Haftaya Bakış: Merkeziyetsiz Finans Piyasası, Regülasyonlar ve Hacklenmeler

FTX’in her taşın altından parası çıkıyor

FTX’in mevcut CEO’su göreve geldiğinde, hayatında daha kötü yönetilmiş ve karmaşık bir şirket yapısıyla karşılaşmadığını söylemişti. İlk icraatlarından birisi de şirketin parasını mümkün mertebe takip etmek, takip edemediği yerde de her bankaya mektup göndererek bilgi almaktı. Böyle böyle şirketin 5,5 milyar dolar kadar parasını toplamayı başaran yeni yönetim, bir 700 milyon dolar daha topladığını bildirdi. Ancak biz bu miktarı 300-350 milyon dolar gibi düşünelim. Çünkü bu miktara Robinhood hisseleri de dahil edildi ancak mahkeme henüz hisseleri FTX’e vermedi.

Toplanan bu paraların bazıları Sam Bankman-Fried’e (SBF) bazıları da FTX’e bağlı banka hesaplarından, Binance gibi kripto para borsalarından ve yapılan yatırımların geri istenmesiyle toplandı. Borsanın parası o kadar çok yere harcanmış ki sadece üç kişinin çalıştığı küçücük bir bankada 50 milyon dolar bulundu. Bu para da zaten neredeyse bankanın toplam parasını oluşturuyor.

Alacaklılar arasında kimler yok ki…

SBF’nin yaptığının ne kadar büyük bir suç olduğunu bir kenara bırakırsak şirketin harcayacak bu kadar çok parayı toplaması da takdir edilesi. Çünkü geçen hafta FTX’ten alacaklıların isimleri ilk kez tam liste olarak açıklandı. İsimler arasında her sektörün devlerinden en azından bir-iki isim bulmanız mümkün.

Herkesin bildiği birkaç şirketi saymak gerekirse listede Meta(Facebook), Amazon, Apple, Netflix, LinkedIn, Twitter, Binance, Coinbase gibi hem geleneksel hem kripto sektörünün dev isimlerinin yanı sıra ünlü oyuncular, sporcular var. SBF’nin borsanın faal olduğu zamanlarda da sık sık büyük çaplı yatırım turlarına çıkarak bunları kolaylıkla başardığını hatırlamak gerekiyor. 

Gönül isterdi ki bu kadar çok para kripto para piyasası için harcansın ama artık olan oldu :)

Formalite mi? Yoksa göz korkutma mı?

SBF’nin suç ortakları Caroline Ellison ve Gary Wang, SBF’ye karşı tanıklık ve iş birliği yapmayı kabul ederek Adalet Bakanlığı’yla anlaşma yoluna gitmişlerdi. Karşılığında bu ikilinin herhangi bir federal suçlamayla karşılaşmayacağı garanti altına alınacaktı. Ancak geçtiğimiz hafta ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) bu ikiliye FTX krizindeki rollerinden ötürü çeşitli suçlamalar yöneltti. İkilinin anlaşması gereği mahkemede bu suçlamaların görülmeyebileceğini, ancak mahkemenin bakanlık ve ikili arasındaki anlaşmayı henüz onaylamadığını da belirtti.

SEC’in bu suçlamasındaki amaç resmi bir suçlama açıklaması yapma yönünde formaliteden bir tavır olabilir. Diğer ihtimal ise Ellison ve Wang ikilisinin anlaşmadan çekilme gibi bir niyetleri oluştuysa, bu ikilinin gözünü korkutmak için böyle bir açıklama yapılmış olabileceği yönünde bulunuyor.

Kripto bankalar geri plana çekiliyor

Özellikle FTX krizinden sonra kripto para şirketlerinin bankacılık sektörünü etkileyebileceği yönünde ciddi bir endişe oluştu. Signature Bankası artık kripto para şirketlerinden gelen 100 bin dolar ve altındaki SWIFT işlemlerini kabul etmeyeceğini duyurdu.

Özellikle Binance’in müşterileri için kullandığı bu servise 100 bin barajının getirilmesi, bankanın herhangi bir KYC eksikliği vb. hata nedeniyle ceza yemek istemediğini ve kripto para ilişkilerini azaltmak istediğini gösteriyor.

Bir başka kripto para dostu banka Silvergate doğrudan FTX krizinden mali anlamda etkilenmişti. Banka, geçtiğimiz hafta temettü ödemelerini ertelediğini açıkladı. Bankanın likidite yönetimi için yapıldığı belirtilen bu karar aslında daha önceki veriler göz önünde bulundurulduğunda sürpriz olmadı. Banka, 2022 yılı boyunca neredeyse 1 milyar USD zarar açıklamış ve müşterilerin yüklü miktarda parayı bankadan çektiklerini söyleyerek likidinin azaldığına dair sinyaller vermişti.

New York’ta kripto para tedbirleri

New York Eyaleti’nin finansal regülatörü NYDSF, FTX krizi sonrasında bankaların kripto para şirketlerine hizmet vermeden önce izin almak için başvuru yapmalarını zorunlu hale getirmişti. Regülatörün yeni yayımladığı sektör rehberinde ise kripto para saklama şirketlerinin müşteri varlıklarıyla şirket varlıklarını ayırmaları gerektiği, saklama şirketlerinin sadece saklama hizmeti verebileceği, bu varlıkları kredi vermek için kullanmamaları gerektiği belirtildi.

Bu maddeler aslında oldukça faydalı. FTX sonrasında müşteri-şirket varlıkları ayrımına benzer önlemler birçok regülatör tarafından zaten alınmıştı. Burada önemli olan, özellikle saklama şirketlerinin kredi vermemeleri gerektiğine dair tavsiye/uyarı niteliğindeki maddedir. Herkesin parasını aynı anda çekmek istemeyeceği varsayımıyla, varlıkların ufak kısmıyla kredi verilip ek faiz geliri elde etmek popüler bir akım olmaya başlamıştı. 

Genesis’in alacaklıları arasında sürpriz isimler var

New York regülatöründen söz açılmışken, Genesis’den alacaklılar listesinde resmi kurumların bulunması hayli ilginç. Güney New York Savcılığı, ABD Vergi Dairesi ve SEC’in isimleri mahkeme kayıtlarında alacaklı olarak yer alıyor. 

Ayrıca Bitcoin Cash kurucularından Roger Ver’e verdiği krediyi geri almak isteyen Genesis hem sürpriz hem de beklendik bir cevapla karşılaştı. Bu cevap bir sürprizdi çünkü Ver, Genesis’e parayı geri ödemeyeceğini çünkü şirketin bu durumunun sebebinin yapılan kötü ticari hamleler olduğunu söyledi. Aynı zamanda beklenebilir bir hamleydi çünkü Ver, likidite krizi esnasında Coinflex borsasından 47 milyon dolar kredi alıp bu krediyi de ödememiş ve borsanın az kalsın iflas etmesine sebep olmuştu. Roger Ver geri ödemek istemese de Genesis artık iflas mahkemesinin kararlarına bağlı bulunuyor. Dolayısıyla mahkemenin bu parayı tahsil etmek istemesi halinde cezai süreç oldukça hızlı işleyecektir.

Dijital Euro ve Moody’s

Avrupa Merkez Bankası yetkilisi Fabio Panetta, Dijital Euro’nun kullanılması halinde aracılar üzerinden halka sunulacağını, yani mevcut sistem gibi özel bankaların kullanılacağını belirtirken, son dönemlerin gündem konusu mahremiyetle ilgili ise bankaların mevcut topladıkları verilerden daha fazlasını toplayamayacaklarını belirtti. Ancak bu konuyla ilgili son kararı merkez bankasının değil, yasa yapıcıların vereceğini belirtti. Hem kara parayı aklama gibi suçları önleyici hem de halkın mahremiyet talebini olabildiğince karşılayıcı bir dengenin sağlanması amaçlanıyor.

Dünyaca ünlü kredi derecelendirme şirketi Moody’s 20 farklı stabilcoin’i derecelendirmek için bir altyapı sistemi üzerinde çalışmaya başladı. Projenin henüz erken aşamada olduğu belirtildi. Kripto paralar, şeffaf altyapılarıyla bilinseler de stabilcoin’ler tamamen merkezi yapılar olduğu için bu tür kuruluşların kripto para sektörüne hizmet vermeye başlamaları son derece olumlu, prestij kazandırıcı bir girişimdir.

Avraham Eisenberg

Mango platformunun MNGO token’ını manipüle ederek yüklü miktarda kripto para çalmayı başaran ekipten Avraham daha önce ABD Adalet Bakanlığı tarafından resmi suçlamalara maruz kalmış ve yargı süreci başlamıştı. Geçtiğimiz hafta SEC de MNGO token’ın bir menkul kıymet olduğu ve Avraham’ın menkul kıymet manipülasyonu yaptığı yönünde ayrıca bir suçlamada bulundu.

Bu tür hack girişimlerinin ağır cezalara çarptırılması, caydırıcılık açısından oldukça olumlu karşılanabilir. Sektördeki fırsatlar ne kadar çok olursa olsun, maalesef halen daha son derece deneysel bir ekonomik sistem içerisinde olduğumuzu unutmamak gerekiyor. O nedenle sistemde bulunan açıklar, bu tür cezalandırmalar sayesinde hack için değil de platformu bilgilendirmek için kullanılabilir ki bu tür kişilere ‘beyaz şapkalı hacker’ deniyor. 

Wormhole Hackerı stETH long’luyor

Geçtiğimiz yıl Wormhole köprüsünü hackleyerek yüklü miktarda ETH çalmayı başaran hacker, bu varlıkları önce Lido’nun stake ETH’ler için çıkardığı stETH token’ına çevirdi. Ardından aynı token’ın wrap haline yani wstETH token’a dönüşümünü gerçekleştirdi. 

Sonrasında wstETH tokenlar teminat olarak verilerek karşılığında DAI stabilcoin’i alındı ve alınan DAI’ler satılarak tekrar wstETH satın alındı. Alınan wstETH’ler tekrar teminat verilerek DAI alındı ve bu döngü bu şekilde birkaç kez tekrarlandı. Dolayısıyla hacker stETH token’ı için long yani token’ın yükseleceğine dair bir pozisyon açtı. 

FBI onayladı

Harmony blokzincir ağından çalınan 100 milyon dolar değerindeki varlıklar uzun bir aranın ardından yakın zamanda tekrar harekete geçmiş ve paranın aklanması için bir sistem denenmişti.. Ancak izleme şirketleri paranın izini sürmeyi başardı. FBI yaptığı açıklamada şüpheleri doğrulayarak hacker’ın Kuzey Kore merkezli Lazarus grubu olduğunu ve son hareketliliğin ardından şirketlerle iletişime geçilerek paranın bir kısmını dondurmayı başardıklarını açıkladı.

Circle zincirler arası transferi güvenli hale getiriyor

Farklı zincirler arasında varlık transferi yapmak için köprü uygulamalarını kullanıyoruz. Bu uygulamalar, ana ağdaki varlığı akıllı kontrata kilitleyerek, hedeflenen ağda aynı varlığın sentetik bir kopyasını oluşturulmasına imkan tanıyorlar. Ancak özellikle geçtiğimiz sene köprüler birçok defa hacklendi. Tasarım hataları nedeniyle birçok kişi zarar gördü.

Circle, USDC’nin zincirler arası güvenli transferi için bir altyapı geliştirdiğini duyurdu. Bu altyapı, ana ağdaki USDC’yi kontrata kilitlemek yerine doğrudan yakarak yok edecek. Hedeflenen ağda ise aynı miktar USDC oluşturarak kullanıcının cüzdanına gönderecek. Dolayısıyla dizayn hatası nedeniyle kilitlenen varlıkların çalınması veya çoğaltılması gibi bir tehlike söz konusu olmadan ve sentetik varlıklar oluşturmadan işlemler yapılabilecek.

MakerDAO gelir/risk çeşitlendirme çalışmaları

MakerDAO, PSM içerisindeki varlıkların büyük bir kısmının USDC cinsinden olması nedeniyle bu varlıkları çeşitlendirmek ve gelir çeşitliliğini artırmak için bir süredir girişimlerde bulunuyor. 

Son olarak Paxos, 1,5 milyar USDP token’ı PSM’ye kilitlemeyi teklif etti. MakerDAO’nun teklifi kabul etmesi halinde yıllık 70 milyon dolar gelir elde etmesi bekleniyor.

PSM’ye benzer bir anlaşmayla kabul edilen GUSD stabilcoin’i, Gemini’ın Genesis nedeniyle likidite problemi yaşaması sonrasında topluluğu tedirgin etmiş ve tartışma başlatmıştı. Paxos’un USDP teklifi, Gemini olayından sonra belki negatif karşılanabilir. Öte yandan hem gelirin hem riskin çeşitlenmesi için Paxos güvenilir bir partner olarak gözüküyor.

Ayrıca, MakerDAO’nun PSM’deki USDC miktarından 100 milyon USD değerinde bir kısmın Yearn Finance’a yüzde 2 faiz karşılığında kilitlenmesine dair teklif kabul edildi. Bu hamle MakerDAO’nun stratejisiyle uyumlu olduğu kadar, 400 milyon dolar civarında varlığı bulunan Yearn Finance için de ciddi bir kaynak aktarımı anlamına geliyor.

Shanghai planladığı gibi ilerliyor

Ethereum ağına stake edilen ETH’lerin çekilebilmesini sağlayacak güncelleme olan Shanghai için test denemelerinin başarılı şekilde sürdüğü belirtildi. Güncellemenin Mart ayı civarında aktif hale gelmesi bekleniyor. 

Lido’nun stETH tokeni gibi stake ETH temsil eden tokenlar da sektörde yeni bir trend oluşturdu. Benzer ETH tokenları dışında, Tron ağı da aynı uygulamayı kendi ağı için uygulayacağını duyurdu. Token’ın adı ise STRX olacak.

Sushiswap likidatör gibi ilerliyor

Bir yıl süreyle likidite sağlayıcılara dağıtacağı tüm komisyonu hazineye aktaracağını açıklayan ve gelir çeşitliliği yaratmak amacıyla çeşitli projeler açıklayan Sushiswap, adeta iflas eden şirketlerin yaptığı gibi tüm kaynaklarını maksimize etmek için çalışmalarına devam ediyor.

Sushiswap kuruluşundan altı ay sonra erken aşama likidite sağlayarak platforma destek olan kullanıcılarına ödül token dağıttı. Kullanıcıların bazıları halen daha bu tokenları teslim almadığı için Sushiswap bu tokenlara el koyma kararı aldı. Kullanıcılar eğer 23 Nisan’a kadar bu tokenları teslim almazsa 11 milyon dolar değerinde bulunan tokenlar doğrudan hazineye aktarılacak.

Uniswap ilk kez rakip blokzincir ağına Geçiyor

Topluluk oylaması sonucunda Uniswap’ın BSC ağında hizmet vermesi kabul edildi. Uniswap, daha önce farklı ağlara entegre olsa da tüm bu ağlar sadece Ethereum altında çalışılıyordu. İlk kez ana ağ olarak Ethereum’a bağlı olmayan rakip bir ağ seçildi. 

Maple Finance’dan yeni bir girişim

Bankavari bir şekilde müşterilerini kendisi seçen Maple Finance, teminatsız bir şekilde kripto para cinsinden kredi vererek faaliyet gösterirken, likidite krizinin başlaması sonrasında özenle seçtiği şirketlerin kredileri geri ödeyememesi sonucunda sistem değişikliğine gitmek zorunda kalmıştı.

Yeni sistemde bu sefer teminat mekanizması mevcut. Ancak bildiğimiz DeFi platformlarından farklı olarak geleneksel finans ile kripto ekonomisini buluşturan nitelikte bir teminat söz konusu. Havuzdan kredi almak isteyen şirketler, teminat olarak alacakları vergi iadelerini veya çeşitli hükümet teşviklerine dair belgeleri gösterebiliyorlar. Kredi geri ödenirse faiz oranı üzerinden, ödenmezse de belgelerdeki ödemelerin hükümet tarafından yapılmasının ardından havuza para koyan yatırımcıların her türlü ihtimalde kâr etmesi hedefleniyor.

Değişmeyen tek bir şey var ki o da hem havuza para koyacak yatırımcıların hem de havuzdan yararlanmak isteyenlerin Maple Finance tarafından seçilmesidir. Dolayısıyla bu sistem henüz genel kullanıcıların kullanımına açık değil. Ancak işlemesi halinde oldukça faydalı olabilir. Bir nevi ‘çek kırdırmak’ olarak tabir edilen sisteme benzetilebilir. Örneğin iki ay sonra alınacak 100 bin dolar değerinde bir vergi iadesi teminat gösterilerek, hızlıca 80 bin dolar borç alınabilir. 

NFT Piyasası

• Doodle daha önce Rick and Morty, Disney gibi devlerle çalışan Golden Wolf stüdyosunu satın alıyor. Ayrıca projenin beklenen Doodles 2 versiyonunun da Flow blokzinciri ağında piyasaya sürüleceği açıklandı.
  
   
• Kulis bilgilerine göre Amazon’un NFT ve NFT-Gaming için araştırmalar yürüttüğü söyleniyor. Kullanıcıların oyun oynayarak Amazon’daki alışverişlerde kullanılacak hediye kuponları kazanması tarzında mekanizmalar üzerinde durulduğu da belirtilen konular arasında.
  
   
• Yves Saint Laurent, bir parfüm NFT’si satışa çıkaracağını duyurdu.
  
   
• Puddy Penguings, Layer Zero ile iş birliğine giderek NFT’lerin artık zincirler arası transfer edilebileceğini duyurdu.