Hepimizin bildiği gibi geçtiğimiz haftayı FTX’in iflas sürecinin domine ettiği bir gündemle geçirdik. Krizin büyüklüğü nedeniyle FTX harici konular pek konuşulmadı. Bu nedenle, bu sayımızda öncelikle FTX dışındaki gelişmeleri aktararak, gündem dışı konularla özete başlayacağız. Ardından FTX süreciyle ilgili geçtiğimiz hafta yaşanan sayısız olayların bir özetini bulacaksınız. Keyifli okumalar.

Apple Pay ve Şirket Tahvilleri

Piyasada son derece pesimist bir görünüm söz konusu olsa da pozitif gelişmeler de yaşanmıyor değil. Örneğin, USDC stabilcoin’in arkasındaki Circle şirketi, bundan sonra Apple Pay üzerinden USDC ile ödeme alınabileceğini açıkladı. Kripto paraların tam anlamıyla bir para statüsünü kazanabilmesi açısından bu hamle oldukça önemli. Ayrıca Apple ürünleri kullanan kitlenin büyüklüğü düşünüldüğünde başta Circle sonrasında da dolaylı olarak kripto piyasasının bu servisten pozitif yararlanacağı söylenebilir.

Bir diğer stabilcoin USDT ise bir süredir rezervindeki şirket tahvillerini satarak bu tahvillerin ağırlığını sıfıra indirmeye çalışıyordu. Geçtiğimiz hafta bu hedefe ulaşıldı. Tahvillerden elde edilen gelir, kısa vadeli ABD hazine tahvillerine yatırıldı. Şirket tahvillerine kıyasla ABD’nin hazine tahvilleri son derece likit ve güvenilir olduğu için rezervler daha sağlıklı bir yapıya ulaştı.

New York Fed

New York FED, blokzincir ağlarında kullanılan dağıtık defter teknolojisi üzerine bir altyapı inşa etmek için özel sektörün de dahil olduğu pilot bir proje başlattı. Projede BNY Mellon, Citi, HSBC, Mastercard, PNC Bank, TD Bank, Truist, U.S. Bank ve Wells Fargo gibi sektörün önde gelen oyuncuları bulunuyor. Ayrıca danışmanlık alanında Deloitte ve ağların beraber çalışamama (interoperability) problemi üzerinde de projede SWIFT’in görev aldığı açıklandı. 12 hafta boyunca sürecek bu projeyle birlikte, çeşitli formdaki dijital varlıkların ve Fed’in, ticari bankaların, banka dışı yükümlülüklerin dijital versiyonlarının test edilerek ortak bir çalışma altyapısı konusunda veri toplanacak. 

Adidas ve Nike Rekabeti NFT Piyasasında

İki spor giyim devinin NFT-metaverse yatırımları, NFT piyasasının gündemden pozitif ayrışmasını sağladı. 

RTFKT markasını satın alarak NFT piyasasına giriş yapan Nike, buradan hem 175 milyon USD gelir elde etti hem de piyasayı tecrübe ederken reklamını da yaptı. Normalde yeni bir alana giriş yaparken yapılan yatırımlar, gelecek yıllardaki gelirle kıyaslanarak göz ardı edilir. Ancak Nike, hem yeni bir dijital dünya yaratan NFT piyasasına yatırım yapmış oldu, hem de çok hızlı bir şekilde gelir elde etmeye başladı.

Nike, piyasadaki potansiyel nedeniyle ‘.swoosh’ adlı yeni bir girişimi duyurdu. Bir yandan RTFKT devam ederken, bir yandan doğrudan Nike markası olarak .swoosh üzerinden de NFT’ler piyasayla buluşturulacak. RTFKT ve .swoosh arasında ne gibi bir farklılık olacağı henüz net değil ancak net olan bir şey var ki o da Nike’nin bu piyasada uzun vadeli hedeflerinin olduğudur.

Nike bu hamleleri yaparken Adidas da boş durmadı. En ünlü koleksiyonlardan BAYC ile halihazırda iş birliği bulunan Adidas, sahip olduğu BAYC NFT’sini dünya kupası için çektiği reklamda göstermeyi ihmal etmezken, doğrudan kendi sitesi üzerinde metaverse adlı yeni bir sekme oluşturdu. Bu sekmeden Adidas’ın NFT olarak hazırladığı fütüristik giyim çalışmalarına ulaşabilir ve satın almak istediğinizde Opensea üzerinden işlemleri gerçekleştirebilirsiniz. Sonuç olarak Adidas’ın da NFT piyasasını artık şirketin ana kollarından biri olarak kabul ederek siteye eklediği söylenebilir.

Son olarak, Yuga Labs en ünlü NFT sanatçılarından Beeple’yi kadrosuna danışman olarak dahil ederek sektördeki yerini sağlamlaştırmaya devam ediyor. Bunun dışında Yuga Labs, modern sanatla ilgili müze ve sergi alanlarına CryptoPunks eserlerinin gönderileceğini, NFT’lerin modern sanatın bir parçası olarak görülmesi için çalışılacağını açıkladı. İlk olarak Miami’s Institute of Contemporary Art üzerinde 305 numaralı CryptoPunk sergilenerek bu projenin ilk adımı atılmış olacak. NFT’lerin daha çok kişiye ulaşması ve sanat dünyasındaki saygınlığının artması açısından bu hamle son derece önemlidir.

FTX

FTX’in iflas sürecinde yaşanan gelişmeleri beş başlık altında özetledim:

1. İflas süreciyle ilgili detaylar
2. FTX’in hacklenmesi
3. Solana
4. Zarar görenler
5. Fayda sağlayanlar

1- İflas Süreciyle İlgili Detaylar

İflas süreci, FTX’in sahibi olan Samuel Bankman Fried’nin (SBF) yine kendisine ait olan trade şirketi Alameda Research’e FTX’de bulunan müşterilerin parasını vermesinden kaynaklanıyor. Alameda’nın trade işlemlerinden zarar etmesi üzerine FTX’e ait olan FTT token’ın teminat gösterilerek FTX’den kredi alınması dahil olmak üzere çeşitli şekillerde Alameda’nın finansal görünümü iyileştiriliyor. Binance’in bu durumdan haberdar olarak elindeki FTT’leri satma kararı alması, zaten balonlaşmış olan Alameda’nın görünümünü bozarken, FTX’in Alameda için müşteri paralarını harcadığı ortaya çıkıyor ve zincirleme bir iflas sürecine giden sürecin önü açılıyor. 

FTX’in Alameda’ya 10 milyar USD değerinde bir para aktardığı ve şu anda borsanın yükümlülüklerinin, varlıklarına göre 8 milyar USD fazla olduğu, yani borsanın müşterilerine paralarını ödemesi için 8 milyar USD’ye ihtiyacı olduğu belirtiliyor. 

FTX, son yılların en başarılı borsası olmasıyla birlikte Wall Street devleri dahil olmak üzere ciddi yatırımlar aldı ve Türkiye dahil olmak üzere çeşitli ülkelere operasyonlarını genişletirken birçok şirketi de ya satın aldı ya da yatırım yaptı. Bu nedenle, çatı şirket FTX’in iflasıyla birlikte aynı anda 134 şirket de iflas başvurusu yaptı.

Kullanıcı sayısı göz önünde bulundurulduğunda FTX’in 1 milyon civarında kullanıcıya borçlu olduğu tahmin ediliyor. Hem ödenmesi gereken para miktarı hem de borçlu olunan kişi sayısı, iflas sürecinin ve geri ödemelerin MtGox örneğindeki gibi uzun yıllara yayılmasına sebep olabilir.

Gelelim işin yasal sürecine… FTX’in merkezi Bahamalar’da bulunuyor. ABD merkezli gibi görünse de regülasyonlardan dolayı ABD’de FTX US adlı ayrı bir şirket faaliyet gösteriyor ki bu şirketin yine regülasyonlar sayesinde herhangi bir finansal probleminin olmadığı ve geri ödeme yapabileceği belirtiliyor. Yasal problem, FTX’in ana şirketinin de iflas başvurusunu ABD’de yapmasından kaynaklanıyor. Avukatlar, şirketin merkezi Bahamalar’da olduğu için FTX’in böyle bir yetkisinin olmadığını ve sürecin Bahamalar’daki mahkemelerce yürütülmesi gerektiğini iddia ediyorlar. Tüm şirketlerin hem finansal olarak hem hukuki olarak çatı şirkete bağlı oldukları oldukça açık olduğu için bu iddiaların haklı çıkma payı yüksek olabilir. Öte yandan, Bahamalar’daki mahkeme FTX’in varlıklarını dondurdu ve şirketin varlıklarının likide edilmesi için arasında PwC’nin de bulunduğu yetkilileri görevlendirdi.

Son olarak, iflasın ilanıyla birlikte SBF şirketteki CEO görevinden istifa ederken, bu göreve iflas süreçlerinde tecrübeli John Ray III getirildi. Ray, mahkemeye verdiği ilk yeminli ifadesinde hayatı boyunca hiç bu kadar kötü bir şirket yönetimi görmediğini ve güvenilir finansal kayıtların olmadığını belirtti. Bu açıklamaya dayanarak, mahkeme süreci ilerledikçe durumun beklenenden daha da kötüye gidebileceği görülüyor.

2- Hack

FTX’in iflas etmesiyle birlikte borsada kalan varlıklar donduruldu. Buna rağmen şüpheli bir şekilde borsanın hesaplarından para çıkışlarının yaşanmasıyla borsanın hacklendiği ortaya çıktı. Borsadaki üst düzey bir görevlinin bu operasyonu gerçekleştirmiş olabileceği konuşuluyor. Hacker’ın kimliğiyle ilgili en ciddi ipucuna şu anda Kraken sahip bulunuyor. 

https://twitter.com/c7five/status/1591434844760076290?s=20&t=ihPnlKW6POdnIvWlvtqSUA

Çalınan varlıkları Tron ağına USDT olarak göndermek isteyen hacker, hesabında yeterli TRX olmadığı için işlemi gerçekleştiremiyor. Sonrasında, Kraken’de KYC’si yapılmış yani kimlik bilgileri doğrulanmış bir hesaptan TRX göndererek işlemini gerçekleştiriyor. Bu sayede, önümüzdeki günlerde hackerın yakalanması sürpriz olmayacaktır.

Yaklaşık 400 milyon USD değerinde bir varlığı çalmayı başarın hacker, varlıkları ETH’ye dönüştürdü. Şu anda en büyük ETH sahipleri arasında 36’ıncı sırada yer alıyor.

3- Solana

Alameda Research, Solana ağına erken yatırım yapan ve ağ popüler hale geldikten sonra da ağdaki uygulamalarda söz sahibi bir pozisyonda bulunuyordu. Solana ağını kuran Solana Foundation, borsada 1 milyon USD civarında nakit bulundurduğunu, buna ek olarak 3,43 milyon FTT, 135 milyon SRM, 3,24 milyon FTX hissesi tuttuklarını açıkladılar. Dolayısıyla bu bakiyelere erişim şu anda mümkün değil. Ayrıca toplamda 58 milyon SOL token’ın FTX ve Alameda’ya satıldığını belirttiler. Yani iflas sürecinde eğer SOL tokenler halen satılmadıysa, FTX’in varlıklarını satın alan şirket, 58 milyon SOL token’ın da sahibi olacak ve toplam arzın yüzde 11 kadarına sahip olacak. Bu nedenle, varlıkları satın alacak şirketin token’ları nasıl kullanacağı Solana için önem arz ediyor.

Ek olarak, Solana ağında birçok uygulamanın faydalandığı merkeziyetsiz borsa Serum, FTX tarafından geliştiriliyordu. Bu DEX’in özel anahtarlarının FTX’de bulunması nedeniyle platformun bir kopyasının yapılarak FTX’den bağımsızlaştırılması ve ağdaki işleyişini sürdürmesi için geliştiriciler çalışıyor. Aksi durumda hem platformun geliştirilmesi duraksayacak hem de FTX’in hacklenmesi nedeniyle anahtarların çalınması ihtimali gerçekleşebilir.

Ayrıca, Solana ağında BTC ve ETH ile işlem yapmak için oluşturulan sentetik token’lar soBTC ve soETH tokenleri, normalde FTX üzerinde 1’e 1 oranında BTC ve ETH ile teminatlı olması gerekmekteydi. Ancak FTX’in müşteri paralarını harcaması, bu teminatların da tutulmadığına dair güvensizlik oluşturdu. Sentetik token’lar üzerinde yüksek satış baskısı oluştu ve fiyatları BTC ve ETH’nin oldukça altına düştü. Bu token’ları teminat olarak kabul ederek kredi veren platformlar, teminat değerinin düşmesi nedeniyle verdikleri kredileri mecburi olarak likide edebilirler ki bu da birçok kullanıcının mağdur olmasına neden olabilir. 

Son olarak, Solana üzerindeki en popüler oyun projelerinden Star Atlas, varlıklarının yarısını FTX nedeniyle kaybettiklerini ancak durumlarının halen iyi olduğunu belirtti. FTX’e güvenerek rezervlerini borsada tutan girişimlerin, önümüzdeki günlerde ek bir fonlama alamazlarsa iflaslarını açıklama ihtimalleri bulunuyor.

4- Yarar Sağlayanlar

FTX’in yol açtığı yıkım ve hayal kırıklığı, tek bir kişinin hatası olarak görülmedi ve zincirleme etkinin oluşabileceğinden doğan korkuyla da tüm merkezi borsalara olan güven zedelendi. Uzun bir süredir ayı piyasasında olmamız nedeniyle piyasada kalan oyuncular, borsadan çektikleri paraları bankalara değil de kendi cüzdanlarına çekerek, piyasadan çıkmadan önlem almış oldular. Bu süreçte, trade ihtiyaçları doğal olarak merkeziyetsiz borsalar üzerinden gerçekleştirildi.

Grafikten görüldüğü üzere, iflas sürecinde merkeziyetsiz borsaların günlük hacmi 8 milyar USD’nin üzerine kadar çıkmış bulunuyor.

Ayrıca, borsalara güvenin zedelenmesi, soğuk cüzdan olarak adlandırılan donanım cüzdan satan Ledger ve Trezor’un tarihlerindeki en yüksek satışları yapmalarına sebep oldu. Bu cüzdanlar hem güvenlik seviyeleri yüksek hem de BTC’nin getirdiği finansal özgürlük kavramına uygun prensipte oldukları için bu haber oldukça sevindiricidir. 

Kripto topluluğu olarak kazanılan en önemli unsur ise güveni yeniden tesis etmek isteyen borsaların Proof of Reserve yani rezervlerinin kanıtını sundukları yeni bir sisteme geçme kararı almalarıdır. Borsalar, genellikle güvenlik sebebiyle tüm cüzdanlarının adreslerini paylaşmayabiliyorlardı. Ancak müşterilerinin paralarını harcamadıklarını göstermek için artık cüzdan paylaşımı yapmak neredeyse zorunlu bir hâl aldı. Binance’nin öncülük ettiği bu yenilik, sektörün önde gelen tüm borsaları tarafından kabul edildi. Binance CEO’su CZ, Vitalik Buterin ile bu sistemi kapsamlı bir şekilde kurmak ve iyileştirmek için beraber çalıştıklarını açıkladı. FTX’in batması büyük bir skandal oldu ancak hatalardan ders alınırsa bir sonraki skandal önlenmiş ve sektörün temelleri daha da sağlamlaştırılmış olur.

5- Zarar Görenler

Son maddeyi Proof of Reserve ile bitirmişken bu maddeyi de yine aynı konuyla açalım. Rezervlerin açıklanması, bilançosu problemli olan borsaların da ortaya çıkmasına sebep oldu. Bir borsanın bu süreçte rezerv açıklama trendinden uzak durması, soru işaretlerini otomatikman üzerine çekeceği için hiçbir borsa rezerv açıklamamazlık yapmadı. Ancak tam rezervlerin açıklanmasından bir hafta önce Crypto.com’un Gate.io borsasına ‘yanlışlıkla’ 320 bin adet ETH gönderdi. Bu transferden birkaç gün sonra Gate.io denetim şirketi tarafından hazırlanan raporu yayınlayarak rezervlerin güçlü olduğunu ilan etti. Hemen sonrasında ise 285 bin adet ETH Crypto.com’a geri yollandı. 

Crypto.com, bu transferin yanlışlıkla yapıldığını ve miktarın geri alındığını açıklasa da Gate.io’nun neden bir hafta bekleterek denetim sonrasında parayı geri gönderdiği ve neden 35 bin ETH eksik yolladığı henüz cevabını bulmamış sorulardan bazıları…

Bu transferin yarattığı gündem sonucunda Gate.io’nun 2018 yılında Kuzey Koreli hackerlar tarafından 230 milyon USD hacklendiği ve borsanın bunu saklamaya çalıştığı, o zamandan bu yana da bilançosunun dengesiz olduğuyla ilgili bulgular Twitter üzerinde paylaşılmaya başlandı.

Doğrudan FTX’den zarar gören şirketlere gelirsek, ilk sırada tabii ki FTX’e yatırım yapanlar geliyor. Başta 213,5 milyon USD yatırım yapan Sequoia Capital olmak üzere birçok şirketin yatırımları doğrudan 0 USD seviyesine indi. Bunun dışında FTX’le çalışan ve operasyonlar nedeniyle borsada para tutanlar da var. Borsada 175 milyon USD varlığı bulunan Genesis, 100 milyon USD bulunan Galois Capital bu şirketlerden bazıları.

Piyasadaki en büyük oyunculardan Genesis, çatı şirketi Digital Currency Group’dan 140 milyon USD değerinde varlık alarak bilançosunu iyileştirse de şirketin kredi verme departmanındaki tüm operasyonları durdurma kararı aldı. Bu departmandaki para çekme işlemlerinin ve yeni kredi verme sürecinin durdurulması sonrasında B2C2, kredilerin bir kısmını satın alabileceklerini açıklayarak topu Genesis’e attı. İddialara göre Binance CEO’su CZ’nin de Genesis’deki kredileri almak için incelemelerde bulunuyor. Genesis’in operasyonlarını durdurması, doğrudan bu departmanla çalışan ve borsadaki Earn programını yürüten Gemini borsasını da etkiledi. Bu üründeki varlıklarla ilgili para çekim işlemlerinin gecikebileceği bildirildi.

Ayrıca, FTX’in Terra/LUNA krizinde iflasını ilan eden Voyager’ın varlıklarını satın almak için yapılan açık artırmayı kazanması ve BlockFi şirketini kurtarmak için yaptığı anlaşma da iflas süreci nedeniyle suya düşmüş oldu. Voyager’ın varlıkları için yeniden bir açık artırma yapılacak. Bir önceki artırmada Binance ve FTX yarışmış ve FTX kazanmıştı. Bu sefer Binance’in daha düşük bir teklifle kazanması oldukça olası gözüküyor. 

BlockFi şirketine kredi vererek şirketin iflas sürecine girmeden toparlanmasını sağlayan FTX’in bu krediyi FTT olarak verdiği ortaya çıktı. FTX’in batmasıyla bu sürecin de işlerliğinin kalmaması, BlockFi’nin operasyonlarını durdurmasına yol açtı. İlerleyen günlerde yeni bir fonlama olmazsa BlockFi’nin de iflas açıklaması beklenebilir.

Terra/LUNA krizinin baş aktörlerinden Celsius’un da 3,5 milyon SRM token’i ve Alameda’ya verdiği 13 milyon USD kredi de şu anda değersiz hale geldi. Zaten iflas sürecinde olan şirketin bilançosundaki açık daha da artmış oldu.

Haftaya Bakış’ın sonuna gelirken, her kriz sonrasında olduğu gibi sektörün bu krizden de güçlenerek çıkacağını unutmayalım. Yazının başında gördüğümüz gibi son derece pozitif altyapı geliştirmeleri her şeye rağmen devam ediyor. Haftaya tekrar görüşmek üzere.