Kripto varlık ekosistemi, son yıllarda hızla büyüyen ve gelişen bir alan olarak dünya genelinde yatırımcıların ve regülatörlerin ilgisini çekmektedir.

Türkiye'de de bu alanda önemli adımlar atılmış olup 26 Haziran 2024 itibari ile 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (“Kripto Varlık Alım Satım Yasası”) TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaşmıştır. 

Bu makalede, yeni kripto varlık alım satım yasasının getirdiği düzenlemeler çerçevesinde kripto fenomenlerin hukuki durumu ele alınacak ve bu fenomenlerin yatırım tavsiyesi verme ve bilgi paylaşma konusundaki sorumlulukları değerlendirilecektir.

Yasanın öne çıkan maddeleri şu şekildedir:

Kripto varlıkların tanımını hizmet sağlayıcıların izin süreçlerini ve faaliyetlerini, müşteri varlık yönetimini, internet üzerinden izinsiz faaliyetlerin engellenmesini ve hukuka aykırı faaliyetlere karşı alınacak tedbirleri kapsamaktadır. Yasada, kripto varlıkların elektronik ortamda izlenmesi için SPK'nın belirlediği esaslar, SPK’nın ikincil düzenlemelerle (yönetmelik ve/veya tebliğ) belirleyeceği Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının kuruluşu ve faaliyetleri için gerekli izinler, müşterilerle yapılacak sözleşmelerin düzenlenmesi, müşteri nakitlerinin hizmet sağlayıcının nakitlerinden ayrı izlenmesi ve sorumlulukları gibi detaylar bulunmaktadır.

Ayrıca, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği’ne üye olması zorunluluğu getirilmiştir. SPK, izinsiz sermaye piyasası faaliyetlerini engellemek için internet sitesine erişim engelleme kararları alabilir ve ayrıca hukuka aykırı faaliyetler için uygulanacak tedbirler de belirlenmiştir. Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının denetimi ve yaptırımları, SPK tarafından belirlenmiş olup, piyasa bozucu eylemler ve bilgi suistimali gibi durumlarda gerekli tedbirler alınacaktır.

Yasada ayrıca cezai yaptırımlar da belirlenmiştir. İzinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı yapanlara hapis ve adli para cezaları öngörülmüştür. Zimmet suçları için ağır cezalar belirlenmiş olup, şahsi iflas kararları verilebilecektir. Kripto varlık platformlarının yıllık gelirlerinin belirli bir yüzdesini SPK ve TÜBİTAK’a ödemesi gerekmektedir. Mevcut hizmet sağlayıcılar, belirlenen süre içinde SPK’ya başvurmalı veya faaliyetlerini sonlandırmalıdır. Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girecek ve hükümler Cumhurbaşkanı tarafından yürütülecektir.

SPK’nın diğer mevzuatlarında yer alan ve bundan sonra gündemi oldukça meşgul edecek diğer önemli başlıklar şunlar olacak: 

Kural olarak; SPK lisansı olmadan yatırım danışmanlığı niteliğinde tavsiye vermek veya kripto varlıklarla ilgili bilgi paylaşmak yasaklanacaktır. İzinsiz yatırım danışmanlığı kapsamında tavsiye veren kişilere 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ve yüksek miktarlarda para cezası uygulanabilecektir 

Kanun metninde yatırım danışmanlığı izin kapsamına alınmış olup, madde 4 bu konunda kurulun esasları belirteceğine yer verilmiş. Ancak münhasır yatırım tavsiyesine ilişkin bir düzenlemeye kanunda yer verilmemiştir. Bu durumda kanunda 35/B 8’ olarak yer alacak. “Kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği yapılmasına ilişkin usul ve esaslar Kurulca belirlenir.’’

YATIRIM DANIŞMANLIĞI VE YATIRIM TAVSİYESİ ARASINDAKİ FARKLAR

Yatırım Danışmanlığı

Belirli bir kişi veya gruba yönelik olarak sermaye piyasası araçları hakkında, yatırımcı talebi doğrultusunda veya talep olmaksızın yönlendirici nitelikte yorum ve tavsiyeler sunulmasıdır. Kanun’un 37/1/d bendi kapsamında yatırım danışmanlığı bir yatırım hizmeti ve faaliyeti olarak değerlendirilir.

• SPK tarafından verilen lisansa tabidir.
  
  
• İzinsiz yapılması durumunda, Sermaye Piyasası Kanunu’nun 109/2. maddesi uyarınca cezai yaptırımlar söz konusudur.
  
  
• Amaç: Yatırımcıların finansal hedeflerine ulaşmaları için kişiye özel stratejiler geliştirmek.
  
  
• İçerik: Bireysel yatırımcılara veya benzer mali duruma sahip gruplara özelleştirilmiş tavsiyeler içerir.
  
  
• Cezai Yaptırım: İzinsiz faaliyetlerde, idari para cezası ve hapis cezası öngörülür.
  
  

Faaliyetin Uygulanmasına ilişkin Hukuki Dayanak: Yatırım Hizmetleri Ve Faaliyetleri İle Yan Hizmetlere İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ (III-37.1)

Tebliğin 45/1. maddesi, bu faaliyeti yetkili yatırım kuruluşlarının belirli bir kişiye yönelik sunduğu tavsiyeler olarak tanımlar.

• Yatırım danışmanlığı sunan kuruluşlar, belirli ilkelere uymak zorundadır.
  
  

Yatırım Tavsiyesi

• Genel yatırım tavsiyesi, belli bir kişiye yönelik olmaksızın, sermaye piyasası araçlarının mevcut veya gelecekteki değerlerine ilişkin yorum ve strateji önerileri sunulmasıdır.
  
  
• Kanun’un 38/1/c bendi altında yan hizmet olarak sınıflandırılır.
  
  
• İzinsiz yapılabilir, yan hizmet kapsamında değerlendirilir (Kanun’un 39/2. fıkrası).
  
  
• Amaç: Geniş kitlelere yönelik genel bilgiler ve analizler sunmak.
  
  
• İçerik: Piyasa analizleri, strateji önerileri ve ekonomik yorumlar.
  
  
• Kapsam: Belirli bir yatırım aracı veya ihraççıya yönelik değil, genel piyasa bilgisi sağlar.
  
  

Faaliyetin Uygulanmasına İlişkin Hukuki Dayanak: Yatırım Hizmetleri Ve Faaliyetleri İle Yan Hizmetlere İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ (III-37.1)

• Tebliğin 73. maddesi, genel yatırım tavsiyelerini sermaye piyasası araçları hakkında hazırlanan, belli bir kişiye yönelik olmayan bilgi sunumu olarak tanımlar.
  
  
• Tebliğde, yatırım tavsiyeleri sunulurken uyulması gereken ilkeler ve esaslar detaylı şekilde belirtilmiştir (Madde 78 ve 79).

Karşılaştırma Tablosu

• Yatırım Danışmanlığı: Sunulan tavsiyelerin objektif, doğru ve yanıltıcı olmaması, yatırımcıları yanıltıcı bilgiden korumak amacıyla belirli kurallar çerçevesinde gerçekleştirilir.
  
  
• Yatırım Tavsiyesi: Yatırımcıları yanlış yönlendirmemek adına güvenilir kaynaklardan alınan bilgilerin kullanılması ve sunulan tavsiyelerin doğruluğuna dikkat edilmesi gerekir.
  
  

Örnek Uyarı Notu

Genel yatırım tavsiyeleri sunulurken, yatırım danışmanlığı kapsamında olmadığını belirtmek için şu uyarı notu kullanılabilir:

"Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir."

SPK'nın Lisanssız Yatırım Danışmanlığına İlişkin Maddeleri ve Cezai Yaptırımlar

Sermaye Piyasası Kanunu Madde 39

• Yatırım Danışmanlığı Faaliyeti: Yatırım danışmanlığı faaliyetinde bulunmak, SPK tarafından verilen lisansa tabidir. Bu lisans olmadan yatırım danışmanlığı faaliyetinde bulunmak yasaktır.
  
  
• Cezai Yaptırım: Lisanssız yatırım danışmanlığı faaliyetinde bulunan kişiler, hem idari para cezalarına hem de hapis cezalarına maruz kalabilir.

Sermaye Piyasası Kanunu Madde 107

• Yanıltıcı Bilgi Verme: Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerini veya yatırımcı kararlarını etkileyebilecek yanlış veya yanıltıcı bilgi vermek yasaktır.
  
  
• Cezai Yaptırım: Yanıltıcı bilgi veren kişiler, 100.000 TL'den 500.000 TL'ye kadar idari para cezası ile cezalandırılabilir. Ayrıca, bu tür eylemler hapis cezası ile de sonuçlanabilir.

Sermaye Piyasası Kanunu Madde 104 ve 109

• İdari Para Cezaları: Piyasa Bozu Eylemler kapsamında idari para cezası 2024 yılı için 246.511-6.168.483 TL arasıdır.
  
  
• Hapis Cezası: Lisanssız yatırım danışmanlığı yapan kişiler, 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile karşı karşıya kalabilir. Yanıltıcı bilgi veren kişiler de aynı şekilde hapis cezası alabilir.

KRİPTO FENOMENLERİN DURUMU VE HUKUKİ DEĞERLENDİRMESİ

Her ne kadar kanunda özel olarak yatırım tavsiyesi konusuna yer verişmemiş ise de mevcut SPK kuralları nezdinde kripto fenomenlerinin durumu aşağıdaki örneklermelerle gelecek düzenlemelerin olmasını bekliyoruz. 

Kripto fenomenler, sosyal medya platformlarında yaptıkları paylaşımlar ve verdikleri yatırım tavsiyeleri ile geniş bir takipçi kitlesine sahiptir. Ancak, yeni kripto yasası kapsamında bu tür faaliyetler sıkı bir denetime tabi tutulması öngörülmektedir. 

• Yatırım Tavsiyesi Veren Fenomenler: Kripto fenomenlerin, yatırım tavsiyesi niteliğinde paylaşımlar yapması SPK lisansı gerektirebilir. Lisanssız olarak yapılan bu tür paylaşımlar, ciddi cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir. Örneğin, bir fenomenin belirli bir kripto parayı almayı tavsiye etmesi veya bu kripto paranın değerinin artacağını iddia etmesi yasak kapsamında değerlendirilebilir.
  
  
• Bilgi Paylaşımı ve Grafik Analizleri: Bu durumda Kripto fenomenlerin, kripto paralarla ilgili bilgi ve grafik paylaşımı yaparken dikkatli olmaları gerekecektir. Yalnızca bilgi amaçlı ve yatırım tavsiyesi niteliği taşımayan paylaşımlar yapılabilir. Ancak, bu paylaşımların yanıltıcı olmaması ve yatırımcıları yanlış yönlendirmemesi önemlidir.
  
  

Örnek Durumlar ve Yasal Değerlendirme

• Örnek 1: Bir kripto fenomeni, sosyal medya hesabında belirli bir kripto paranın grafiğini paylaşarak, bu paranın değerinin artacağını öngördüğünü belirtiyor. Bu paylaşım, yatırım tavsiyesi niteliği taşıdığı için SPK lisansı olmadan yapılamaz ve hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalınabilir.
  
  
• Örnek 2: Başka bir kripto fenomeni, sadece kripto paraların geçmiş performanslarına dair bilgi veriyor ve gelecekteki performansları hakkında herhangi bir öngörüde bulunmuyor. Bu tür paylaşımlar, yatırım tavsiyesi niteliği taşımadığı sürece yasal olarak yapılabilir.
  
  

Örneklerlerle Yaptırımları Değerlendirme: 

• Örnek 1: Bir kripto fenomeni, SPK lisansı olmadan sosyal medya üzerinden yatırım tavsiyeleri veriyor ve özelde bire bire yatırımcılara danışmanlığı yapıyor. Bu kişi, lisanssız faaliyet gösterdiği için kadar on bin güne kadar adli para cezası ve 5 yıla kadar hapis cezası alabilir.
  
  
• Örnek 2: Bir başka fenomen, yanıltıcı bilgi vererek sosyal medya üzerinden belirli bir kripto paranın değerinin artacağını öngörüyor. Bu kişi, yanıltıcı bilgi verdiği için 6.168.483 TL'ye kadar idari para cezası alabilir.
  
  
• Kombine Örnek: Bir fenomen, hem lisanssız yatırım danışmanlığı yapıyor  hem de yanıltıcı bilgi yayıyor. Bu kişiye piyasa bozucu eylemler kapsamında yukarıda belirtilen miktara kadar idari para cezası ve lisansız faaliyetten dolaylı SPK tarafında Cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunulur. Bu örnekler mevcut SPK lisansı olmayanlara uygulanan yaptırımlar üzerinden değerlendirilmiştir. 

Kim Kardashian Örneği

Ünlü isimler de kripto para reklamları yaparken dikkatli olmalı. Kim Kardashian, sosyal medyada bir token reklamı yaparken gerekli açıklamaları yapmadığı için ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) tarafından cezalandırıldı. Kardashian, 2021'de Instagram hesabında EthereumMax adlı bir token'ın tanıtımını yaptı ve bunun için 250.000 dolar ödeme aldı. Ancak, bu tanıtımda ödemenin reklam olduğunu yeterince açıkça belirtmediği için 1.26 milyon dolar para cezası ödemek zorunda kaldı. Kim Kardashian örneği, sadece ünlüler değil, aynı zamanda sosyal medya fenomenleri için de bir uyarı niteliğindedir. Kripto varlıklarla ilgili bilgi paylaşımı ve reklam yaparken yasalara uygun hareket etmeyenler, ciddi cezalarla karşılaşabilirler. Bu nedenle, kripto varlık tanıtımı yapan herkesin yeni yasal düzenlemeleri dikkatle incelemesi ve bu kurallara uygun davranması gerekmektedir.

Her ne kadar bu örnek Amerika’da yaşansa da SPK tarafından da mevcut düzenlemeler de bu yönde yaptırımları gündeme getirecektir. Yeni kripto yasası ile SPK’nın denetimine tabi olunacağından; yatırım tavsiyesi ve bilgi paylaşımı konusunda daha sıkı düzenlemelerle yatırımcı karşı karşıya kalacaktır. Başta kripto fenomenlerin bu kurallara uymaları ve lisanssız faaliyetlerden kaçınmaları büyük önem taşımaktadır.

Sonuç olarak, yeni kripto yasası, kripto fenomenlerin paylaşımlarını dikkatli bir şekilde yapmalarını gerektirecektir. SPK’nın daha sonra detaylıca yayınlayacağı mevzuatlar gereği; Yatırım tavsiyesi niteliği taşıyan paylaşımlar lisanssız yapılıp yapılamayacağı, lisans varsa bile mevzuata uygun hareket edilmesi durumunda yasadışı faaliyetler ciddi cezai yaptırımlara tabi tutulabilir. 

Kripto fenomenlerin, yeni yasa sürecine hazırlıklı olmalarını, yasa kapsamında belirlenen kurallara uymaları ve paylaşımlarını bu çerçevede yapmaları büyük önem taşımaktadır.