ABD Sermaye Piyasaları Kurumu (SEC) FTX’in üç üst düzey yöneticisi hakkında suç duyurusunda bulunsa da bununla yetineceğe benzemiyor. Reuters, bu ayın başında SEC’in henüz adı açıklanmayan bazı yatırım şirketlerini de mercek altına aldığı ve FTX’e yatırım yapma noktasında değerlendirme ve analiz süreçlerini ne kadar sağlıklı gerçekleştirdiklerini sorguladığını haberleştirdi.

Her ne kadar bu soruşturma bir suç olduğuna dair bir intiba vermese de FTX ile alakalı olan ve derinlemesine yatırım yapan girişim sermayesi fonları kafalarda bazı soru işaretlerinin oluşmasına neden oldu. SEC, özellikle girişim sermayesi şirketlerinin FTX’e yatırım yapma süreçlerinde ne tür politikalar ve prosedürler izlediklerine bakıyor.

FTX trenine atlamak (olumsuz sinyallere rağmen)

Toplamda 2 milyar doların üzerinde para aktaran FTX yatırımcıları arasında NEA, IVP, Third Point Ventures, Tiger Global, Insight Partners, Sequoia Capital, Softbank, Lightspeed Venture Partners, Temasek Holdings ve BlackRock gibi dev yapılar da bulunuyor. 

Bunların dışında Kanada’nın en büyük emeklilik fonlarından biri olan ve 225 milyar dolardan büyük bir portföyü yöneten Ontario Öğretmenler Fonu da yatırımcılar arasında. Fon, FTX’e yaptığı toplam 95 milyon dolarlık yatırımı zarar yazdı.

Tüm bunlar, doğru düzgün bir muhasebe bölümü olmayan, yönetim kurulu bulunmayan, şüphe uyandıran kurumsal uygulamalara imza atan ve ilk andan beri yüksek kaldıraçla işlev gören, yani birçok “kırmızı bayrak” görülen bir şirket için çok büyük oranda yatırımlar. Peki neden bu yatırım şirketleri bu paraları vermeye gönüllü oldular?

FTX’e yatırım yapan VC fonlarının her biri düzgün ve detaylı bir ön değerlendirme yaptıklarını belirttiler. Bunlar arasında tek bir risk sinyali görmeden sekiz ay boyunca analiz ve değerlendirme yapan Temasek Holdings de var.

VC’lerin FTX trenine atlama konusunda iş işten geçtikten sonra ahkam kesmek istemem ancak bu konu SEC ve diğer otoriteler tarafından ciddiyetle inceleniyor. Fonlar FTX’e para akıtırken sorumlulukları gereği yatırımcıların çıkarı yönünde mi hareket ediyorlardı? Peki bir tanesinin bile FTX’deki sıkıntıları tespit edememiş olması normal midir? Acaba bu duruma VC’lerin grup düşünmesi yanlılığı mı neden oldu?

Ön değerlendirmeye dair bu sorular cevaba muhtaç olsalar da buradaki konu gözden kaçırma ile ilgili. Bu yatırımcılar bu fonların FTX’e nasıl verileceğine dair bazı detayları gözden kaçırmış olabilirler mi?

FTX’e (ve Terraform Labs, Celsius Network, BlockFi, CoinDesk’in kardeş şirketi Genesis’e) geldiğimizde bir görememe durumu olduğu gerçek. Düzenleyicilerin yatırımcıları yolsuzluktan ve hatalı yatırımlardan koruması beklenirken yatırımcıların da yapılan yatırıma dair düzgün bir ön değerlendirme ve risk-ödül analizi yapmaları sorumlulukları gereğidir. 

Gözden kaçırma, güven ve hesap verilebilirlik arasındaki hassas denge kaçmış gibi görünüyor çünkü şunu kabul edelim, FTX’e yatırım yapmak havalı bir iş gibi görünmüştü. 

VC’lerin grup düşünme tuzağı

Bu olay, VC’lerin parıltılı sandıkları bir fırsatın cazibesine kapılıp birbiri ardına buraya para yağdırdıkları ilk örnek değil. Dot-com balonunu hatırladınız mı? Görülen o ki FTX’e yatırım yapanlar bu dönemi unutmuş zira şort giyen, Bahamalar’da yaşayan, yatağını toplamayan havalı bir çocuk hepsini kandırmış görünüyor. Sam Bankman-Fried’in yolsuzluk listesi uzayıp gidiyor ancak bana göre en büyük vurgunu küresel VC piyasasından yaptı. “Kripto Çocuk” VC’leri uyuşturdu ve birçoğu bu tuzağa sorgulamadan düşüverdi.  

VC yatırımlarında yeni dönem

Politico’ya göre SEC, yeni bir VC grup düşünme tuzağına düşülmemesi için özel fonlardaki sınırlı ortakların fonları hatalı davranışlar nedeniyle dava etmelerini kolaylaştıracak bir dizi kural üzerinde çalışıyor. Bu, hesap verilebilirliğin artmasına ve daha kapsamlı ve derinlemesine ön araştırmalar ve analizler yapılmasına zemin hazırlayabilir. Ancak burada sadece direkt yatırımcılar değil, kurumsal yatırımcılar, emeklilik fonları gibi oyuncular da var. 

Kulağa iyi geliyor değil mi? Ama yapması pek kolay değil. 

VC fonlarının ve yöneticilerinin sınırlı ortaklarına karşı önemli bir sorumluluk taşıdığına ve yatırım kararlarını somut parametreler çerçevesinde yapsalar da FTX olayından kaynaklanan VC soruşturmasının düzenlemeleri tetikleme noktasında etkisini sınırlı kalacağını düşünüyorum.

Bazı VC fon yöneticileri FTX olayında gözleri kapalı şekilde Sequoia Capital’ın peşine takılmış olsalar da tek bir olayın bir düzenleme dalgasını tetikleyeceğini düşünmek pek de gerçekçi değil. İşin özünde sınırlı ortaklara kapsamlı ön araştırma sözü verilmesi çok de sık görülen bir durum değil. Sınırlı ortaklar bunların yüksek risk içeren varlık sınıfları olduğunu bilirler ve genel ortaklar popüler yatırımları kendi aralarında tartışırlar. Ortaklar fonun performansından tatmin olmazlarsa oy vererek fikirlerini dile getirebilirler. 

Ayrıca sınırlı ortaklar ihmal gerekçesiyle dava açma hakkına sahipler. Ancak sadece ihmale dayalı dava açma hakkı tanınması sınırlı ortakların sürekli bu kozu kullanmalarına ve zaman ve maliyet sıkıntısı yaşanmasına neden olabilir. Ayrıca birçok sınırlı ortak da sürekli hukuki maraz çıkaran bir imaj yüklenmekten kaçınacaktır.

Risk alın ama kayıtsız olmayın

Taylor Swift’ten alıntı yaparsam (bu arada Swift hayranı eğilim) herkes “kendi sokağının önünü süpürmeli.” Daha önce de söylediğimiz gibi VC ekosistemine dahil olmak riskleri de beraberinde getirir. VC’ler erken aşamadaki şirketlere yatırım apar ancak bu yatırımlar eğitimli, bilgi sahibi ve araştırma yapanlarca yapılmalıdır. Ayrıca bir girişime yatırım yapma kararı alındığında yapılan yatırımın akıllıcı ve doğru nedenlere dayandığını sorgulayan birinin olması önemlidir. 

Bir VC’nin yatırımının unicorn’a dönüşeceğine ve hatta getiri sağlayacağına dair bir garanti yok ve bu anlaşılır bir durum. Bu duruma alışık olmayanların VC alanına girmemesi gerekli. Aynı borsadaki gibi kaybedenler ve kazananlar olabilir. Yani sektörü düzenlemelere boğmak yerine yolsuzluk yapanlara hesap sormak ve VC’lerin inovasyona yatırım yapmalarına zemin hazırlamak daha doğru olacaktır.