Son günlerde, Ethereum üzerine kurulu ölçeklendirme çözümleri olan layer-2 blokzincirlerinde dikkat çeken gelişmeler yaşanıyor. Bu gelişmelere dair yazarken önceliğimi Starknet’e vermek istedim. Neden mi?

Starknet 20 Şubat’ta token’ını piyasaya sürerken kullanıcı kitlesinden ciddi tepki topladı. Kullanıcılar, yapılan token dağıtımını (airdrop) adil bulmadı ve tepkilerini dile getirdi. Sosyal medyada hatırı sayılır bir anti kadrosu ve hemen hemen her gönderinin altında Starknet’i kötüleyen bir hareket oluştu.

Tokenomisi, geliştirici ekibi, kullanıcılarına karşı kullandıkları üslup ve zincir üzerindeki uygulamalara kadar çeşitli alanlardan eleştiri bombardımanı içerisinde kalan Starknet hem token fiyatında hem kullanıcı aktivitelerinde dolayısıyla da ağ gelirlerinde düşüş kaydeden bir grafik çizdi.

Bu düşüş hareketinde topluluktan aldığı tepkinin mutlaka etkisi olmuştur ancak bunun piyasanın genel hareketiyle de paralellik gösterdiğini söyleyelim. Gerek airdrop kovalayan nam-ı diğer farmer (toplayıcı) kitlenin token ödüllerini satıp ağı kullanmayı bırakması; gerekse Ethereum önde olmak üzere altcoin piyasalarındaki hacim ve piyasa değeri düşüşü Starknet’in mevcut grafiğini kaçınılmaz kılıyor. Belki bu kadar tepki olmasaydı daha sığ bir düşüş hareketi olabilirdi ama engellenemezdi.

Bu yazı ile birlikte; ekibin özür dilediği ve artık üzerinden aylar geçen bu token dağıtımına kırgınlığı bir kenara bırakıp son dönemde yaşanan teknik gelişmeler doğrultusunda konuya rasyonel bir yaklaşım gösterelim.

“Bolt” adı verilen son güncellemeyle başlayalım.

Bu güncellemede gelen “paralel yürütme” özelliği sayesinde; Starknet artık birden fazla işlemi aynı anda işleyebiliyor. Starknet’in CEO’su bunu, tek kasalı küçük bir marketin, çok sayıda kasa barındıran büyük bir markete dönüşmesine benzetmiş. Starknet’in daha hızlı bir ağ olma yolunda attığı önemli bir adım.

Buna ek olarak, Starknet üzerindeki işlem onay sürelerini oldukça düşüren ve işlemlerin kullandığı blok alanını optimize ederek son kullanıcının yani bizlerin ödeyeceği işlem ücretlerini düşüren bir özellik daha canlıya alındı. 

Şu anda Starknet’in işlem kapasitesi 400 TPS (saniye başına düşen işlem sayısı) seviyesine ulaşmış durumda, yakında yapılacak yazılım dili optimizasyonu (Native Cairo) ile verimliliğin 4-5 kat artması bekleniyor.

Optimism ve Arbitrum gibi rakiplerin teorik işlem limitleri daha yüksek, ancak bu ağlarda işlemlerin mahsuplaşması bir haftayı buluyor. Bu yüzden elma-elma kıyaslaması için sıfır bilgi kanıtı yani ZK teknolojisi ile çalışan layer-2’lere bakmak daha doğru olacak. Burada Zksync, Scroll ve Linea gibi önemli rakipler var, ancak savaş günü geldiğinde TPS’lerin teorik değerlerinin pek bir önemi kalmayacak. Hangisi, çok sayıda işlemi bekletmeden ve maliyet artırmadan işleyebilirse, o ağ öne çıkacak.

L2 Beat verilerine göre, şimdiye kadar en yüksek işlem talebini karşılayan ağ, bir gün içerisinde ortalama 62 TPS ile çalışan ZkSync; onu 59 TPS ile Arbitrum izliyor. Bu iki zincirin rekoru da geçen seneden bir güne ait. Son dönemde fazlasıyla aktif görünen Base ağı ise yakın zamanda buradaki rekorun yeni sahibi olacak gibi duruyor. Starknet’e gelirsek; bugüne kadar yaşanan maksimum TPS, airdrop dağıtımının olduğu 20 Şubat gününde ortalama 12 TPS olarak görünüyor. Starknet’in yıl başında saniyede sadece 10-15 işlem yapabildiğini unutmamak gerek, yani o dönem için karşılayabileceği maksimum kapasitede çalışmış. Buradan yola çıkarak; 400’e varan TPS seviyelerinin Starknet tarafında kayda değer bir geliştirme olduğu daha net anlaşılıyor.

(Bir ek bilgi; Starknet tarafından paylaşılan verilere göre; sıfır bilgi kanıtı layer-2’ler içerisinde son 30 günlük medyan ücretlerin en ucuz olduğu ağ Starknet.)

Peki bu zincirler neden işlem kapasitelerini artırmayı bu kadar önemsiyor? 

Çünkü gelecekte uygulamaların çoğu blokzincirler üzerinde çalışacak. Finans, sosyal medya ve oyun gibi büyük kitlelere hitap eden alanlarda en iyi blokzincir hizmetini sunmayı hedefliyorlar.  Bu alanlar hem çok sayıda kullanıcıyı hem de çok sayıda işlemi bir arada barındıran alanlar olduğu için bu alanda lider olanın en büyük değer potansiyeline sahip olacağını biliyorlar. Bu sebeple de blokzincirler değil saniyede binler, on binler; yüz bin hatta milyon işlem yapılabilecek altyapı hizmetini verebilmek için hazırlanıyorlar.

Burada da bir parantez açıp aslen bu tür merkeziyetsizliği hedefleyen blokzincirlerde bu işlem kapasitesine ulaşmak olduğunu ekleyeyim. Merkezi yapılar veya blokzincir projelerinde bu kapasiteye güçlü bilgisayarlar satın alarak ulaşmak mümkün, ancak merkeziyetsiz projelerde bu çok daha zorlu.

Hazır merkeziyetsizlik demişken, Starknet’in yakın zamanda bu konuda önemli adımlardan birisini attığını da söyleyelim.

Starknet yönetişim merkezi aktif hale getirildi, bu sayede ağla ilgili önemli kararlara artık STRK token sahipleri karar verecek. İlk oylama, STRK token stake edenlere verilecek ödülleri belirlemek amacıyla yapıldı.

Beni daha çok heyecanlandıran nokta ise; Bitcoin ve Cosmos ağına yönelik başlattıkları çalışmalar,

Starkware, Ethereum için geliştirdiği ölçeklendirme çözümüne benzer şekilde, Bitcoin için de bir layer-2 çözümü üzerinde çalışıyor. Bitcoin, Ethereum’a göre yaklaşık dört kat daha yüksek bir piyasa değerine sahip. Geliştirme alanında rekabetin daha zor olması sebebiyle de rekabetin görece daha az olduğu bir alan. Bu sebeple Starkware’in burada atacağı hızlı ve sağlam adımlar Starknet üzerine ciddi değer yaratacaktır.

(Starkware’in bu çalışmalarını şimdilik Bitcoin’in test ağı üzerinde gerçekleştiriyor. Bu çalışmaların gerçek hayata geçebilmesi için; Bitcoin üzerinde OP_CAT adı verilen bir güncellemenin topluluk tarafından kabul görmesi gerekecek.)

Bu gelişmeler sonuç verirse; Bitcoin blokzinciri üzerinde yapılanlar da mevcut token sahiplerini destekler nitelikte olacak. Starknet bu konuda net bir açıklama yaparak hem Bitcoin hem de Ethereum’u ölçekleme yolunda atılan adımların sonunda oluşacak ekosistemin güvenliğinin de, yönetişiminin de STRK token ile yapılacağını duyurdu.

Bir diğer tarafta Starknet, Cosmos ekosisteminde bağımsız blokzincirlerin hızlı haberleşmesini sağlayan IBC altyapısına uyumlu hale gelmeye çalışıyor.

(Cosmos ekosisteminden bildiğimiz Keplr cüzdanı, pek çok blokzinciri tek bir yerde sunma hedefiyle EVM desteğini hayata geçirmişti. 6 Eylül’de yaptıkları duyuru ile Starknet zincirini de dahil edeceklerinin sinyalini verdiler.)

Bu gelişmelere bakıldığında, Starkware’in hem Ethereum ve Bitcoin gibi büyük zincirlerde değer üretmeyi hem de diğer zincirlerle hızlı ve güvenli bir şekilde entegre olmayı hedeflediğini görüyorum. Gelecek heyecan verici görünüyor ve Starkware ekibi bu yolda oldukça iddialı.