FTX olayının yankılarının sürdüğü bu günlerde birçok kişi kripto borsaların ne kadar güvenilir olduğuna dair kafa karışıklığı yaşayabiliyor. Sam Bankman-Fried’in kurduğu yolsuzluk temelli düzen bir uç örnek olabilir zira ABD’de bu hafta açıklanan bazı mahkeme belgelerine göre FTX müşterilerinin paralarından 8 milyar doların Alameda’ya aktarılıp buharlaştırıldığı iddia ediliyor. 

Ancak kripto fiyatlarında yaşanan düşüş birbiriyle güçlü bağlantılar içerisinde olan şirketlerin sıkıntı yaşamalarına ve hukuki konular nedeniyle milyarlarca doların sistemlerde kilitli kalmasına neden oldu. Bu resme bakıldığında genelde ciddi bir denetimden geçmeyen merkezi borsalarda bu kadar para tutulmasının mantıklı olup olmadığı sorgulanabilir. 

Bu nedenle birçok kullanıcı kripto paralarını kendi kontrollerine aldıkları bir dönem yaşanıyor. Sektörün lider merkezi borsası Binance de bu hareketten etkileniyor. Platformun bazı büyük müşterileri (Jump Trading gibi) paralarını kendi kontrollerine aldı ve borsa, artan talep karşısında USDC çekimlerini geçici bir süreliğine durdurmak zorunda kaldı.

Engebeli yol

Binance CEO’su Changpeng “CZ” Zhao, bu haftanın başında yaptığı açıklamada bu durumu “işin normal akışı” olarak nitelendirdi. Ayrıca çalışanlara önümüzdeki ayların “engebeli” olabileceğine dair bir yorumda da bulundu. Borsa, Mazars tarafından hazırlanan bir “rezerv ispatı” raporunu da açıkladı. Raporda nereden baktığınıza göre değişmekle birlikte bazı noktalarda aşırı bazı noktalarda eksik teminat durumunun olduğu görülüyor. 

Amacımız FTX ile gereksiz ve anlamsız bir benzetme yapmak değil elbet. Ancak CZ’nin bu hafta yaptığı açıklamalar Bankman-Fried’in geçen Kasım’da bir çekim dalgası sırasında yaptığı açıklamaları andırıyor. SBF, 7 Kasım’da attığı tweette müşteri paralarının güvende ve destekli olduğunu beliriyordu. SBF, FTX’in zararda olduğu netleşince bu tweeti silmişti. CZ’nin kendisi de bu noktayı vurguluyor.

CZ, “Sam Bakman-Fried’in tutuklanmasıyla birlikte insanlar her şeyi genellemeye başladı. Bir bankadan zarar görüp tüm bankaları kötü ilan etmek gibi bir şey. Bir politikacının yolsuzluğu nedeniyle tüm politikacıları suçlamak gibi. Ancak gerçek şu ki bir banka kötü diye tüm bankaları kötü göremeyiz. Bir politikacı yanlış yaptı diye tüm politikacılar yanlış olmaz.”

Bu sözlere diyecek bir şey yok. Yalnız hatırlayalım ki kripto borsaları banka değil. İş arkadaşım David Z. Morris’in dediği gibi “bankaya hücum” kavramı kripto borsalardan yakın zamanda yaşanan çekim işlemlerini tanımlamada çok doğru bir yaklaşım olmayabilir. Aslında ortak bir nokta var: çekim dalgası başladıkça yeni çekimleri tetikler ve bir dalga oluşur. Ancak kullanıcılar, banka mudilerinden farklı biçimde kripto borsa işletmecilerinin paralarını yanlış biçimde kullanmadığına güvenmek durumundadır. 

Güven tazelemek

Merkezi borsalar, Bitcoin ve Ethereum gibi güvenilir parti gerektirmeyen protokollerin denklemden çıkardığı güven faktörünü yeniden devreye aldılar. Casa’dan Nick Neuman’ın kısa süre önce belirttiği gibi kullanıcılar hacklenme, çekimlerin durdurulması ve diğer başarısızlıklara dair riskleri almak durumunda kalabiliyor. Bu nedenle Zhao’nun ana sorumluluğu borsanın güvenilirliğini yeniden güçlendirmek olmalı. 

Binance fonları platformunda tutmak için adımlar atmaya başladı. Bitfinex’ed Çarşamba günü attığı bir tweette Binance’in USDT stake etme karşılığında yüzde 50 APR önerdiğini söylüyordu. Bu hamlenin amacı varlıkları borsada tutmak olmalı. Zhao, aynı gün Twitter Spaces’da katıldığı yayında kripto varlıkların bireysel kontrolünü (self-custody) eleştiriyor ve insanlar kendi anahtarlarından sorumlu olurlarsa “yüzde 99’unun varlıklarını kaybedeceklerini” vurguluyordu.

Zhao için meydan okumaların arttığı bir dönem yaşandığı bir gerçek. Reuters, Pazartesi günü yaptığı bir haberde ABD Adalet Bakanlığı’nın Binance hakkında bir sürerdir götürdüğü soruşturmada sona yaklaşıldığını belirtiyordu. Şirket hakkında başka ülkelerdeki kanun yapıcıların da soruşturmaları olduğu biliniyor. Federal savcılar CZ’ye ve şirketin diğer yöneticilerine para aklama kanunlarını ihlal etme suçlamasında bulunabilirler. Bu risk de çekimleri hızlandıran bir faktör. 

Zhao’nun bireysel kontrol konusunda ortaya koyduğu iddia da kanıtlanmış değil. ABD’li senatör Elizabeth Warren’ın senatoya sunduğu ve un-hosted cüzdanlara yönelik gereksiz koruyucu düzenlemeler getiren Dijital Varlıklar Kara Para Aklama Kanun teklifi ile uyumlu görülse de Zhao’nun geçen ay yaptığı ve bireysel kontrolün “temel bir insan hakkı” olduğunu belirttiği yorumla çelişiyor. 

Binance’e olan güveni tazelemek ve çekimleri durdurmak için kriptonun temel inovasyonlarından biri olan insanların kendi bankası olması seçeneğini zedelememek gerekiyor. 

Dengeleri korumak

FTX’in çöküşü bir zamanların en fazla güven duyulan kripto şirketleri için de bir dönüm noktası oldu. Bankman-Fried, sektörün J.P.Morgan’ı olarak görülürken bugün Bernie Madoff ile kıyaslanıyor. Bu olaylar kriptonun halkın gözündeki algısına büyük zarar verdi. Umarız ki bu sektörde büyük bir yer kaplayan Binance bir diğer FTX olmaz.

Ancak Zhao, kendi borsasının itibarını kurtarmak için kriptodaki temel özelliklerden birine bel altı vurursa sıkıntıya düşebilir. Zhao’nun kendisinin geçmişte söylediği gibi: “Bazı şeylerin söylenmemesi daha doğrudur. Sektörün ve insanların (ve işin) iyiliği için bu tür haberleri gündeme taşımayın.”