Blok zincirleri üzerinde merkeziyetsiz uygulamalar ile her etkileşime girdiğimizde veya basitçe birine token transferi yaparken bile ödediğimiz gaz ücretlerinin oldukça yüksek olması birçok kullanıcının deneyimini kötü etkiliyor. Bunun yanı sıra, kullanıcıların büyük bir kısmı ise daha gaz ücretlerinin ne olduğunu ve nereye gittiğini bilmediği için blok zincirlerinin sağladığı avantajları bir kenara bırakıp tamamen işlevsiz olduğunu düşünmeye başlıyorlar. Neden blok zincirlerinde gerçekleştirdiğimiz işlemlerin ücretlendirildiğini anlamamız için öncelikle gaz mekanizmasını anlamamız gerek.

Turing Bütünlüğü 

Gaz kavramını öğrenmeye, Turing bütünlüğünü anlayarak giriş yapalım. İngiliz matematikçi ve bilgisayar bilimcisi Alan Turing tarafından 1936 yılında geliştirilen “Turing bütünlüğü”, hesaplanabilirlik teorisi alanında önemli bir kavramdır. Hesaplanabilirlik teorisi ise bir bilgisayar tarafından neyin hesaplanıp neyin hesaplanamayacağının incelenmesi ile ilgilenir. 

Bir sistem Turing bütünlüğü sağlıyorsa, bu o sistemin herhangi bir hesaplama problemini çözmek için kullanılabileceği anlamına gelir. Örneğin web tarayıcıları, sanal makineler veya blok zincirleri Turing bütünlüğü sağlar. Yani blok zincirleri her şeyi hesaplayabilir, sistemin aksamasına yol açacak sonsuz hesaplama döngülerini bile. Peki neden bir web tarayıcısında veya kullandığımız işletim sistemlerinde aldığımız gibi bir "crash" (hata) almıyoruz? Gaz mekanizması sayesinde.

Gaz Nedir? 

Öncelikle, “gaz” terimi, blok zincirinde gerçekleşen işlemlerin harcadığı hesaplama gücünü bir aracın çalışması için gerekli olan motor gücüne benzeten bir analoji üzerinden ortaya çıkmıştır. Yani aslında gaz derken Türkçede genellikle “benzin” diye tabir ettiğimiz şeyi kastediyoruz, maddenin hallerinden biri olan gazı değil. 

Gaz, blok zincirlerinde belirli işlemleri yürütmek (çalıştırmak) için gereken hesaplama gücünün miktarını ölçen birimdir. Her işlemin yürütülmesi için hesaplama kaynakları gerektiğinden, blok zincirlerinin spam'a karşı savunmasız olmamasını ve sonsuz hesaplama döngülerinde takılıp kalmamasını sağlamak için bu kaynaklara ödeme yapılması gerekir. Özünde gaz ücretleri, yaptığımız işlemlerin blok zincirine kaydedilmesi ve doğrulanması için harcanan hesaplama gücüne ödediğimiz ücretlerdir. Proof-of-Work (Emek ispatı) ile çalışan bir blok zincirinde, örneğin Bitcoin blok zincirinde bu ücretler madenciye gider. Çünkü sizin işlemlerinizi yürüten ve doğrulayanlar, madencilerdir. Proof-of-Stake, yani Hisse ispatı ile çalışan bir blok zincirinde ise aynı görevi doğrulayıcılar üstlenir. 

• İlginizi çekebilir: İnovasyon Güncesi: Manta Pacific’ten Celestia Entegrasyonu

Gaz ücretlerinin hesaplanması konusuna gelelim. Blok zincirinde yaptığımız işlemler ne kadar kompleks olursa olsun, çalıştırdığı sanal makinenin anlayacağı dilde basit operasyonlara indirgenir ve bu operasyonlar için sabit bir gaz miktarı belirlenmiştir. Gaz miktarını, hesaplama gücünün çarpanı olarak da düşünebilirsiniz. Bu operasyonları gerçekleştirmek için kullanılan gaz miktarının, birim gaz maliyetiyle çarpılması ile gaz ücretini hesaplayabiliriz. Ayrıca bu ücret, bir işlemin başarılı olup olmamasından bağımsız olarak ödenir. Birim gaz maliyetinden söz ettik, bu ise blok zincirindeki anlık trafiğe göre değişen bir değerdir. Aynı işlemi başka bir zamanda yapmak istediğinizde ödediğiniz gaz ücretinin farklı olma sebebi de budur. 

Yaptığınız işlem için gaz ücreti öderken, operasyonların yürütülmesi için gerekenden daha fazla gaz ücreti ödemeniz mümkün çünkü gaz ücretini siz manuel olarak belirlersiniz. Genellikle cüzdan uygulamaları sizin için gereken hesaplamaları yaparak yaklaşık gaz ücreti önerileri yaptığından dolayı, normal bir kullanıcı olarak daha önce gaz ücretini manuel ayarlamak zorunda kalmamış olabilirsiniz. Madenciler veya doğrulayıcılar işlemlerinizi bloklara dahil ederken, daha çok gaz ücreti ödeyenleri daha önce işleme alır. Bu, bir “bahşiş” sistemi yaratır ve blok zincirinin güvenliğini ve devamlılığını sağladıkları için doğrulayıcılara bir ekonomik teşvik sağlar. Aslında ağdaki trafiğin fazla olması, işlemleri için acele eden daha fazla kullanıcının olması ve doğal olarak bahşiş miktarlarının da artması sebebiyle gaz ücretini artırır.

Sıfır-bilgi ispatlarının kullanımı, layer-2’ler ve Sharding gibi başlıklar gaz ücretlerini dolaylı yollardan düşürüp kullanıcı deneyimini iyileştirmek için sunulan çözüm önerileridir. Şu an bu başlıklar altında oldukça popüler ve başarılı sayılan ürünler geliştirilmiş olsa da henüz erken bir aşamada olduğumuzu ve henüz her şeyin çözülmediğini belirtmekte fayda var.