Ülkemizin başına gelen büyük deprem felaketinden sonra biz de hep beraber oradaki facianın acısını paylaşmış ve Haftaya Bakış yazımızı da bir süredir yayınlamamıştık. Bu sayımızda, depremin yaşandığı dönemden bu yana gerçekleşen önemli gelişmeleri derledim. Bu analizimiz, uzun bir zaman dilimini kapsadığı için iki bölüm halinde yayınlayacağız. 

FTX Kaynaklarını Toplamaya Devam Ediyor

FTX iflas etmeden önce Twitter’ı biraz takip eden herkes, şirketin ne kadar çok yatırım toplayıp ne kadar çok yatırım yaptığını az çok hatırlayabilir. İflas sürecinden beri bu kaynaklar toplanmaya başlansa da o kadar büyük bir meblağ dağıtılmış ki halen süreç devam ediyor.

ABD’deki Delaware mahkemesi, FTX ve Alameda’nın yatırım yaptığı kripto para, hisse/tahvil gibi yatırım araçlarının satışına veya transferine izin verdi. Yani dondurulmuş olan varlıklar satılarak likit hale getirilebilecek. Bu iki şirket toplamda 5,3 milyar USD harcayarak 473 ayrı yatırım gerçekleştirdiği için bu karar oldukça önemli.

Ek olarak, politikacılara yapılan bağışlarla ilgili zaten bir süredir devam eden tartışmalar resmiyete döküldü. 2020 yılından bu yana politikacılara yapılan 93 milyon USD bağışın tamamının geri verilmesine dair resmi talepler gönderildi.

Bunlarla birlikte, sadece kaynaklar toplanmıyor, aynı zamanda bu kaynaklar müşterilere verilmeye de başlandı. Henüz ABD içerisinde bu dağıtım gerçekleşmese de FTX’in Japonya ayağı 21 Şubat tarihinde yine FTX’in sahibi olduğu Liquid şirketi üzerinden hesap açan kullanıcılara varlıklarının geri verileceğini açıkladı. Ana FTX şirketi dışında FTX’in ülkelere özel açtığı şirketlerinin genellikle bilançoları sağlam oluyor. Dolayısıyla bu şirketler ödeme yapabiliyorlar. Asıl problem ana FTX şirketinde bulunuyor. Örneğin FTX Türkiye de kullanıcılarına ödeme yapmıştı.

Komplo Teorisi Gerçek Olabilir Mi?

Hafızalarımızı biraz zorlarsak, Bahamalar’da bulunan SBF’nin tam ABD Kongresi’ne online bağlanarak ifade vereceği günün hemen öncesinde Adalet Bakanlığı’nın talebiyle tutuklandığını ve ifade veremediğini hatırlarız. Bakanlığın onca gün boyunca suçlama yapmayıp, ısrarlar sonucunda daveti kabul eden SBF’nin neden ifade öncesi tutuklandığı sorgulanmıştı. 

Senatör Bill Huizenga, SEC’e gönderdiği mektupta o tarihte SEC çalışanlarının kendi aralarındaki yazışmalarını, çalışanların SEC Başkanı Gensler başta olmak üzere üst düzey yöneticilerle yaptığı yazışmaları ve de en önemlisi SEC’in Adalet Bakanlığı ile yaptığı yazışmaları talep etti. 

Likidite Krizinin Dalgaları Gelmeye Devam Ediyor

Kriz FTX ile zirve noktasına ulaşmış olsa da zarar gören şirketlerin kurtarma planları henüz sonuçlanmadı. Baş aktörlerden Celsius’un yeni kurtarma planlarından bir tanesi Novawulf adlı şirketin komple Celsius’u satın alarak şirkete 45-55 milyon USD aralığında yapacağı bir yatırımla platformu tekrar işleyen ve kar sağlayan bir hale getirmesi planlanıyor. Bu plan dahilinde 5.000 USD’ye kadar alacağı bulunanlara parası ödenecek, geri kalan daha büyük çaplı alacaklılara ise hisse verilecek. 

Bir diğer ana aktörlerden Terra Luna, SEC tarafından ancak dava edilebildi. Şirketin CEO’su Do Kwon’un yeri halen bilinmiyor olsa da bir arama kararı da ABD’den çıkacak gibi duruyor. Suçlamada enteresan olan nokta ise SEC’in UST’nin algoritmik olmadığına ve manuel yönetildiğine dair bulunduğu beyanlar oldu. SEC, sistemin bir piyasa yapıcı tarafından yönetildiği ve bu şirketin çöküş öncesi 1.28 milyar USD kar sağladığı belirtiliyor. Piyasa yapıcı ise son zamanlarda adını sık sık duyduğumuz Jump Crypto. 

Terra ve Jump Crypto arasındaki bir anlaşmaya göre Jump çok ucuza Luna token satın alabiliyor. Anlaşma sayesinde şirketin 90 USD fiyata ulaşan Luna’yı o dönem 40 cent gibi komik bir rakama satın aldığı ve bunu satarak 1,28 milyar USD gelir elde ettiği belirtiliyor. Bu satışta ilk de-peg sürecinin yaşandığı, sonrasında aceleyle anlaşmanın güncellendiği belirtiliyor. Böylelikle, önceki senelerde UST’nin kurtarma fonuna 1 milyar USD bağışlayan Jump Crypto’nun bu bağışın üzerine kar ettiği söylenebilir.

FTX’in iflasıyla birlikte borsada 40 milyon USD parası kalan Galoi Capital, FTX’den alacağı her 1 USD’ye karşılık 16 Cent alarak, alacaklarını devretti. Elde edilen gelir ve kasada kalan tüm para toplanarak yatırımcılara dağıtıldı ve şirket faaliyetlerini durdurdu.

Kriz döneminde para çekimini durduran Zipmex kripto para borsası, yeni bir VC ile anlaşmak üzere olduğunu ve anlaşma sonrası para çekimlerini açacağını duyurdu.

ABD’nin Federal Ticaret Komitesi, Binance’in Voyager şirketini satın almasına itiraz etti. Sebep olarak ise komitenin Voyager şirketine ve çalışanlarına yönelik yürüttüğü soruşturmanın satın alımla birlikte zarar göreceği gösterildi.

Buna ek olarak, Voyager’ın bünyesinde bulunan 697 milyon USD değerindeki kripto para varlığının bir kısmı satılmaya başlandı. ETH ve SHIB cinsinden token’ları yüklü miktarda satarak 121 milyon USD gelir elde eden Voyager, ayrıca Coinbase’den 150 milyon USDC transfer etti. 

Genesis Krizi Çözüme Kavuşmaya Yakın

FTX sonrasında bir süre ek kaynak arayışıyla çırpınsa da Genesis de iflas başvurusunda bulunmaktan kaçamamıştı. Özellikle Gemini’nin baskısı bu başvuruyu biraz daha erkene çekmişe benziyor. 

Şirketin alacaklılara nasıl geri ödeme yapacağıyla ilgili hazırlanan planda, ana şirket DCG’nin Genesis’i tüm departmanlarıyla birlikte yapılandırması veya satışa çıkartması bulunuyor. Aslında asıl problem şirketin işleyişi değil, likidite eksikliği olduğu için problem genel olarak DCG ve Genesis’in şirket paylarının satılması/paylaştırılmasıyla çözülmeye çalışılıyor. Çünkü likidite olduktan sonra aslında gelir elde eden bir iş yapısı mevcut. Buna en iyi örnek, 2022 yılında 1,1 milyar USD zarar ettiğini açıklayan DCG’nin, kriz dönemi yatışmaya başladıktan sonra 2022’nin son çeyreğinde 143 milyon USD gelire karşılık sadece 24 milyon USD tutarında bir zararla net kar elde etmiş olmasıdır. Anlaşmanın kısa sürede imzalanmasını da büyük ihtimalle gelir akışının iyi olması sağladı. Ayrıca, ek kaynak yaratmak için DCG’nin Grayscale üzerinde bulunan ETHE varlıkları satılarak 22 milyon USD elde edildi.

Özellikle Twitter’dan DCG CEO’suna yazdığı çeşitli mektuplarla baskıyı arttıran Gemini, Genesis’de kalan 900 milyon USD parasını almak için bu plana 100 milyon USD vererek katkı sağlama konusunda prensipte anlaştıklarını açıkladı. Gemini’nin bu parayı vermesindeki asıl motivasyon, paranın Gemini kullanıcılarına iade edilmemesi halinde borsanın çok daha ciddi cezalarla karşı karşıya kalabilme ihtimalidir. O nedenle Gemini bu işi bir an önce çözüme kavuşturmak ve borsanın adını temize çıkartmak istiyor.

Asıl aktörlere ek olarak bir de Bitvavo kripto para borsasının Genesis’den 300 milyon USD alacağı bulunuyordu. Genesis, daha önce bu paranın %70’ini ödemeyi teklif etmişti ama Bitvavo daha yüksek bir meblağ almak için teklifi reddettiğini açıklamıştı. Plan dahilinde Bitvavo ile de %80’lik bir geri ödeme konusunda anlaşıldığı söyleniyor. 

SEC Kraken’e Ceza Kesti

SEC ve kriptopara şirketleri arasındaki bu tatsız dövüşün son kurbanı Kraken oldu. Borsanın staking hizmetinin menkul kıymet ürünü olduğuna hükmeden SEC, borsanın bu ürün için SEC’den onay almaması nedeniyle 30 milyon USD ceza kesti.

Bu ceza, akıllara hemen SEC’in Ethereum ağının staking içeren POS altyapısına, dolayısıyla tüm Ethereum ağına veya Coinbase gibi Ethereum staking hizmeti veren aracılara ne olacağı sorularını beraberinde getirdi.

Coinbase’nin bu konuda yaptığı açıklamalar hem konuya açıklık getirirken hem de Kraken konusunda belki de SEC’in haklı olabileceğini düşündürttü. Coinbase’nin savunması, borsanın sadece bir aracı olduğu, kullanıcıların kripto varlıklarının staking üzerinden ağ için çalıştığını ve bu çalışma karşılığında kullanıcılara ödeme yapıldığını belirtiyor. Yani ortada yoktan var edilen bir kazanç veya Coinbase’nin ürettiği bir kazançtan ziyade, kullanıcının kendi kripto varlığının çalışmasıyla elde edilen bir kazanç var. Coinbase burada sadece aracı servis sunarak komisyon aldığını belirtiyor.

Kraken konusunda ise borsanın ceza almasına neden olan sebep garanti bir getirinin sunulması oldu. Borsa, birçok coin için staking hizmeti sunuyor ve yüksek oranlarda getiri vaat edebiliyor. Ancak bu servisin hukuki sözleşmesinde Kraken’in kullanıcılara staking ödemesi yaparken bu ödemenin staking’den gelme zorunluluğunun bulunmadığı görülüyor. Yani diyelim ki kullanıcı A token’ının staking hizmetine para yatırmış olsun. Kraken da karşılığında %20 getiri sözü versin. Kraken A token üzerinden kullanıcı için %17 getiri elde ettiyse (sonuçta bu getiri ağın kullanımına göre artıp azalıyor) geri kalan %3’lük kısmı borsa kendisi tamamlıyor. Dolayısıyla bu iş sadece servis sağlayıcılıktan çıkıp, komple bir ürün satışına dönüyor. Yani Coinbase örneğindeki gibi kullanıcının varlıkları ne kadar gelir elde ettiyse o ödenmiyor, Kraken ne söz verdiyse o ödeniyor.

Sonuç olarak, SEC’in staking üzerine olan hamlesi diğer borsalara henüz sıçramadı. Dolayısıyla Coinbase’nin bu savunmasının SEC’in işleyişiyle uyumlu olduğu söylenebilir. Ancak tabii ki hiç birşey kesin değil. Zaten Coinbase de tüm bunlara rağmen kendilerine bir suçlama yapılırsa dava açarak mücadele edeceklerini açıkça belirttiler.

Silvergate, Mihenk Taşı Oldu

FTX kriziyle birlikte bankanın finansal hasar alması, müşterilerin bankadaki tüm parasını çekmesine neden oldu. Banka, ABD’deki diğer bankalardan farksız olmasına karşın kripto para dostu bir politika izleyerek sektörün ciddi bir problemini çözüyordu. Yine kripto paralar nedeniyle bankanın hasar alması, ABD’deki diğer bankaların da etkilenerek komple sistemi krize sokabileceği ihtimali nedeniyle ciddi bir korku yarattı.

Bu korku sonrasında alınan kararlardan bazıları şöyle:

• FED üyesi bankaların bünyelerinde bankaya ait BTC-ETH dahil olmak üzere kripto para bulundurması yasaklandı. (Müşterilerin kripto paralarını bulundurmaları serbest)
  
  
• Bankaların kripto para şirketlerinden aldıkları mevduatları kredi olarak vermeleri yasaklandı. Böylelikle bankaların kripto para şirketleriyle anlaşmaları artık kar getirmiyor. Dolayısıyla üstü kapalı bir kripto para yasağından bahsedilebilir.
  
  
• Son olarak, IMF global çapta önlem alınmasını talep etti. Kripto paraların finansal istikrarı bozabileceği, para ve maliye politikalarını etkileme potansiyeline sahip olduğu belirterek, üye ülkelerin ortak bir regülasyon benimsemesi çağrısı yapıldı. Bu çağrının doğrudan stabil paraları kapsadığını söylemek yanlış olmaz. 

BUSD Stabilparası Artık Basılmayacak

BUSD stabil parasını yöneten Paxos, SEC’in BUSD’yi menkul kıymet olarak tanımlaması sonrasında şirketin regüle olduğu NYFSD tarafından BUSD faaliyetini durdurma yönünde bir bildirim aldı. BUSD için yapılan ilk şikayetlerden birinin USDC üreticisi Circle tarafından geçtiğimiz sene yapıldığı da ayrıca ortaya çıkan önemli olaylardan oldu.

BUSD basımını hemen durduran Paxos, Binance ile BUSD üzerinden olan tüm ilişkilerini kesti. Ancak bu süreçte mağdur olan bir kullanıcı olmayacak. BUSD sahibi kullanıcılar isterlerse 2024’ün Şubat ayına kadar varlıklarını şirkete transfer ederek USD karşılığını alabilecekler.

Ek olarak, Binance’in uzun bir süredir ABD Adalet Bakanlığı tarafından incelendiği söyleniyordu. Bu incelemenin olup olmadığı bile zaman zaman soru işareti yaratmış olsa da BUSD olayıyla birlikte ABD’nin Binance üzerindeki baskısı hissedilir oldu. 

Geçtiğimiz günlerde, Binance CEO’su CZ’nin kendine ait bir şirkete Binance.US üzerinden 400 milyon USD göndermesi de ayrı bir tartışma konusu oldu. FTX-Alameda benzeri bir yapı kurma şüphesi nedeniyle 3 senatör CZ’den Binance ve Binance.US’nin 2017’den bu yana olan bilanço raporlarını talep etti.

Wyoming, Kripto Para Etiği Konusunda Önemli Bir Adım Attı

Kripto para dostu olarak bilinen Wyoming’de onaylanan yeni bir yasa, vatandaşların zorunlu kalınmadıkça cüzdanlarının özel anahtarlarını koruyabilmesini sağlıyor. Örneğin, bir dava sürecinde eğer cüzdanınızdaki bir işlemle ilgili bilgiye özel anahtarınıza ihtiyaç olmadan erişmenin bir yolu bulunuyorsa, mahkeme bu yolu kullanmak zorunda kalacak. Eğer başka bir yol olmadığı kesinleşirse, o zaman yargıç özel anahtarı talep edebilecek. 

Yasaların kripto para piyasasına bağlı etik kuralları benimseyerek vatandaşlarını koruması son derece sevindirici bir gelişme. Buna benzer bir olay daha ABD’li bir senatörün Proof-of-Reserve olarak bilinen, kripto para borsalarının yeterli rezerve sahip olduğunu gösteren altyapının, resmi bir sistem olarak işlemesi için verdiği yasa taslağında görüldü. Taslağa göre tüm borsa ve kripto para saklayıcı şirketler bu bağımsız sisteme bağlı olacak ve eğer yeterli rezerve sahip olmazlarsa ceza alacaklar.

Madencilere Eşit Haklar

Mississippi, kripto para madencilerine eşit haklar tanınmasını sağlayan bir dizi maddeyi yasalaştırdı. Bu maddelerden bazıları:

Kripto para madenciliği yasal olarak yapılabilecek

• Vatandaşlar kendi özel arazilerinde kripto para madenciliği yapabilecek
  
  
• Madencilik yapan işletmelere herhangi ekstra bir enerji maliyeti çıkartılmayacak. Yani herkes elektriğe ne kadar para veriyorsa bu şirketler de o kadar para verecek.
  
  
• Diğer işletmelere yasalar dahilinde ne kadar bir düzenleme (gürültü engelleme gibi) getiriliyorsa, madenciler için de bu sınırlar aynen geçerli olup, bu şirketlere ek sınırlamalar getirilemeyecek.
  
  
• Madencilik yapan şirketler, para transferi yapan aracı şirket olarak tanımlanmayacaklar. Böylelikle Fincen’e kaydolmaları gerekmeyecek.

Tüm bu yasaların açıkça bölgeye madencileri çekme amacı taşıdığı görülüyor. Ayı döneminde ciddi hasar almış olsalar da madencilik şirketlerinin yasal altyapıya sahip olduğu yerler de yüklü yatırım gerçekleştirdiği ve bu bölgeye kalifiye iş gücü taşıyarak bölgenin sosyokültürel ve ekonomik dinamiğine olumlu katkı yaptığı biliniyor.