E-posta platformu Loops’un kurucusu Chris Frantz’ın geçtiğimiz günlerde attığı bir tweet canımı sıktı.

Frantz, “Web3 dünyasından tanıdığım kişilerin yüzde 90’ı şirketlerini yapay zekâ işine pivot ediyor.”

Burada benim canımı sıkan startup kurucularının bir sonraki dalgayı yakalayıp girişim sermayesi kapmak için pozisyon almaya dair refleksleri değil. (Silikon Vadisi’nin bu huyunu başka zaman konuşuruz.) Asıl canımı sıkan insanların etrafımızda şekillenmekte olan karmaşık bir yeni ekonomi dünyasındaki gelişmelerin birbirinden alakasız ve birbirinin yerini alacak teknolojiler (yapay zekâ, blok zinciri, metaverse, programlanabilir para, dijital kimlik, kriptografik delil, kuantum bilgi işlem, nesnelerin interneti ve diğerleri) olduğunu düşünmeleri. Halbuki bunlar iç içe geçmiş ve birbirini destekleyen yapılar. 

Yapay zekânın Web3’e, Web3’ün yapay zekâya ihtiyacı var.

Web3, kripto, blok zinciri yapılarının zarar verici ve kolaycı şekilde basite indirgenmesini bu olayın özünü anlamamaktan ve bu başlık altına sokulan tüm projeleri bir değerlendirmekten geçtiğini düşünüyorum. Benim görüşüme göre ortak unsur bu projelerin ve yapıların tamamının bilgiye dair güven sağlama gibi insani bir ihtiyacı karşılamak için dağıtık defter tutma yaklaşımını benimsemeleridir. Bu teknolojiler henüz bir güven bağıyla bağlanmamış birbirine yabancı topluluklara herhangi bir aracı yapıya gerek duymadan değerli ve hassas bilgileri birbirleri arasında dağıtma ve paylaşma şansı verir. 

Web3, kripto ve blok zinciri değerli bilgileri merkeziyetsiz bir ortamda tutmaya dair bir çözüm sağlayarak internetin icadından bu yana hayatımızda yer alan bir toplumsal soruna da çare oluşturur. Bugün yapay zekâ çağında bilgiye dair belirsizlikler zirve yaparken bu tür yaklaşımların kıymeti çok daha artmaktadır. 

Orijinal yanlış anlamalar

İster bir fırsattan öbürüne koşan girişimciler ister kriptonun kara para aklama aracı olduğunu düşünen politikacılar olsun insanlar neden bu yeni veri mimarisinin önemini kavramakta güçlük çekiyorlar?

Günahkâr ilan edilme riskini alarak şunu söylemek istiyorum: Bence bu durum kriptonun kökenine, Bitcoin’in kuruluşuna kadar gidiyor. 

O güne dek mesajlaşma bilgi veri paylaşımı ve mahremiyeti korumak üzerine kurgulanmıştı. Bunlar Satoshi Nakamoto’nun Ekim 2008’de Bitcoin white paper’ını duyurduğu cypherpunk’ların e-posta listelerindeki ana konulardı. 

Burada Satoshi’yi suçlamıyorum. Sonuçta Nakamoto, cypherpunk’ların yıllardır tartıştığı bir dizi konuya çözüm getiriyordu. Bu çözüm de kripto temelli bir para birimiydi. Satoshi, para kavramının toplum açısından temel bir önemi olduğunu bilse de aslında para da bir tür bilgiden başka bir şey değildi.

Para herhangi bir şey değildir. Para değere dair standartlaştırılmış, üzerinde genel uzlaşı sağlanmış sembolik bir temsil unsurudur. Genelde değer atfedilen bir özel bilgi biçimi olduğundan dolayı insanların ve kurumların parayı kötüye kullanmayacağına dair güven tesis etmek için kapsamlı ve kurumsallaşmış bir yapıya ihtiyaç vardır. Ancak değer gösteren ve kurumsal yapıyla desteklenmesi gereken tek bilgi türü para değildir. İşte bu nedenle bana göre Bitcoin çok daha büyük bir fikrin bir prototipiydi. 

Elbette ki aralarında Ethereum kurucusu Vitalik Buterin’in de olduğu erken dönem Bitcoin destekçileri bunu çok iyi görmüşlerdi. Bu merkeziyetsiz veri mimarisinin dijital çağda verinin paylaşılmasına dair zorlu sorunlara çözüm oluşturmada kullanılabileceğini anlamışlardı. 

Ancak sorun şu ki toplumun genelinde ve bu yaklaşımın geleneksel finansta bir gedik açmasından korkan düzenleyicilerin gözünde kripto paralar ve blok zincirleri sadece para ile ilişkilendirildi.

Sıkıntılar

Bu yanlış anlamalar sıkıntılara yol açtı. Sistemimize ve demokrasiye güvensizlik aşılayan dev internet şirketlerinin zararlı veri manipülasyonuna aracılık eden Web2 yaklaşımını devam ettirmeye yönelindi. Gerçek potansiyele dair daha geniş bir anlayış ortaya koyulabilseydi bu sektör ölçeklenme, hukuk ve mahremiyet konularını daha hızlı çözebilirdi. Belki böylelikle dolandırıcılara ve token kumarına daha az odaklanıp dünyanın sorunlarına dair daha fazla çözüm getirilebilirdi.

Peki şimdi durum ne? Artık yapay zekâ çağındayız ve bu dönemde yanlış anlamalar çok daha tehlikeli bir durum oluşturabilir.

Lütfen beni “blok zinciri her şeyi çözer” naifliğinde biriymiş gibi görmeyin. Yapay zekâ çağının meydan okumaları da hiç basit değil. Bu dönemde büyük dil modellerinin eğitilmesinde kullanılan bilgilerin telif haklarından ırksal yanlılıkların algoritmalara yansıtılmasına, gerçek bilgi ile yapay zekâ bilgisi arasındaki farkı anlayamamaktan dolayı oluşan kandırmacalara kadar birçok konu gündeme geliyor. İnsanlığı makinelerden kurtarmanın kolay bir yolu yok. Oluşan her çözüm bir dizi teknolojiyi ve politikayı gerektiriyor.

Ben şunu bilir şunu söylerim: Bu konuları demode kalmış, 20. yüzyılın düzenleme-teknoloji ilişkisiyle çözmemiz mümkün değil. Bu yeni çağda bilgiyi üretme, onaylama ve paylaşma noktasında merkeziyetsiz yeni bir yönetişim sistemi kurgulamalı ve hayata geçirmeliyiz.

Sistemin faydası

Blok zincirleri bu sorunları çözme konusunda yardımcı olabilecek özelliklere sahipler.

Değiştirilemez kayıt defterleri görsellerin ve diğer bilgilerin izini sürmemizi sağlayarak deep fake uygulamalarına karşı kendimizi korumamıza yardımcı olabilirler. Aynı yaklaşım yapay zekâ ürünlerinin eğitildiği veriş etlerinin düzgün olup olmadığını test etmek için de kullanılabilir. Dünyanın dört bir yanındaki insanlara yapay zekâ projelerine verdikleri katkıdan dolayı kripto paralar ile ödeme yapılabilir. Bittensor gibi projeler yapay zekâ geliştiricilerinin insan dostu modeller (yapay zekâ sistemlerini elinde bulunduran özel şirketlerin kullanıcıların haklarından ziyade hissedarların kazançlarını öne çıkarmasını önlemek gibi) kurgulamasına destek vermek üzere token temelli blok zinciri üzerinden yönetişimde bulunan topluluklar ortaya koyabilirler. 

Bu yaklaşımların gerek duyulan çözüm ölçeğinde bir etki ortaya koymaları için henüz uzun bir yol var. Ayrıca başarıya ulaşmak için sıfır bilgi gerektiren doğrulama, homomorfik şifreleme, güvenli bilgi işlem, dijital kimlikler ve merkeziyetsiz imzalar, nesnelerin internet gibi bir dizi başka teknolojilerle birlikte mahremiyeti koruyan, kötü davranmışları engelleyen ve insan merkezli inovasyonu teşvik eden bir kanuni yapı da inşa etmek elzemdir. 

Ancak Web3, kripto veya adına ne diyorsanız bu yeni yaklaşımı elde olan ve geleceğe dair planda pek de önemli görülmeyen bir yere pozisyonlandırırsanız karşımızdaki sorunu çözmeye dair önemli bir fırsatı kaçırırsınız.