DAO’lar, 2021 yılında blok zincirinin sınırlarını aşıp gerçek dünyaya yayılan bir konsept oldu. O günden beri birçok merkeziyetsiz otonom organizasyon finansal protokollerini yönetme ve dijital varlıklarını etkin kullanma noktasında sıkıntılar yaşıyorlar. 

ABD’de Wyoming, Vermont ve Tennessee gibi eyaletlerde çıkarılan kanunlardan ümitlenen kripto kolektifleri aralarında nadir bulunan sanat eserleri, golf sahası, ABD anayasasının bir kopyası, NBA takımı ve gayrimenkul gibi birçok farklı varlık satın almanın peşine düştüler. (Açıklama: Bu makalenin yazarı Wyoming’de 40 hektar arazi alan CityDAO’nun kurucusudur.) 

Büyük maliyetler

Ancak DAO’ların gerçek hayata dalmasıyla birlikte kitlesel fonlama ve karar alma yaklaşımına dayanan bu yeni organizasyonların koordinasyon ve düzenlemeler gibi büyük maliyetlerle karşılaştıkları ve faydalarının azaldığı gerçeği görülmeye başlandı. Girişimciler, yatırımcılar ve düzenleyiciler, bu maliyetlerin detaylarına hâkim oldukça DAO’ların daha adil bir internet oluşturma vaatlerini hayata geçirmelerine daha fazla yardımcı olabilirler. 

Koordinasyon boyutunda DAO’larda kaynakların kullanımında üyelerin onayı gerektiği için çoğu zaman sıkışmalar yaşanabiliyor. Bugün birçok DAO’da, Ethereum kurucularından Vitalik Buterin’in “vetokrasi” olarak tanımladığı ve genelde cevabın “hayır” olduğu bir sarmala düşme ve projelere destek bulmak için sonu gelmez oylamalara takılıp kalmak durumu yaşanabiliyor. Bazı durumlarda ise demokratik sürecin sürtünme oluşturması bir hata değil, bir özellik olarak değerlendirilebiliyor. 

Kullanıcıların milyonlarca dolar parasını emanet ettiği finansal protokoller söz konusu olduğunda on binlerce kişiyi etkileyecek değişiklikleri yapmak kolay olmamalı. Ancak değer oluşturmanın erken aşamalarında bir çekirdek ekip amaca giden yolda küçük aksiyonlar alabilecek otoriteye sahip olmalı.

Birçok projede bu otoriteden feragat ediliyor ve DAO kitlesi erken aşamada da devreye sokularak bir topluluk dinamizmi hedefleniyor. Ancak bu durumda bebek adımları atmak için bile binlerce kişinin koordine edilmesi gibi zorlu bir iş ortaya çıkıyor. Bunun da üzerine, birçok DAO altyapısı ve aracı, DAO’ların akıllı sözleşmeler üzerinden etkileşim kuracağını varsayarak tasarlanmış durumda ve üyelerin gerçek hayatta aksiyona geçmelerine dair bir bakış açısı yeterince dikkate alınmamış. 

Düzenleme boyutuna bakılırsa bir DAO kurmak kolay. Bir multisig kurmak için birkaç dakika yeterli. Ancak kurallara uygun hareket eden bir DAO oluşturmanın maliyeti oldukça büyük olabiliyor. 

Bir tüzel kişilik oluşturmaktan çeşitli harç ve vergi ödemelerini yapmaya kadar birçok işlem haftalar süren hukuki çalışmalar gerektirebiliyor ve sonunda ortaya çıkan fatura DAO’yu anlamsız kılacak kadar yüksek olabiliyor. Eğer bir DAO işlev görmek için bir avukata ve muhasebeciye ihtiyaç duyuyorsa bu ciddi bir giriş engeli olabilir.

İş para toplamaya geldiğinde yeterince açık olmayan menkul kıymetler kanunları kitlesel fonlamayı riskli bir girişim haline getirebilir. Zincir dışı bir alanda para harcamak için DAO’nun kurumsal bir işlem hesabına veya bir off-ramp yapıya ihtiyacı olacak ki bu da aylarca süren bir kurulum sürecini gerektiriyor. 

Bir DAO arazi veya fikri mülkiyet gibi gerçek dünya varlığına sahip olursa bir grubun diğer grupla fikir ayrılığı sonucu başka bir yöne gitmesi süreci olan çatallanma yapmak zor veya imkânsız hale gelebiliyor.

DAO’ların çalışmasını sağlamak

Bu koordinasyona ve düzenlemelere yönelik maliyetlerin birçoğu inovasyonlar ile çözümlenebilir. Girişimcileri DAO’ların ödeme, uyum ve yönetişim sıkıntılarını çözümlemeyi hedefleyen araçlar geliştiriyorlar. Bu sıkıntıların bazıları politika seviyesinde çözümlenmeli. Örneğin DAO’ların statüleri ve menkul kıymet kanunundaki yeri belirlenmeli. Ayrıca DAO’ların vetokrasiye düşmemesi ve liyakatin öne çıkması için de yönetişim mekanizmalarına dair daha derinlemesine araştırmalar yapılmalı. 

Bazı durumlarda ise koordinasyona ve düzenlemeyle dair yüksek maliyetleri karşılamak en akıllı çözüm olabilir. Örneğin birçok kişinin hayatına dokunan internetin altyapısal bileşenlerinin merkeziyetsizleştirilmesi önemli. Stabil para DAI’nin merkez bankasıymış gibi hareket eden MakerDAO bu konuda iyi bir örnek zira bu yapı tek bir kişinin isteklerine göre değil geniş bir grubun beklentilerine göre hareket edebiliyor. Bitcoin’in, Ethereum’un ve internetin başarısı merkeziyetsiz olmalarından geliyor ve böylece sistemler güçlü ve ilgi çekici hale geliyorlar.

DOA’ların işlev görmelerini sağlamak insanlık açısından önemli bir proje çünkü bu yapılar bizlere kendi varlıklarımızın sahibi olduğumuz ve bunları kendimizin yönettiği demokratik bir gelecek vaat ediyorlar. Demokratik sistemlere olan talebin arttığı ve insanların birkaç platformun interneti yönetmesinden hazzetmediği bir gerçek. 

Koordinasyona ve düzenlemelere dair maliyetleri azaltarak DAO’ların çok daha işlevsel olmasına ve çok daha demokratik bir internet oluşumuna katkı sağlanabilir.