Kripto para birimlerinin geleneksel ödeme sistemlerinin verimsizliklerini ortaya çıkarmasıyla birlikte, merkez bankaları dijital para birimlerini keşfetmeye başladı.

Merkez Bankası Dijital Para Birimi Nedir?

Merkez bankası dijital para birimi (CBDC), bir merkez bankası tarafından çıkarılan ve yönetilen blok zinciri tabanlı dijital fiat para birimi biçimidir.

CBDC'ler esasen bir ülkenin ulusal para biriminin blok zinciri destekli bir versiyonu olduğundan, otomatik olarak yasal olarak kabul edilirler ve ödemeler için kullanılabilirler. CBDC'lerin arkasındaki temel fikir, bir ülkedeki ödeme verimsizliklerini ele alan, devlet onaylı bir dijital ödeme sistemi sunmaktır.

CBDC'nin Kripto Para Birimlerinden Farkı Nedir?

CBDC'ler kripto para birimlerinden ilham alsalar da onlardan çok farklıdırlar. Kripto para birimlerinin temel özelliği, merkeziyetsiz olmalarıdır. Bitcoin gibi merkeziyetsiz dijital para birimleri sınırsızdır, izne dayalı değildir ve sansüre dayanıklıdır. Eşler arası işlemler halka açık blok zincirlerinde gerçekleşir ve hiç kimse bir kullanıcıya dijital paralarıyla ne yapıp yapamayacağını söyleyemez.

CBDC’ler ise merkez bankası tarafından kontrol edilir ve denetlenir. Merkez bankaları potansiyel olarak fonları dondurma, dijital cüzdan adreslerini kara listeye alma ve bireyleri paralarını harcamaya doğrudan teşvik etme gibi eylemlerde bulunabilir.

• İlginizi çekebilir: İmzalar Atıldı: Dijital Ruble Artık Rusya’nın Vergi Kanununda Yer Alıyor

Çoğu CBDC'nin kavramsal aşamada olduğu göz önüne alındığında, gerçekte nasıl çalışacaklarını (özellikle ulusal sınırların ötesinde) ve merkez bankalarının sahip olacağı kontrol düzeyini bekleyip görmemiz gerekecek.

CBDC Türleri

İki ana CBDC türü vardır: toptan ve perakende.

Sınıflandırma, hedeflenen kullanıcılara bağlıdır: biri finansal kurumlar için, diğeri ise genel halk için.

Toptan CBDC'ler, bankalar arası işlemler için kullanabilecek finansal kurumları hedefler.

Perakende CBDC'lerin hedeflenen kullanıcıları, mal ve hizmet satın alma ve para gönderme gibi faaliyetleri kapsar. Burada asıl gerçekleştirilmek istenen, perakende CBDC'lerin geleneksel banka hesaplarını ve nakit parayı tamamlamasıdır. Bununla birlikte, geleneksel finansal sistemler üzerindeki etkiyi belirlemek için henüz çok erken.

Fırsatlar ve Riskler

CBDC'ler potansiyel olarak finansal manzarayı değiştirebilir. Bununla birlikte, net değişimin toplum için olumlu mu yoksa olumsuz mu olacağını söylemek için de henüz erkendir.

Avantajlar

• Üçüncü Taraf Riskinin Ortadan Kaldırılması: Sistem, ticari bankaların karşı taraf olduğu geleneksel finansın aksine, merkez bankasının istikrarına dayanır.
  
  
• Maliyet Azaltma: Merkez bankaları, mevcut pahalı bankacılık altyapısını ortadan kaldırarak doğrudan halkla ilgilenebilir Bu da işlem maliyetlerini düşürme potansiyeline sahiptir.
  
  
• Finansal Kapsayıcılık: CBDC'ler potansiyel olarak finansal hizmetlere erişimi kolaylaştıran bir finansal yapı sunabilir.

Dezavantajlar

• Gizlilik Tam Olarak Sağlanamaz: CBDC'ler az da olsa kişisel bilgi gerektirir. İhraç eden merkez bankaları, dolandırıcılığın izlenmesinden ve işlemlerin yasallığının tespit edilmesinden sorumludur. Yani hükümet, üçüncü taraflara erişmeden de finansal bilgilere erişebilir.
  
  
• Tüketici Davranışının Devlet Kontrolü: CBDC'ler, hükümetin politikalarına uygun olarak belirli uygulamaları teşvik etmek için kullandığı araçlar olabilir. Örneğin, bir hükümet CBDC'sini yalnızca belirli mal ve hizmetleri satın almak için kullanılacak şekilde programlayabilir.
  
  
• Merkezileşme Riski: Merkez bankaları dijital para biriminin kontrolündeki tek otorite olacağından, bu durum hacker’ların işine gelebilir ve potansiyel bir siber saldırı durumunda ülkenin ekonomisi üzerinde geri dönülemeyecek etkilere sahip olabilir.

CBDC Konusu Neden Tartışmalı?

Geleneksel finansla ilgili önemli bir sorun, bankalar gibi üçüncü tarafların işlemler üzerindeki kontrolüdür. Başka bir deyişle CBDC’ler, hükümete halkın finansal bilgilerine doğrudan erişim sağlar.

• İlginizi çekebilir: Mastercard, CBDC'lerin Benimsenmesi Konusunda Endişeli

Ayrıca hükümet, kullanıcıları belirli davranışlara aktif olarak teşvik edebilir veya caydırabilir. Örneğin, hükümet tüketimi aktif olarak caydırmak isterse, vatandaşların alkol veya sigara gibi şeyleri satın almasını doğrudan engelleyebilir. Yani aslında bu tür erişim ve kontrolün kötüye kullanılması işten bile değildir.

İnsanların hükümetin müdahalesi ve gözetiminden kaynaklanan mahremiyet eksikliğini kınadığı bir dünyada, CBDC'ler yalnızca sorunu daha da karmaşık hale getirmeye hizmet edebilir.