturabileceği dünyaya geç kalmak gibi. McKinsey’ye göre Nisan 2022’de yaptıkları bir ankete katılan iş liderlerinin yüzde 95’i önümüzdeki beş ila 10 yıl içinde metaverse’ün sektörlerinde pozitif etki oluşturacağına inandıklarını belirtirken yüzde 61’i, faaliyet biçimlerinin dönüşeceğini söylemiş. Yani liderler tarafında potansiyele inanç var ama “ne zaman ve ne şekilde” sorularının yanıtı net değil. Peki resme iyi tarafından mı olumsuz tarafından mı bakalım? McKinsey’e göre olumlu taraftan bakmak gerekiyor. Zira metaverse bu göreceli kısa yaşam süresinde birçok konuda kendini ispat edebilecek noktaya geliyor. Örneğin çeşitli müşteri kitlelerinin ve kuşakların bu alandaki ilgisi somut, insanlar burada dijital varlıklar üzerinden işlemler yapmaya meyilli, yeni teknoloji adaptasyonu yüksek, burada oyun kurucu şirketler altyapıya yoğun yatırımlar yapıyor ve markalar deneysel de olsa bu dünyada yer almanın adımları atmaya başladılar. Ancak tüm bu girişimlerin “bir pilot mezarlığına” dönüşmemesi için elzem olan bir konu var: CEO’ların metaverse’ü doğru anlayıp değerlendirmeleri… <h1>Önde gelen iki alan</h1>Peki metaverse kendini nerede daha güçlü konumlandırabilir? Raporda bu sorunun cevabı olarak iki alan gösterilmiş. Bunlardan birincisi markaların pazarlama faaliyetleri ve müşteriler ile etkileşim kurabilmek. Bu noktada belli başlı markaların Roblox, the Sandbox, Decentraland gibi metaverse platformlarında yer almakta başladıkları vurgulanıyor ve Nike’ın Nikeland oluşumu örnek gösteriliyor ve şirketin dijital bölümünün cirosunun 10 milyar doları aştığı ve şirketin toplam cirosunun dörtte birine yaklaştığı vurgulanıyor. Bununla birlikte Starbucks’ın Odyssey sadakat programının oyunlaştırma üzerinden önemli bir potansiyel yakaladığına da değiniliyor. İkinci önemli alan ise dijital ikizler… Metaverse’de her varlığın, her sürecin ve her kişinin ve onlarla ilgili yapıların birer dijital ikizinin oluşturulması mümkün. Fiziksel unsurların replikaları olan bu dijital ikizler sayesinde karar almaya dair çok daha derinlemesine analizler yapılabiliyor. Siemens’in Nanjing’deki fabrikasının dijital ikizini çıkarması ve burada yaptığı analizler ile üretim kapasitesini, iki katına çıkaracak iyileştirmeler gerçekleştirdiğinin altı çiziliyor.&nbsp; Tüm bu gelişmelere karşın şüpheciler de boş durmuyor. Metaverse dünyasına şüpheyle bakanlar bu tür teknolojik konseptlerin olgunlaşmasının beklenenden daha uzun zaman alabileceğini vurguluyor ve buna da örnek olarak yapay zekanın gelişimini veriyorlar. Benzer biçimde otonom araçlar da yıllardır konuşulan bir konu olmasına rağmen alınan yol hayallerin eğrisinde. <a href="https://www.coindeskturkiye.com/teknoloji/decentralandin-rakamlarina-dair-son-soz-3160" rel="noopener noreferrer" target="_blank">CoinDesk’in yaptığı bir analizde</a> önde gelen metaverse platformlarında günlük aktif avatar sayısının binin altında kaldığı gerçeği göz önünde bulundurulduğunda beklentinin gerçekçi tutulmasının önemi bir kez daha anlaşılıyor.&nbsp; <h1>CEO’lar nelere dikkat etmeli?</h1>Elbette ki yapısal teknoloji dünyasında her zaman şüpheciler ve iyimserler olacaktır. Burada optimal bir denge yaklaşımı öne çıkıyor. Rapora göre CEO’lar şu noktaları dikkat almalı:&nbsp;Neden sorusuyla başlamak. "Şirketlerin metaverse’de ne yapacağından ziyade şirketin büyüme ve gelişim ajandasında metaverse neden olmazsa olmaz?" sorusuna yanıt bulmak gerekiyor. CEO’ların şirketin mevcut iş modelinin ve müşterilerin beklentileri eksenlerinde bir karar vermeleri önemli. Pratik yaklaşmak.&nbsp;CEO’lar metaverse’ün şirketin stratejisini hayata geçirmesine yardımcı olacak pratik uygulama ve kullanım alanlarını belirlemeleri ve ardından bu alanları realize edecek konseptleri, yol haritalarını ve yaklaşımların tasarlanmasına öncülük etmeli.&nbsp; Olaya sahip çıkma.&nbsp;CEO’lar vizyonu belirledikten sonra süreci yönetecek liderleri de bulmak durumundalar. L’Oréal gibi birçok şirket hâlihazırda metaverse üst yöneticileri atamış durumdalar. CEO’lar bu yöneticilere destek vermek ve deneme-yanılma yaklaşımına tolerans göstermek durumunda kalacaklar. McKinsey’nin bu raporu metaverse konusunda beklenti ile kurumsal gerçekliğin hassas dengesinin sağlanmasında CEO’ların ve diğer üst yöneticilerin ne derece kritik bir rol oynadığını göstermesi açısından kıymetli. Burada CEO’ların ve stratejik karar vericilerin metaverse dahil olmak üzere ezber bozucu yaklaşımları anlamak, anlamlandırmak ve buradaki potansiyeli harekete geçirmek noktasında yetkinlik, vizyon ve bakış açısı anlamında ödevleri olduğunun da altını biz çizmiş olalım.&nbsp;

Metaverse 4-5 trilyon dolarlık bir potansiyel oluşturabilir. Ancak CEO'lar bunun ne kadar farkında? McKinsey'nin yeni raporundan içgörüler...

Noelle Acheson

Son Yazılar

Yazarlardan

BA
Berkay Aybey

CR
Christopher Robbins

ST
Serdar Turan