Lütfen sesimi duyun.

Toplantılarda da sürekli, bıkmadan gündeme getirdiğim bir konu var. Blok zinciri ile yapabildiğiniz her şeyi geleneksel, merkeziyetsiz bilişim altyapısını kullanarak, daha hızlı ve uygun maliyetli biçimde yapabiliyorsunuz. Blok zincirleri ürünlere ve hizmetlere yönelik havalı ve yeni bir yaklaşım getirmiş olsalar da (tokenlaştırma ve akıllı sözleşmeler gibi) tüm bu özellikler merkezi bir sistem tarafından da karşılanabiliyor. Blok zincirinin en temel ve eşsiz değer önermesi gerçek anlamda merkeziyetsiz yapıdır. Diğer her şey opsiyoneldir.

Kurumsal kullanıcılar açısından bakıldığında bu değer önermesi merkezileşmiş piyasa oyuncularına dair korkuya hitap ediyor zira bu oyuncular kullanışlı fayda sunmaktan çıkıp korku saçan birer tekel haline dönüşebiliyorlar. Bu nedenle özel blok zincirleri pek akla yatkın olmayan bir fikir. Gerçek anlamından uzak bir merkeziyetsizlik, sistem operatörünün ileride kötücül bir tekelciye dönüşmeyeceğinin garantisi değildir. 

Büyük, daha büyük, en büyük

Araç paylaşımından tüketici ürünlerine, dijital ekonominin son on yıldaki hikayesine bakıldığında bu tür dijital tekelci yapıların yükselişini görmek mümkün. Bu yapıların bazıları, gelişme süreçlerinde, kendi üzerlerinde gerçekleşen işlemlerden aldıkları payı artırma yoluna da gittiler. Bu durum, genelde, bir pazaryerinin değer önermesinin “iyi bir sistemden” “daha büyük bir sisteme” dönüşmesiyle devam eden ve sonunda “müşterilere ve tedarikçilere erişmeniz için gerekli ölçeğe sahip tek sistem budur” noktasına gitmesiyle hayata geçiyor.

Her ne kadar Web2 dünyası göreceli olarak hâlâ yeni bir alan olsa da bu sorun yeni değil. Daha önce de bu sorunla karşılaştık ama merkeziyetsizlikle değil düzenlemelerle çözdük. 1895’te ABD’de yaklaşık 6.000 yerel telefon işletmecisi bulunuyordu. Her bir şirket kendi fiyat tarifesini oluşturmuştu ve birbirleriyle bağlantı kurabilmek (ara bağlantı) için anlaşmalar yapmaları gerekiyordu. Aynen bugünkü dijital tekeller gibi büyük olan daha da büyük hale gelmişti. Sonunda tek bir baskın oyuncu olan AT&T ayakta kaldı. 

AT&T’yi “düzenlemek” ve telekomünikasyon alanında daha küçük oyuncuların rekabetçiliğini korumak için 1934’te bir kanun çıkarıldı ve telefon hizmeti bir kamu hizmeti olarak tanımlanarak bu sektörün katılımcıları da kamu şirketi olarak nitelendirildi. Bir kamu operatörü olmanın anlamı şirketin ürün ve hizmetlerini halkın tamamına eşit koşullarla sunmaktı ve buna şebeke paylaşımı da dahildi. Böylelikle en büyük oyuncunun küçük oyuncuları devre dışı bırakması veya farklı ücretler almadı engelleniyordu. 

Bu kamu operatörlüğü kurallarının blok zinciri dünyasına uygulandığını düşünün. Böylesi bir dünyada herhangi bir özel blok zincirinin kullanıcısı diğer tüm kullanıcılarla veya diğer özel zincirlerle bağlantı kullanabilir ve etkileşime geçebilir. Zincirin ne kadar büyük veya küçük olduğundan bağımsız olarak, büyük oyuncu sadece ölçeğinden dolayı cazip bir oyuncu olmaktan çıkar. Daha iyi işler ortaya koymaları gerekir. Yani daha hızlı, daha güvenli ve daha güçlü olmak zorunda kalır.

Artılar ve eksiler

Bu tür bir yaklaşımın bazı diğer avantajları da olacaktır. Bunların en önemlisi çok daha rekabetçi ve dinamik bir pazar ortamı oluşturulmasıdır. Merkezi özel blok zinciri işletmecileri en iyisi olmak için birbirleriyle rekabet etmek durumunda kalacaklar. Ancak bu rekabetin oyun alanının sınırlı kalacağı bir gerçek. Bir token’ın veya akıllı sözleşmenin özel zincirler arasında ara bağlantılı olması için ya tamamen aynı olmaları ya da anlaşılamayacak kadar benzemeleri gerekir. Nasıl ki internet hizmet sağlayıcıları (ISP) rekabeti ancak hız ve fiyat alanlarında yapabiliyorlar, kamusal hizmet veren operatörlerin rekabet noktaları da son derece sınırlı kalacaktır. 

ABD’deki telekomünikasyon sistemi, 1984’te bir dizi düzenlenmiş bölgesel operatörlere bölündü ve ülke dışı/uzun mesafeli aramalardan muaf tutuldular. Şirketlerin aboneleri erişim ve yerel aramalar için şirketlerin tariflerine uyarken uzun mesafe aramalar dakika başına fiyatlandırılıyordu. Tüketiciler ve şirketler istedikleri uzun mesafe operatörünü seçebiliyordu ve bunların her birinin şebekeye eşit erişimi vardı. Bu düzenleme sonucunda uzun mesafeli aramaların maliyetlerinin yüzde 40 düştüğü görüldü.

Neden önemli?

Peki bu neden önemli? Önemli çünkü sıcak kanlı, dostane, topluluk merkezli Ethereum da küresel anlamda dijital bir tekel olma yolunda olabilir. Ethereum ekosistemdeki diğer blok zincirlerine kıyasla çok daha değerli ve en fazla kullanıcı ve geliştiriciye sahip zincir. Bu durum, başka rakiplerin oluşmasını her geçen gün daha da zorlaştırıyor. Zamanla bu ağın gücü çok daha artacak. 

Ethereum’un bir dijital tekele dönüşüp milletten komisyon alıp insanları köşeye sıkıştırması pek olası değil. Ya da Ethereum Foundation’ın New York’un ortasında büyük bir genel merkez binası alması da pek mümkün gözükmüyor. Ancak niyet ne kadar temiz, yönetişim ne kadar demokratik olursa olsun rekabetin eksik olması kültüre ve davranışlara etki yapacaktır. Atalet ve kendi kendinden tatmin olmak inovasyon hızına da olumsuz etki yapar.

Rekabetin nefesini enselerinde hissetmek şirketler için iyi bir durumdur. Hatta kâr amacı gütmeyen kurumlarda da… Belirli düzenlemeler özel blok zincirlerinin bir gecede gereksizden rekabetçi konumuna geçmelerine imkân verebilir. Ethereum ne kadar iyi olursa olsun ciddi ve sürekli bir rekabet onu daha da iyi kılacaktır.