Kamuoyunda uzun bir süredir kripto varlıkların regülasyonuna dair birtakım haberler gündemi önemli ölçüde işgal etmiş ve hatta kimi zaman bu konuda bazı taslak kanun metinleri üzerinde birtakım tartışma ve değerlendirmeler gerçekleştirilmiştir. 

Kripto Varlık Sektörünün Regüle Edilmesine Dair Birtakım Nedenler

Öncelikle Türkiye’de özellikle Sermaye Piyasası Kanunu’nda öngörülen kripto varlıkların düzenlemesine dair ihtiyacın nedenlerini tespit etmemiz gerekirse:

1. Türkiye’nin FATF nezdinde gri liste arasında değerlendirilen ülkelerden birisi olmasının global anlamda finansal itibar noktasında farklı sıkıntılara yol açtığı açıktır. Bu bağlamda özellikle gri listeden çıkmak açısından “yeni gelişen teknolojilerin regülasyonu” önemli olgulardan birisi olup bu bağlamda kripto varlık regülasyonunun altında yatan olgular arasında bu etkenin dikkate alınması gerekecektir.
   
   
2. İkinci önemli bir olgu olarak Türkiye’de geçmişte Thodex ve FTX gibi farklı kripto varlık borsalarının sebebiyet verdiği farklı mağduriyetler gündeme gelmiştir. Thodex isimli Türkiye’deki kripto varlık borsasının 2021 yılında özellikle kullanıcılara dair kripto varlıklara haksız şekilde el koyarak ve şirketin içini boşaltarak yurtdışına kaçması o dönemde bu borsada varlıkları bulunan birçok kişiyi mağdur etmiştir. FTX krizinde ise, FTX global bir borsa olarak o dönemde iddia edildiği üzere, büyük ölçüde borç alarak ve müşterilerinin varlıklarını olası bir dolandırıcılıkta kullandığı için iflas ettiği kamuoyuna yansıyan haberler arasındadır.
   
   
3. Hiç kuşkusuz kripto varlıkların regülasyonunda en ön plandaki olgulardan birisi de dünyada olduğu gibi Türkiye’de kara para aklanmasının ve terörizmin finansmanının önlenmesine dair ihtiyaçtır. Türkiye’de özellikle 2021 yılı itibariyle bu alandaki yeni düzenlemeler ile özellikle MASAK gerek gerçekleştirdiği denetimler gerekse kripto varlık sektörüne dair yayınladığı rehberler ile önemli ölçüde rehberlik sağlamaktadır. 

Yukarıda belirtilen tüm bu olgular göz önüne alındığında, Türkiye’de özellikle yasa koyucu nezdinde kripto varlık borsalarının özellikle faaliyetleri açısından lisans yükümlülüğüne tabi kılınması adeta bir ihtiyaç olarak görülmüştür.

Yeni Kripto Varlık Düzenlemesi

Peki bu noktada, kripto varlık sektörünün regülasyonu nasıl olacaktır? Bu bağlamda özellikle düzenlenmesi beklenen konular nelerdir?

• Başta belirtmek gerekir ki, her kanun, yönetmelik vb. düzenlemeler açısından önemli olan olgulardan birisi o düzenlemeye dair tanımlardır. Sermaye Piyasası Kanunu’nda gerçekleştirilecek birtakım değişikler ile özellikle cüzdan, kripto varlık hizmet sağlayıcı, kripto varlık saklama hizmeti gibi farklı tanımlara yer verilmesi öngörülmektedir.
  
  
• Yukarıda da belirtildiği üzere, Türkiye’deki düzenlemenin temel hedefinin kripto varlık borsalarının (hukuki ifadesi ile kripto varlık hizmet sağlayıcılarının) faaliyetlerinin (alım satım, takas, transfer ve saklama) Sermaye Piyasası Kurumu nezdinde belirli lisans koşullarına tabi kılınacaktır. E-para ve ödeme kuruluşlarında olduğu gibi kripto varlık borsalarında da hizmet sağlayıcı olarak lisans alabilmek açısından belirli koşulların yerine getirilmesi (belirli miktar asgari sermaye zorunluluğu, kurucuların kanunen öngörülen belirli mali itibara sahip olması ve gerekli yasal koşullara uygun olması, iç kontrol, risk, uyum gibi bazı birimlerin olması zorunluluğu vb.) gibi bazı şartlar öngörülmektedir. Lisans kapsamında ilgili idari otoritenin Sermaye Piyasası Kurumu olması da gündemdedir.
  
  
• Düzenlemenin kapsam itibariyle en azından kamuoyundaki taslak metinler açısından salt kripto varlık hizmet sağlayıcıları düzenleme merkezinde olduğunu belirtmek yanlış olmayacaktır. Bu bağlamda, NFT, DAO ve Metaverse gibi blokzincir teknolojisi ile ilişkilendirilebilecek diğer birtakım kurumlar düzenlemenin kapsamı dışındadır.
  
  
• Yeni kripto varlık regülasyonu ile ilgili en dikkat çeken olgulardan birisi kripto varlık borsalarının yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna dair düzenlemelerdir. Gerek izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı gerekse kripto varlık borsalarının yönetim kurulu üyelerinin kendilerine tevdi edilen müşterilere dair kripto varlıklara ilişkin koruma, saklama ve gözetim görevlerini ihlal etmeleri neticesinde işledikleri suç “zimmet” olarak nitelendirilerek bu bağlamda gerekli müeyyideler öngörülmüştür. Bu bağlamda kripto varlık hizmet sağlayıcılarının yönetim kurulu üyelerinin yasada belirtilen şartların (hukuken veya fiilen yönetim veya kontrolünü elinde bulundurmuş olan gerçek kişi ortaklarının müşterilere verdikleri zararla sınırlı olarak zimmete geçirildiği tespit edilmesi halinde) meydana gelmesi halinde şahsi iflaslarına hükmedilmesi de öngörülen düzenlemelerden birisidir.
  
  
•  Yeni düzenleme açısından en çok ön plana çıkabilecek konulardan birisi, özellikle kripto varlık borsalarının müşteri hesaplarını nasıl muhafaza edeceği meselesidir. Bu bağlamda, kripto varlık platformlarının müşterilerine ait kripto varlıklarını, müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurması esastır. Başka bir deyişle, yasa koyucunun özellikle müşterilere ait nakit ve kripto varlıkların kripto varlık platformları tarafından ayrı bir şekilde muhafaza edilmesi ve kesinlikle izinsiz şekilde müşterilerin kripto varlıklarına dokunulmaması noktasında özel birtakım düzenlemelere yer verileceği öngörülmektedir.
  
  
• Yeni kripto varlık düzenlemesinde dikkat çeken olgulardan birisi de yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye’deki yerleşik kişilere yönelik faaliyette bulunulmasına lisans alınmaksızın izin verilmemesidir. Bu bağlamda, bu kuruluşlar eğer lisans almadan faaliyet gerçekleştirdiği takdirde bu durum izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı sayılacaktır ve yasa açısından cezai anlamda birtakım yaptırımlara tabi olacaktır. Doğal olarak, yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye’de iş yeri açılması, Türkçe internet sitesi oluşturulması, sunulan kripto varlık hizmetlerine ilişkin olarak doğrudan ve/veya Türkiye’de yerleşik kişi ya da kurumlar aracılığıyla tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde bulunulması durumlarından herhangi birinin varlığı halinde faaliyetlerin de Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik olduğu kabul edilecektir.
  
  
• Kripto varlıkların alım satım faaliyetlerinin yanı sıra, özellikle saklama faaliyeti açısından da birtakım yeni düzenlemelerin gündeme gelmesi muhtemeldir. Özellikle kripto varlıkların saklama faaliyetinin gelecekte bankalar ve/veya lisans alan kripto varlık borsaları tarafından gerçekleştirilmesi gündeme gelebilir. Zira, Thodex ve FTX gibi bazı mağduriyetlerin gelecekte yaşanmaması adına bu hususun düzenleme altına alınmasının da önemli olduğu bir gerçektir. 

Sonuç

Türkiye’de kripto varlık sektörü aslında dünyada olduğu gibi dinamik ve hızlı gelişen bir sektördür. Bu bağlamda, teknolojik gelişmelerin yoğun yaşandığı bu sektörde teknolojik girdilerin regüle edilmesi ve mevcut yasal düzene adapte edilmesi zor bir meseledir. Ancak yine de, Türkiye’de özellikle bu sektörün kripto varlık borsaları nezdinde regüle edilmesine dair girişim olumlu bir adım olarak değerlendirilebilir. Ancak yeni yasal düzenleme ile gelecekte halen NFT, DAO veya menkul kıymet tokenizasyonu gibi meselelerin henüz düzenlenmeyeceği anlaşılmakta olup bu konularda da atılacak adımlar Türkiye’deki birçok kritik projenin kaderini belirleyecektir. Bu bağlamda, yasa koyucu tarafından özellikle AB’de dönüm noktası niteliğinde bir düzenleyici çerçeve olan Kripto Varlık Piyasalarına İlişkin Tüzük (Regulation of Markets in Crypto-assets veya kısaca MiCA) ilham alınması Türkiye’de yasal atılacak adım açısından da önem taşıyabilecektir.