Ben John Connor. Bunu dinliyorsanız siz Direniş’siniz. Dikkatlice dinleyin, bu gece saldırırsak insanlık kaybedecek. Komuta, makineler gibi savaşmamızı istiyor. Soğuk, hesaplanmış kararlar vermemizi istiyor. Ama biz makine değiliz!

Teminator: Salvation

Yazıya başlığını veren James Cameron’un birçok sinefil için alametifarikası Terminatör 2: Mahşer Günü'nde makineler ve insanlar arasındaki savaş bilimkurgu janrının başyapıtlarından biri olacak şekilde anlatılır. Tim Miller'in yönettiği Terminatör 2'yi referans alan Terminatör: Kara Kader ise günümüz teknolojik gelişmeleri de senaryosuna sindirerek bir anlamda Terminatör 2'nin yeniden çevrimi gibi tasarlanmış. Terminatör: Kara Kader her ne yapılırsa yapılsın o mahşer gününün yaşanacağını bunun engellenemeyeceğini net bir şekilde ifade ederek gelecek tasavvurunu yeniden tanımlıyor. Ayrı bir güncelleme de gelecekteki düşmanla ilgili yapılmış. Gelecekte var olma mücadelemizi makinelere karşı değil yapay zekâya karşı yapacağız. 

Ancak tüm bunlar yaşanırken, OpenAI’in geliştirdiği yapay zekâ robotu Chat GPT’nin son sürümü GPT-4’ün durdurulması isteniyor…

Sentetik patron

Hazır seçimler de yaklaşmış ve parmak boyası, periyodik cetvel karmaşıklığındaki seçmen pusulaları ve benzeri analog dünya aktörleri günlük sohbetlerimizin vazgeçilmez konu başlıkları olmuşken, seçimlerin bilgisayar ortamında blokzincir üzerinden yapılıp yapılamayacağına dair bir soruyla açılış yapmak istiyorum. Hatta bir adım daha ileri gidelim.

Nesnelerin İnterneti, blokzincir, kripto varlıklar ve benzerlerinin yapay zeka eliyle yönetildiği ve işçi maaşlarının dahi yapay zeka tarafından ödendiği bir ekonomik sistem 'kurgulayalım.' Hayal kelimesini tercih etmeme sebebim bana göre bu 'kurgunun' hayalden çok öte ve gerçekleşme ihtimalinin yüksek olması."Kurt Vonnegut, Otomatik Piyano romanında aşırı mekanikleşmiş bir toplumu müdürler ve mühendisler olarak ayırırken III. Dünya Savaşı sonrası hiç savaş olmayan bir distopik ütopya betimler. (Romandaki kurgu mekân Yuva’yı ise Çukur dizisindeki Dere’ye benzetirim ben). Tamamen dijitalleşen bir ekonomide madenciler nerede konumlanırdı peki? Ya da madenciye gerek kalır mıydı? 

Eski ekonomideki adaşlarından çok farklı bir sınıfta olmaları muhtemel iken roman, dizi, film gibi görsel yayınlarda resmedilen madenci betimlemesi aslında sınıfsal olarak konvansiyonel akranlarından çok da farklı değil. Temel yapı taşı insanın rasyonel olduğu varsayımına bağlı olarak matematiksel modeller ile açıklanmaya çalışılan ekosistemler bu şartlar artında daha optimal çıktılar üretebilir mi? Yoksa SSCB Komünizmi 2.0’ı test eder ve yine makineler tarafından optimize edilmesine rağmen “Dijital Kapitalizm” mi galip gelirdi? 

Sentetik para

İktisat ilminin en önemli ama geçerliliği tartışılır “dayatmalarından” biri olan para arzının hükümetler tarafından yönetildiği, hükümetlerin kendi amaçları doğrultusunda kullanmak isteyeceği paranın ise “bağımsız” merkez bankaları tarafından “üretildiği” bir Potemkin köyü sakinleri olarak neden merkez bankalarının hâlâ altın rezervi tutmaya çalıştığına kafa yormalı mıyız? Bu durum altının kalıcı parasal değerini desteklerken özünde fiat paraların da arkasındaki tek değer önermesinin tedavüle sokuldukları ülkenin itibarı olduğunu göstermez mi? 

Kripto varlıkla sıklıkla içsel bir değere sahip olmamakla eleştirilirken dolar, euro, yuan vb. banknotların ne kadar farklı olduğu bana göre hâlâ muğlak. Bütün bu tartışma doğrultusunda dijital paraların da melez bir ırk gibi hikâyenin gizemini korumasın destek veriyor. 

Sentetik tağşiş mümkün mü?

Tağşiş, değerli madenlerin içerisine daha değersiz olanlarına katılarak gerçek değerinin düşürülmesi işlemidir. Böylece üzerinde yazılı olan değer aynı kalsa da gerçek değeri düşmektedir. Bitcoin ise merkezi olmayan bir dijital para birimidir ve blokzincir teknolojisi kullanarak işlemleri doğrular ve kaydeder. Blokzincir teknolojisi, işlemleri onaylamak ve kaydetmek için karmaşık matematiksel algoritmalar kullanır ve bu nedenle merkezi bir otoritenin kontrolü altında değildir. Osmanlı dönemindeki tağşişle kripto para birimleri arasında önemli bir fark vardır. Osmanlı dönemindeki tağşiş, malın fiyatının yapay olarak artırılması veya düşürülmesi yoluyla gerçekleşti. Ancak kripto para birimleri, merkezi olmayan bir sistemde çalıştığından, bir kripto para biriminin fiyatı manipüle edilmek istense bile, bunu yapmak oldukça zordur. 

Bitcoin ve kripto varlıkların çoğu elbette spekülasyon ve hatta manipülasyona oldukça açıktır ve birçok para birimine kıyasla daha da volatildir, fakat bu durum teknik olarak sentetik bir tağşiş uygulanmasından farklı bir piyasa davranışıdır ve yatırımcı kaynaklıdır. Bu noktada, bana göre varlığın kendisine baktığımızda konvansiyonel varlıklardan görece daha riskli gibi görünse de mutlak bir Ponzi’den bahsetmek için yeterli değildir. Ponzi ile ilgili hafızasını Halit Ergenç’in Profesör İrfan’ı canlandırdığı Babil dizisinde tazelemiş bir toplum olarak bazı sonuçlara varmakta aceleci olduğumuzu düşünsem de küresel çapta da durum pek farklı değil. Sonuç olarak kripto paraların en ateşli muhaliflerinden biri olan JP Morgan, kripto cüzdanı için ticari marka başvurusunda bulunup “J.P. Morgan Wallet”ın patentini almadı mı? 

Yeni izlemeye başladığımız dizilerden biri Rabbit Hole. Yanıltma ve manipülasyon dolu bir gözetleme toplumunda geçen dizide, kurumsal casusluk konusunda bir aldatmaca ustası olan Weir'ın daha da büyük bir aldatıcı olan babası ile 3. bölümde aralarında geçen diyalogdan bir alıntı: “Hiç kimse bizimki kadar büyük ve güçlü bir demokrasiyi alaşağı edememiştir. Çok fazla güçler ayrılığı var. Çok büyük, çok zengin”.

Çizim: Caner Özdurak

Not: Bu çizim 63 ülkeden 564 karikatüristin, toplam 1.531 eserle katıldığı 38. Aydın Doğan Uluslararası Karikatür Yarışması ön elemesini geçen 30 ülkeden 76 karikatüristin 93 eseri arasında değerlendirilmiş ve yarışma sergisine dâhil edilmiştir.