2 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe giren Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, aşina olduğumuz ismi ile Kripto Varlık Yasası, çeşitli kripto varlıkları sınıflandırırken, Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılara (“KVHS”) önemli yükümlülükler getiriyor. Fakat özellikle dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan birisi Kanun’un, merkezi KVHS’leri, yani genel olarak CEX’leri (centralized exchange) düzenlemek üzere hazırlanmış olduğu. En azından Kanun’un birincil düzenlemelerde, merkezi KVHS’leri düzenlemeye yoğunlaştığını ve önceliğinin bu yönde olduğunu anlamaktayız. Burada Kanun metninde yer verilen KVHS tanımı, hizmet sağlayıcıları merkezi ve merkeziyetsiz olarak ayrı ayrı tanımlamıyor olsa da, oldukça kapsayıcı bir KVHS tanımı yaparak her iki türü de içine alarak aynı yükümlülükleri yerine getirmesini öngörüyor.

Bu durum yalnızca Türkiye’de değil Avrupa’da da aynı şekilde The Markets in Crypto-Assets Regulation’un (“MiCA)” özellikle Merkezi KVHS’lere odaklanması sonrasında Merkeziyetsiz KVHS’lerin durumunun ne olacağı belirsiz bir biçimde yer almış ve doktrinde tartışmalara yol açmıştır. 

Avrupa’da Merkeziyetsiz KVHS’lerin Durumu

MiCA direktifinin 22. Resitalinde yer alan ifadede, direktifin doğrudan veya dolaylı olarak kendileri tarafından gerçekleştirilen, sağlanan veya kontrol edilen kripto varlık hizmetlerini ve faaliyetlerini ve bu tür faaliyetlerin veya hizmetlerin bir kısmının merkeziyetsiz bir şekilde gerçekleştirildiği durumları da içerecek şekilde gerçek ve tüzel kişiler ile belirli diğer teşebbüslere uygulanması gerektiği, kripto varlık hizmetlerini tamamen merkeziyetsiz bir şekilde herhangi bir aracı olmadan sağlayanların ise bu direktifin kapsamına girmemesi gerektiğini açıkça belirtmiştir. 

Direktifin lafzından da anlaşılacağı üzere bu durumda genel anlayış olarak MiCA bağlamında DeFi protokollerinin kapsam dışında olduğu anlaşılabilecektir. Fakat işte asıl sorun burada başlamaktadır çünkü MiCA’nın ilgili resitalinde yer alan ifade yoruma oldukça açıktır.

Öğretide merkeziyetsizliğin ne ölçüde olduğu sürece bu direktifin kapsamı dışında yer alacağı tartışılmalıdır. Kanun koyucunun merkeziyetsiz KVHS’lere yoğunlaşmamasının sebebi ise, merkezi kripto varlık borsalarında son zamanlarda yaşanan FTX krizi gibi büyük çaplı mağduriyetlere karşı bir an önce önlem alınmasıdır. İkincil ve devamı düzenlemeler ile daha kapsamlı tanımlamaların yapılacağını tahmin ediyorum.

Türkiye’de Merkeziyetsiz KVHS’lerin Durumu

Tükiye’de merkeziyetsiz KVHS’lerin durumunu kavrayabilmek için Kripto Yasası’nda yapılmış olan KVHS tanımını incelemek gerekiyor. Kripto Yasası KVHS’leri “Platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu Kanuna dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dâhil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşlar” olarak tanımlıyor. Bu tanım oldukça kapsamlı bir tanım olması sebebi ile kripto varlık borsaları ile birlikte, ICO (Initial Coin Offering) ve IDO (Initial DEX Offering) yapan kuruluşları da ilk aşamada kapsıyor. Bunun yanında yukarıda da bahsettiğimiz üzere merkezi veya merkeziyetsiz KVHS ayrımı yapılmadığından birincil düzenlemeler ile birlikte DeFi protokollerinin de bu kanun kapsamında yer aldığını anlıyoruz. Bu durum ikincil ve devamı düzenlemelerle değişebileceği gibi pratikte DeFi protokolleri için getirilen bu yükümlülükler oldukça ağır ve hakkaniyetli olmaması sebebi ile kapsamın daraltılacağını veya merkeziyetsiz platformlar için ayrı bir tanımın getirleceğini öngörüyorum. Ancak ilk aşamada bu işletmelerin de gerekli önlemleri almasının faydalı olacağını düşünmekteyim.

DeFi Geliştiricileri için Regülasyonlara Uyum Süreçleri

Regülasyon kavramı her ne kadar DeFi’ın doğasına aykırı olsa da şu an için tam merkeziyetsizlik mümkün görünmüyor. Bu nedenle geliştiricilerin mevcut regülasyonlara mümkün olduğunca uyum sağlamaya çalışması elzem. Burada özellikle DeFi protokollerinin kullanıcı sözleşmelerinde, regülasyonlarla sınırlamaların olduğu yargı bölgelerine coğrafi sınırlama getirmesi görülen bir uygulama tabii eğer bu regülasyonlara uyum sağlayamayacak ise… Diğer bir yandan regülasyonlara uyum sağlamamayı ve regülasyonların geçerli olduğu bölgeye hizmet vermekten vaz geçer ise bu anlamdaki reklam ve topluluk faaliyetlerini de durdurması gerekiyor. Bu nedenle birçok DeFi, dApp ve diğer merkeziyetsiz KVHS’ler British Virgin Islands (BVI), Cayman Adaları gibi regülasyonların daha hafif olduğu ada ülkelerinde kurulmayı tercih etmekteler. 

Burada DeFi geliştiricilerinin de çeşitli uyum politikaları ve kullanıcı sözleşmelerini sağlamış olduğu hizmetler uyarınca hazırlamasında fayda görüyorum. Bunlar arasında, AML/CFT , veri gizliliği, risk yönetimi, kullanılan blok zinciri teknolojisine ilişkin uyum politikaları hazırlanması gelecekte oluşabilecek uyuşmazlıkların önüne geçilmesi için oldukça faydalı olacaktır. 

Sonuç

Dünyadaki blok zinciri üzerine regülasyon çalışmaları gerçekleştiren düzenleyicilerin büyük bir çoğunluğu merkezi KVHS’leri dikkate alarak kanun çalışmaları gerçekleştirmiştir. Bunun sebebi ise teknolojinin çok hızlı bir şekilde gelişmesi ve kullanıcıların en kolay merkezi borsalar aracılığı ile işlem gerçekleştirmesidir. Kanun koyucu burada bir tercih yaparak hızlı aksiyon almak adına merkezi KVHS’lere odaklanmış ve buna göre bir çalışma ortaya koymuştur. Fakat pratikte karşılaşılan sorunlar ile birlikte bu düzenlemeler de gelişerek merkeziyetsiz, yarı merkezi vb. Farklı iş süreçlerine sahip KVHS’ler için de geliştirilecektir.