Ülkemizde yaşanan deprem felaketinden sonra Haftaya Bakış yazımızı yayınlayamamıştık. Depremin yaşandığı dönemden bu yana gerçekleşen önemli gelişmeleri ve haberleri derlediğimiz analizimizin ikinci bölümünü yayınlıyoruz. 

İsrail Stabilparalara Onay Vermeye Hazırlanıyor

İsrail Merkez Bankası, stabilparaların ülke içinde kullanımını sağlayan bir yasal altyapı çalışmasını tamamladı. Bu altyapıya göre stabilparalar ödemelerde kullanılabilecek. En önemli şart ise bu paraların algoritmik değil teminatlı bir yapıya sahip olmaları olarak gözüküyor. Terra Luna faciasından sonra bu tür bir önlemin alınmış olması pek şaşırtıcı değil.

Ethereum Shanghai Adım Adım Sona Doğru

ETH stake eden kullanıcıların, ağa kilitledikleri ETH’leri geri alabilmelerini sağlayacak Shanghai güncellemesi Şubat ayının sonunda Sepholia testnet ağındaki testten de başarıyla geçti. Geriye son olarak Goerli test ağı kaldı. Bu ağdaki testin de başarılı olması halinde ana Ethereum ağında bu güncelleme gerçekleştirilecek.

DEX Haberleri

Uniswap, oylama sonucunda ilk kez Ethereum ağı dışında çıkarak BNB ağında da faaliyet göstermeye karar vermişti. Uniswap, bu iki ağ arasındaki varlık geçişlerinin hangi servis üzerinden yapılacağıyla ilgili bir oylama daha yaptı. Oylama sonucunda Wormhole seçildi. 

Uniswap, ayrıca Metamask benzeri bir cüzdan uygulamasını piyasaya sürdü. Mobil cüzdan App Store üzerinden indirilebiliyor. Böylelikle Uniswap’ın iş modellerini çeşitlendirdiğini de görüyoruz.

Avalanche ağında faaliyet gösteren TraderJoe da benzer şekilde farklı ağlarda faaliyet göstermek için oylama sonucunda LayerZero ile anlaşma sağladı.

LayerZero ayrıca enteresan bir dinamiği harekete geçirdi. Normalde testnet ağı olan Goerli’de kullanılan ETH’ler ücretsiz şekilde alınabiliyordu. 

Sonuçta bu tokenler sadece test amaçlı kullanıldığı için problem yoktu. LayerZero, ana Ethereum ağı ile Goerli arasındaki geçişleri kolaylaştırmak için Uniswap üzerinde bir parite açıp, likidite sağlayınca, Goerli üzerindeki ETH’ler değerlenmeye başladı. Testnet ağındaki token’ların ücretli hale gelmesi doğal olarak ağın geliştiriciler tarafından kullanılmasını negatif etkiliyor. O nedenle Shangai geliştirmesinin testi için de yol haritasında bir değişiklik belki mümkün olabilir.

Bir süredir gelirlerini çeşitlendirerek platformun Sushi token’a bağlı gelir sistemini geliştirmeyi amaçlayan SushiSwap, Cosmos ağındaki Vortex protokolünü bünyesine katarak bu plan dahilinde bir adım daha atmış oldu.

Kredi Platformları

MakerDAO, Aave tarzı bir model üzerinden ilerleyerek gelirlerini çeşitlendirmek için Spark adlı yeni bir platform üzerinden DAI kredisi vermeye başlayacak. Sadece yüksek likiditeye sahip coinlerin teminat olarak kabul edileceği bu platform doğrudan Aave’nin V3 modelinden kopyalandı. Aynı zamanda Aave de GHO adlı kendi stabilparasını çıkartacak. Bu iki hamle düşünüldüğünde iki platformun da birbirlerinin iş modellerine ortak olmaya başladığını görüyoruz.

MakerDAO’nun kurucusu Rune Christensen, DAI’nin USDC’ye bağımlılığını azaltmak için End Game adını verdiği bir plan üzerinden önerilerini bir süredir sunuyordu. Bu plana son olarak DAI’nin teminat kabul ettiği coinler arasına MKR’nin de alınması önerisi dahil oldu. Doğal olarak bu öneri kısa sürede tepki toplayarak Luna-UST olayından hala ders alınmadığına dair sitemleri doğurdu. Ancak belirli bir kullanıcı kitlesi de bu önerinin Luna-UST’den farklı olduğunu söylüyor.

Farklılıklardan bir tanesi, UST’nin tamamen LUNA ile teminatlı olmasına karşın MKR’nin DAI teminatları arasında oldukça ufak bir yer kaplayacak olması. Bir diğeri ise UST örneğindeki gibi her isteyenin Luna teminatını kullanamayacak olması, çünkü End Game önerisinde sadece MakerDAO topluluğunda oy hakkına sahip kullanıcılar MKR’yi teminat olarak gösterebilecek. Dolayısıyla herkese açık bir özellik değil. 

Tüm bu farklılıklara rağmen yine de bu önerinin uzun bir tartışmaya sebep olma ihtimali hayli yüksek gözüküyor. Algoritmik stabilparalar piyasanın başına bela olmuş olsa da merkeziyetsiz bir ekonomi yaratmak için ideal bir algoritmik sistemin icat edilmesi bir nevi zorunlu hale geliyor. Dolayısıyla bu tür denemelerin ileride devam etmesi hayli muhtemel.

Layer2 

Coinbase, Optimism iş birliğiyle Base adlı yeni bir Layer2 ağının faaliyete geçeceğini duyurdu. Bu haber özellikle Optimism için büyük bir başarı çünkü ağın gelirinin bir kısmı doğrudan Optimism’e ayrılacak. Coinbase’nin geliştirme ekibinin ayrıca teknik anlamda da Optimism’e destek sağlaması beklenebilir. Çünkü sonuçta Base ağı da ortak bir işbirliğiyle yönetilecek. Bu girişimin paylaşımlı bir yapıda olması, aslında borsanın teknolojiye olan bir yatırımı ve desteği olarak görülebilir.

Arbitrum’un geliştiricisi Offchain Labs, Stylus adlı yeni bir geliştirmeyle artık ağ üzerindeki kodlamaların C, C++ ve Rust dilleriyle yapılabileceğini belirtti. Geliştiricilere sağlanan bu tür kolaylıklar ekosistemin büyümesini oldukça hızlandırıyor.

Hack Üstüne Hack

Geçtiğimiz dönem piyasada hackerların bol bol gündem olduğu olaylara sahne oldu. Öncelikle Arbitrum üzerindeki speraxUSD platformunun stabilparası USDS, hacker’ın bulduğu bir açık nedeniyle teminatsız şekilde basıldı. Açık fark edilip, operasyon engellenene kadar hacker 300.000 USD çalmayı başardı. Sonrasında, platformun hacker ile iletişime geçtiği ve çalınan miktarı geri aldığı duyuruldu. 

Cow Swap, en iyi fiyat tekliflerini sunma amacıyla çeşitli aracılarla işbirliği yaparken, yeni anlaşma sağladığı bir aracı, hacker’ın tuzağına düşerek çalıştırmaması gereken bir kontratı çalıştırınca platformdan 166.000 USD çalındı. Bu miktar sonrasında Tornado Cash’e gönderildi. Platform, söz konusu aracıdan tüm yetkileri geri aldı ve zararını da karşıladı. Dolayısıyla platformda herhangi bir maddi zarar olmadı.

UmamiDAO’nun CEO’su elindeki tüm tokenleri satınca tokenin değeri bir anda 22 USD’den 11 USD’ye kadar düştü. Platformun hazinesindeki paranın güvende olduğu açıklandı. Platformdaki geliştiriciler ise istifa ederek merkeziyetsiz bir DAO kurmak için kolları sıvadı. 

Avalanche üzerindeki Platypus platformu 9,1 milyon USD değerinde hacklendi. ZachXBT ve Binance ile işbirliğine giden platform topladığı bilgiler sonrasında şüpheli bir kişi üzerine yoğunlaştı. Fransız polisinin göz altına aldığı kişinin hacker olup olmadığı henüz net değil. Ayrıca çalınan paranın 2,4 milyon USD’lik kısmı BlockSEC tarafından hackerın kontratında bulunan bir açık sayesinde geri alındı. Yani hacker hacklenmiş oldu. Ek olarak 1,5 milyon USD Tether tarafından donduruldu. Resmi talep geldikten sonra bu miktar da platforma geri aktarılabilir.

Algorand ağındaki MyAlgo cüzdanında açık bulan hacker, 25 cüzdanı hackledi. Ardından kullanıcıların bu cüzdandaki varlıklarını başka cüzdanlara aktarması yönünde çağrı yapıldı. Toplamda 9,6 milyon USD çalındığı belirtiliyor. 

Son olarak, Arbitrum merkezli Hope Finance, 2 milyon USD tutarında ve BNB ağındaki LaunchZone 700.000 USD tutarında hacklenen diğer platformlar oldu.

OneCoin Dolandırıcısı Öldürüldü Mü?

2017 yılında OneCoin projesiyle 5 milyar USD büyüklüğünde bir dolandırıcılığa imza atan Ignatova, 100.000 USD ödülle bir süredir FBI’nın en çok arananlar listesinde bulunuyor. Bulgar medya şirketi Bird’ün haberine göre Ignatova, uyuşturucu karteli tarafından öldürülerek, İtalya ile Yunanistan arasında bulunan denize atıldı. Ancak bu haberin Ignatova tarafından yaptırılan bir maskeleme çalışması olabileceğiyle ilgili şüpheler de bir yandan konuşulmaya devam ediyor.

Nexus Mutual

Bu kadar hack olayına karşın olumlu gelişmeler de olmuyor değil. Nexus Mutual’ın custody hizmeti alan kullanıcılara, yani kriptoparalarını saklamak için ‘emanetçi’ kuruluşlardan hizmet alanlara özel sunduğu bir sigorta ürünü mevcut. Parasını FTX ve BlockFi üzerinde Custody amaçlı bulunduran ve bu sigortayı kullanan kullanıcılar geri ödemelerini almaya başladı. Sözleşmeye göre para çekimlerin durdurulmasından 90 gün sonra sigortaya başvurulabildiği için ödemeler bu tarihe kadar gecikti. Toplamda ise 5 milyon USD ödeme yapıldığı belirtiliyor.

Avrupa’dan Gelişmeler

İngiltere Hazine Bakanlığı’nda Ekonomi Sekreterliği’ni yürüten Andrew Griffith, 2023 yılında kriptoparalara dair yasal altyapı çalışmalarını tamamlamayı hedeflediklerini açıkladı. Ülkedeki regülatör FCA ve buna benzer kurumların yetki sınırlarının belirlenmesi, kriptopara şirketlerinin uyması gereken standartlar, alım-satım dışında bu şirketlerin kredi alıp vermeleri gibi çeşitli konular üzerinde çalışılacağı belirtildi. Griffith, anahtar kelimelerinin inovasyon olduğunu ve İngiltere’nin ekonomik bir merkez olmasının sebebinin de bu prensip olduğunun altını çizerek bir nevi kriptoparalara göz kırpmış oldu. Ek olarak, mevcut Başbakan Rishi Sunak’ın da kriptopara dostu çalışmalarla öne çıktığı da sır değil.

İngiltere Merkez Bankası, Dijital Pound projesinin resmen başladığını duyurdu. Genelde halkın kullanımından çok bankaların kendi arasındaki veya işyerlerine özel tasarlanan CBDC tasarımlarından farklı olarak İngiltere MB’nin Dijital Pound’u halkın kullanımı için de geliştirdiği açıklandı. 

Planlama, 2-3 yıl sonra tekrar görüşülecek, bu sürede elde edilen veriler ışığında projeye devam edip etmeme yönünde karar alınacak. Nitekim projeye devam etme yönünde karar alınsa dahi birkaç yıl boyunca daha geliştirmelerin süreceğini hesaba katarsak projenin uzun soluklu olduğu söylenebilir.

İngiltere’den sonra hemen güneye Fransa’ya geçelim. Fransız Parlamentosu, AB’nin onayladığı MiCA yasalarının ülkenin sistemine uygun şekilde gözden geçirerek ülke içindeki yasal altyapıyı AB’ye uyumlu hale getirdi. Macron’un onayına sunulan yasa onaylanırsa Fransa AB içerisindeki ülkeler arasında regülasyon konusunda bir adım önde olacak. 

Son olarak, AB’nin MiCA regülasyonu içerisinde pek yer almayan NFT konusu da yeni düzenlemelerle açıklığa kavuşuyor. NFT şirketleri de bu yasa çerçevesinde belirlenen kara para aklamayla mücadele sürecine tam olarak dahil edildi. 

Avrupa ülkelerinin kriptopara şirketlerine dair sunduğu yasal altyapılar katı da olsa net bir çerçeve çizdiği için ABD’nin SEC önderliğindeki yasaklamacı politikaları nedeniyle önemli bir ekonomik kazanım sağlayabilir. Şirketlerin Avrupa’ya doğru göç etmeleri, kriptoparaların gelecekte oynaması oldukça muhtemel rolün Avrupa merkezli olmasını ve ABD’nin ciddi bir ivme kaybetmesini sağlayabilir.

CBDC - Stabilpara

İngiltere Merkez Bankası, ayrıca önemli bir etik konuya parmak basarak, nakit paranın sağladığı anonimliğin korunmak istendiğini, bu nedenle merkez bankasının harcamaları görmesini engelleyen bir sansürün dizayn edileceğini de ekledi. AB, bu konu üzerinde benzer bir tartışma yürüterek hem vatandaşların finansal gizliliğini koruyup, hem de kara para aklamayı nasıl önleyebilecekleri konusunda fikir yürütmeye başlamıştı. Benzer bir anlayış İngiltere’de de mevcut. Son olarak, Dijital Pound için kişi başına 20.000 Pound limit koyma kararı alınmış ki bankalardaki mevduat değişimleri kontrol edilebilir ölçüde olsun. 

Rus Merkez Bankası, kendi CBDC projeleri için pilot projelere başlamaya hazırlandıklarını, 13 bankayla testler için anlaşma imzalandığını ve seçilen pilot gruplar üzerinden halkın günlük kullanımı konusunda ayrıca testlerin yapılacağı belirtildi. Rusya’nın bu açıklaması, Çin benzeri bir test süreci yürütüleceğini gösteriyor. 

Birleşik Arap Emirlikleri, CBDC kervanına katılan son ülkelerden oldu. Ülkenin merkez bankası CBDC geliştirerek nakitsiz bir toplum hedeflediklerini belirtti.

USDT üreticisi Tether, 2022’nin son çeyreğinde 700 milyon USD net kar ettiklerini duyurdu. Denetim şirketi BDN’nin raporuna göre Tether’in minimum 66 milyar USD olması gereken rezervinde 67 milyar USD bulunuyor. 

Tokenizasyon

Tokenizasyon konusunda Siemens çok önemli bir adım attı. Blockchain altyapısını kullanarak 50 milyon Euro değerinde tahvil satışı gerçekleştiren şirket, bu sayede kağıt kullanımını azalttıklarını, banka aracılığına ihtiyaç olmadan doğrudan müşterilere satış yapabildiklerini belirtti. Aracı olmayınca dolayısıyla maliyetler de düşmüş oluyor. Tahvil satışının klasik şekilde Euro üzerinden yapıldı. Dijital Euro faaliyete geçince bu tür faaliyetlerin çok daha kolay ve otomatik şekilde yapılması da mümkün hale gelecek. 

Çin’den Hong Kong’a Onay Çıktı

Çin hükümeti, bilindiği üzere kriptoparaları yasaklayarak ülke içinde kullanımına ve ticaretine izin vermiyor. Buna rağmen, özerk bir bölge olan Hong Kong finansal merkez olma statüsünü sürdürmek için Çin’den bu konuda izin almış gözüküyor. 

Ülkeden yapılan açıklamada, kriptopara alım-satım ve kullanımının yasal hale geleceği, kriptopara şirketlerinin lisanslanacağı belirtilerek belirli bir standart ve yasal altyapının oluşturulacağı mesajı verildi. 

Bitcoin NFT’leri

Ordinals adlı bir geliştirmeyle Bitcoin ağında NFT üretilmesi mümkün hale geldi. Tahmin edileceği üzere yeni ve büyük bir trendin başlaması uzun sürmedi. Diğer ağlarda üretilen ve sükse yaratan koleksiyonlar bir bir Bitcoin’e taşınmaya başlandı. Ancak ağın yoğunluğunu ve dolayısıyla işlem ücretlerini arttıracağını söyleyerek bu geliştirmeye karşı çıkan bir kitle de mevcut.

BAYC koleksiyonuyla tanıdığımız Yuga Labs da Twelve Fold adlı 300 adetlik bir koleksiyonu Bitcoin ağında çıkarttı. 

Bitcoin NFT trendi bu kadar hızlı büyüyünce, bir geliştirici Ordinals altyapısını Litecoin ağına taşıdı. Böylelikle PoW ağlarına özel bir NFT trendinin oluştuğu söylenebilir.

Blur ve Opensea Rekabeti Başka Bir Seviyede

NFT market devi Opensea, daha önce de ciddi rakiplerle karşılaşmış olmasına karşın, sanırım Blur kadar zor bir rakibi daha önce olmamıştı. Kısa bir özetle bu rekabetin gelişim sürecine göz atalım.

NFT marketler arasında, NFT üreticilerinin her bir satıştan aldıkları komisyonu verip vermeme üzerine bir kutuplaşma başlamıştı. Opensea, üreticileri destekleyeceklerini ve mevcut sistem üzerinden çalışmaya devam edeceklerini açıklamış, hatta komisyonu yasaklayan marketlerin engellenmesini sağlayan bir yazılım bile geliştirmişti. Yani isteyen NFT üreticileri, bu yazılımı kullanarak komisyonsuz marketlerin kendi ürününü satmasını engelleyebiliyordu.

Komisyon konusunda esnek bir yapı izleyen Blur ise Opensea’nin bu yazılımını bir şekilde egale ederek işe yaramaz hale getirdi. Yani kullanıcıların tamamen serbest olabilmesini sağladı ki ilk kıvılcım belki de burada alevlendi. 

Sonrasında, komisyonsuz marketlerin, ucuz maliyet avantajıyla trade sayısında artış olması nedeniyle Opensea biraz da sitemkar bir şekilde kendisinin de esnek bir yapıya geçeceğini, üreticilerin %0.5’e kadar komisyonlarını düşürebileceğini açıkladı. Siteminin sebebi, üreticileri destekledikleri için kendilerinin ödüllendirilmesi yerine cezalandırıldığına yönelikti. Ayrıca diğer marketlerin de geliştirdikleri yazılım üzerinden engellenmeyeceğini belirttiler. Çünkü zaten Blur bu yazılımı etkisiz hale getirerek itibarlarını sarsmıştı.

Blur, kendi marketi üzerinden alım-satım ve teklif veren kullanıcılara, ayrıca başka kullanıcıları davet edenlere belirli bir puan veriyor, bu puanlara göre de BLUR tokeni bir ödül olarak dağıtıyor. İlk dağıtımın ardından çoğu kişinin yüklü miktarda gelir elde etmesi Opensea’nin yukarıda belirttiğim önlemleri almasına neden oldu. Ayrıca Opensea’nin her satıştan aldığı %2.5 komisyon da kullanıcıları Blur’a kaptırmamak için %0’a çekildi.

Blur, bu noktada hızlı davranarak momentumu korumak adına ikinci BLUR airdrop’u için açıkladığı şartlarda kullanıcılardan Opensea’yi engellemelerini talep etti. Ürününü Opensea’de satışa sunan kullanıcılar, BLUR token elde edemeyeceği için bu aslında oldukça önemli bir karar oldu. 

Tüm bu gelişmelere rağmen bazı analistler, Blur’un tüm hacminin neredeyse yarısının 500 cüzdan tarafından yaratıldığını, organik bir kitlesinin olmadığını vurgulayarak mevcut momentumun çok da gerçekçi olmayabileceğini belirtiyorlar.

Kısa Kısa NFT Piyasası

● Metaverse platformu The Sandbox, Suudi Arabistan hükümetiyle resmi bir iş birliği anlaşması imzaladı.



● Japonya’da aralarında Mitsubishi, Fujitsu ve banka devi Mizuho'nun da olduğu bir grup şirket, özel bir metaverse ekonomi bölgesi yaratma kararı aldılar. Burada oyun ve metaverse girişimlerine ve yaratılan metaverse’ler arası geçişler için komple bir altyapı ve hub kurma düşünceleri mevcut. 



● Youtube CEO’su değişti. 8 yıldır Youtube’da CPO görevi yürüten yeni CEO, kripto para dostu fikir ve önerileriyle biliniyor. 



● Spotify, sadece NFT sahiplerinin erişebileceği çalma listeleri gibi projelerin olduğu bir dizi pilot deneme için Kingship ve Overlord markalarıyla iş birliğine vardı. 



● Uniswap’ın satın aldığı NFT platformu Genie, artık kullanıcıların sahip olduğu erc-20 token’ları ETH veya WETH’ye dönüştürmelerine gerek kalmadan doğrudan NFT’leri satın almasını sağlayan otomatik bir dönüştürücü geliştirdi. 



● Yuga Labs’ın dünyaca ünlü sanat merkezlerine NFT bağışlayarak reklam ve etkileşim sağlama çalışmaları devam ediyor. Şirket, Fransa’daki Centre Pompidau’ya CryptoPunk gönderdi. Buna benzer bir bağış da Cozomo de Medici ismiyle bilinen Twitter fenomeni tarafından The Los Angeles County Museum of Art (LACMA)'ya gönderildi. 22 adet NFT gönderen fenomenin gönderdiği NFT’lerin içerisinde ArtBlocks ve CryptoPunk gibi değerli varlıklar da bulunuyor. 



● Yuga Labs’ın Dookey Dash adlı oyununu birincilikle bitirene verilen Sewer Pass adlı anahtar, 1000 ETH karşılığında alıcı buldu. 



● Rihanna, Bitch Better Have My Money şarkısının gelir haklarını paylaşmak için NFT çıkarttı. NFT sahipleri şarkının tüm gelirlerinin %0.0033’ünü alabilecekler. 



● Yves Saint Laurent, ilk NFT koleksiyon satışının başarılı olması nedeniyle 300 adetlik ikinci bir koleksiyon daha satışa sunmaya karar verdi. 6 Mart tarihinde satılacak NFT’lerin geliri hayır kurumlarına bağışlanacak.