Dünyanın her yerinde teknolojiler geliştirilirken Maslow hiyerarşisi mantığıyla öncelikli olarak ihtiyaç duyulan majör bir probleme çözüm ararlar. Ardından teknoloji yatay ise tabana yayılır. Blockchain teknolojisi de ortaya bu şekilde finansta eşten eşe bir sistem sağlayarak şeffaflık ve maliyet azaltma hedefiyle geliştirilen bir teknoloji. Ne var ki özünde bir veritabanı olması sebebiyle onu birçok alanda kullanabiliyoruz. 

Bugün dünyada oldukça popüler olan ama ülkemizde pek ilgi çekmeyen bir konu hakkında konuşacağız. Viski yatırımları ve Blokzincir. Aslında bu konu uzun zamandır araştırdığım bir konu, bir viski sever ve viski kulübü olan biri olarak hobilerimizi ve işimizi birleştirmenin eğlenceli olduğunu bu süreçte anladım. Bu sebeple bahsetmek istedim. Konuya başlamadan önce biraz viski kültürü ve bu kültürün endüstriye dönüşme sürecini anlamak önemli. Yazının bu kısmı biraz viski101 havasında olacak. Başlayalım.

Viski ve Kültürü Hakkında

Viski en basit tanımıyla tahılların damıtılmasıyla elde edilen ve meşe fıçılarda birkaç yıl bekletildikten sonra şişelenip satışa sunulan sert bir alkollü içki. Latincede Aqua Vitae, yani yaşam suyu anlamına gelen tanımlama da sıkça kullanılıyor. Viski fıçılarda farklı sürelerde minimum 3 yıl bekletilerek elde edilen bir alkol türü, her yıl ise fıçıdan toplam hacmin bir kısmı buharlaşıyor, İskoçlar buharlaşan alkolün meleklere gittiğine ve bunun karşılığında müthiş viskiler elde ettiklerine inandıkları için buna ‘’Meleklerin Payı’’ demiş. Buharlaşma olayı İskoçya’da yılda %2 düzeylerindeyken, Hindistan ve Tayvan gibi nemli ve sıcak iklimlerde %16’ya kadar çıkabiliyor. Maalesef bu oran Türkiye’de sıfır çünkü ülkemizde üretilen tek viski ‘’Ankara Viskisi’’ artık üretilmiyor.

Global anlamda viski tüketimi yıldan yıla kolektif olarak artış gösteriyor. Üretim olmasa da Türkiye de bu artışın ve kültürün büyüdüğü ülkelerden biri. Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Tütün ve Alkol Dairesi başkanlığının web sitesinden yıllık ve aylık bazda kişi başına düşen yıllık tüketim miktarını litre bazında bulmak mümkün. 2022 yılında Türkiye’de kişi başına düşen viski tüketim miktarı 5 milyon 878 bin litre olarak %80 büyüme göstermiş. Tabi ki viski severler onu yalnızca içmekle kalmamış ve etrafında bir kültür yaratmış, bir masa etrafında başlayan viski tadımları zamanla üretim çeşitliliğine, çeşitlilik ise viski ticaretine ve koleksiyonerliğine dönüşmüş. 

Günümüzde viski tadım etkinlikleri, viski101 eğitimleri, viski türleri özelinde workshoplar oldukça popüler. Hatta yalnızca viskilere özel viski barlar da mevcut. İstanbul’da sayıları az olsa da bu barlardan bulmak mümkün. En fazla çeşitliliğe sahip olan ise Gürkan Gümüş’ün 2022 yılında açtığı viski bar. Doğal olarak bu denli etkileşimler kendi içerisinde bir piyasa yaratmış durumda, dünya çapında viski yatırımcılığı konusu da oldukça ilgi gören bir konu, hatta bu konuda yazılan kitaplar bulunuyor. Investing in Whisky, The World Atlas of Whisky, Investing in Liquid Assets, Whisky Cask Investment: Building Wealth Through Whisky Casks ve Le Monde Du Whisky gibi kitaplarda özellikle viski ve diğer alkollerin yatırımları hakkında daha detaylı bilgi edinebilirsiniz. 

Viski Yatırımı Nedir

Bitcoin’i düşünelim, fiyatını ve değerini belirleyen faktörlerden en önemlilerinden biri arzının sınırlı olması olarak ifade ediliyor. Aslında bu tanım dolaşımdaki arzı olsa da toplam arzının yaklaşık 21 milyon olması da onu bir yatırım aracı olarak oldukça kritik kılıyor. Viskide de durum çok farklı değil. Bir viski şişesinin değeri, nadirliği, yaşı, içki fabrikası ve itibarı gibi çeşitli faktörlerden etkilenebilir. Viski eskidikçe ve piyasada zor bulunur oldukça değeri önemli ölçüde artabilir. 

Son yıllarda, nadir ve eski viski şişeleri için büyüyen bir pazar var ve bu da viski yatırımına olan ilginin artmasına neden oluyor. Tabi ki viski yatırımının da riskleri var ve her şişeyi farklı bir kripto para gibi düşünürsek, yazdıklarımın hiçbiri bir yatırım tavsiyesi içermiyor. Viski şişelendiği andan itibaren olgunlaşmayı bitiren bir içki türü, bu sebeple şarap gibi ilerleyen bir süreci yok. Önemli olan tek şey yine de viskinin ne kadar eski olduğu değil, üretiminin ne kadar az olduğu. Örneğin 1920’lerden kalma bir viski bu sebeple her zaman değerli olmayabiliyor. Viskiler üretilirken ne kadar üretileceği özel bir seri ise bilinebiliyor, eğer bu bilgiye doğru olduğundan emin olarak erişebiliyorsanız bu yatırımınızın değerlenebileceği ihtimalini doğuruyor. 

Özel bir üretim serisi olmasa bile üretici marka herhangi bir zamanda açıklama yaparak seri üretimde olan bir şişesini üretimden kaldıracağını açıklayabilir. Veya damıtım evinin kapanması artık o damıtım evinden o marka viski üretilmeyeceği için viskiyi özel kılabilir. Buna örnek olarak 1980’lerde şişelerini yaklaşık 40 dolar bandında satışa sunan Japon damıtım evi Karuizawa damıtım evi kapandığında stoktaki fıçıları alarak birkaç yıl sonra şişelenmeye başladıktan sonra değerlenmesini sağlıyor ve Karuizawa viski açık arttırmalarında üst sıralara taşıyor ve en çok açık arttırmaya giren viskilerden biri haline getiriyor. Aslında viski auction indexler de borsalar gibi takip edilebilir ve eğer viski yatırımı yapmayı düşünüyorsanız mutlaka takip etmeniz gerekir. Tabi ki konulardan biri de viski yatırımcısı olmaya karar verdiyseniz viskiye erişiminiz. 

Mezat sitelerini iyi takip etmek de oldukça mühim. Tabi ki aldığınız şişeleri herhangi bir kargo yoluyla Türkiye’ye getirmek getirmek mümkün olmadığından yurtdışı bağlantıları ve seyahat sıklığı da dikkat edilmesi gereken bir konu çünkü saklayacak bir alan bulamıyorsanız ve şişenin güvenliğinden emin olamıyorsanız viski yatırımı pek mantıklı bir yatırım olmayabilir. Viski yatırımı yaparken bir diğer önemli konu da markaya değil ekspresyona odaklanmak, aynı markanın farklı şişeleri erişim olabilitesine göre fiyatlanabiliyor ve aralarında oldukça yüksek fiyat farkları olabiliyor. Aynı zamanda viski konusunda düşülen bir yanılgı da hali hazırda yüksek fiyatlı şişelerin ilerde değerleneceğine kesin gözüyle bakılması fakat bu her zaman olmayabiliyor. 

Blockchain ve Viski

Yukarıda geleneksel bir viski yatırımı yaparken viskiye erişimin kolay olabilmesinin öneminden bahsetmiştik ve eğer ulaşılabilir bir konumda yaşamıyorsanız, ki Türkiye Cumhuriyeti maalesef bu konuda dezavantajlı ülkelerden biri, bunun mantıklı bir yatırım türü olamayabileceğini söylemiştik. Blockchain tam olarak bu noktada bu probleme çözüm buluyor. Çözüm sağladığı diğer konular ise yasal engeller, zaten maliyetli olan bu yatırımın aracılar sebebiyle daha pahalı hale gelmesi problemini de aracıları ortadan kaldırarak sağlamış oluyor ki bu Bitcoin teknik dokümanında bahsedilen en önemli özelliği. 

Böylelikle bulunduğunuz lokasyon ne olursa olsun herhangi bir şişe sahipliğini alabiliyorsunuz veya token yatırımı yaparak şişenin kar etmesine bağlı olarak kar payı sahibi olabiliyorsunuz. Bu konuda ilk proje 2020'nin başlarında, Kentucky merkezli Wilderness Trail Distillery tarafından yapılmıştı fakat 2021 yılında duyurulan ‘’Casks of Distinction’’ projesi daha fazla ses getirdi. 

Tokenlar Port Ellen 1979, Mortlach 1993, Caol Ila 1990, Benrinnes 1992 ve Talisker 1989 dahil olmak üzere İskoç içki fabrikalarında tutulan ve olgunlaştırılan nadir, yüksek kaliteli tek malt viski fıçılarının bir koleksiyonunu temsil ediyordu ve 2022 ve 2025 yıllarında olgunlaşması beklenen fıçılarlardı. Viski marketi ve fiyatlanmaları içeren Rarewhiskey101 tarafından en iyi 10 damıtımevi listesinde 10. sırada yer alan Port Ellen’ın bu projesi yatırımcılar tarafından o dönem büyük bir ilgi gördü. Proje sayesinde ise hem sahiplik için ekstra maliyet ve yer arayışı konusu problemi çözüm buldu, hem kar payı sahipliği anlaşması sağlandı hem de birçok utility kullanıcılara sunuldu. Tabi ki bu bir özel yatırım olduğu için borsalarda listelenen tokenlar olmadı bu projeler ama kim bilir belki bir gün talebe göre listelenecek projeler haline gelirler.

Sonuç

Viski aslında bizim için her ne kadar old fashioned bir yaşam tarzını ifade etse ve kuralları olsa da, dünyanın ilerlediği yöne doğru o da ilerliyor ve gelişen teknolojiden nasibini alıyor. İçmenin, koleksiyonerliğin ve yatırımın kesiştiği bir noktada onu blokzincirle de bir araya getirebilmek güzel. Tabi ki yalnızca yatırımcılık değil viskinin tedarik zinciri için de blokzincir önemli ama o başka bir yazının konusu olsun. Son olarak bu yazının hazırlanma sürecinde tüm viski uzmanı arkadaşlarıma ve değerli desteği için Dr. Burkay Adalığ’a çok teşekkür ederim. 

Slainte!