6 Şubat’ta meydana gelen iki büyük deprem ve kripto ekosisteminin bu trajedi içinde tüm paydaşlarıyla üstlendiği rol, ülkemizde olduğu kadar global anlamda da yankı buldu. Yapılan kripto bağışlarının miktarından bağımsız olarak bu yolculukta artı ve eksileriyle edinilen tecrübenin gelecekte yaşanabilecek benzer vakalara da detaylı bir örnek teşkil edeceğini düşünüyorum.

Dubai’de 27-28 Şubat’ta düzenlenen ‘Blockchain Life 2023’ etkinliği ve davetlisi olduğum sektör liderleriyle gerçekleştirilen açık oturum, benim de doğrudan kayıp verdiğim bu felaket ve sonrasında yaşananlara dair farkındalığı artırmak için uygun bir zemin oluşturdu.

Bu yazıda hem açık oturumda anlattıklarımdan hem de sunum sonrası tecrübe ve çıkarımlarımdan bahsetmek istiyorum. Önce kısaca kripto bağışın ne olduğuna, avantajları ve dezavantajlarına bakalım.

Kripto bağış nedir?

Dijital varlık veya kripto para yoluyla, herhangi bir kâr amacı gütmeden, ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmak üzere devlet otoriteleri, STK’lar veya doğrudan şahıslar aracılığıyla yapılan finansal yardımlara genel anlamda kripto bağış diyoruz. 

Bu tip bağışların maliyeti, transferin gerçekleştirildiği blok zincirinin ağ transfer ücretiyle sınırlı olmakla birlikte kâr amacı gütmeyen bazı organizasyonlar veya kampanyalar, bu ücretin dahi iadesini taahhüt edebiliyor.

Kripto bağışların avantajları

Önce avantajlardan bahsedelim. Blokzinciri teknolojisinin en büyük faydalarından birinin şeffaflık/hesap verilebilirlik olduğunu biliyoruz. Tüm bağışlarımız blokzinciri üzerine kaydedilir ve her zaman ilgili işlem belirteci (TXID) ile doğrulanabilir. Konu özellikle uluslararası para transferlerine geldiğinde kripto bağışlar, valör gibi geleneksel yöntemlere tabii olmadığından saniyelerle yarışılan acil durumlarda ideale yakın bir çözüm sunuyor. Ayrıca, transfer maliyetlerinin çok daha düşük olmasından ötürü miktarca küçük bağışları bile teşvik ederek kolektiviteyi artırıyor. Beraberinde sunulan anonimlik ile “Bir elin verdiğini öbür el görmesin” ilkesinin altı doldurularak hem bağışçılar arasında hem de bağışçılar ve bağışı alanlar arasında eşitlikçi bir ortam yaratılabiliyor.

Konu toplanan bağışların yönetimi ve dağıtımına geldiğinde ise Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon (DAO) yapıları belirli ölçüde imdada yetişiyor. DAO’lar herkese yaptıkları bağışların kullanım yöntemleri üzerinde söz hakkı tanıyarak karar mekanizmasına katılımı artırıyor. Katılımcılık konusundaki bir başka avantaj ise genç jenerasyonun dâhil olması. Birçok araştırma, hayırseverliğin görece ileri yaşlarda yaygın olduğunu ortaya koyarken -elbette bu durumun tahmin edilebilir birçok sebebi var- kripto ilgisinin ve kullanımının ise görece daha genç yaşlarda yaygın olduğunu gösteriyor. Kripto bağışları, buradaki çelişkiyi lehimize çevirerek genç jenerasyonu hayırseverlikle tanıştırıyor ve “WAGMI” (“Başaracağız”) mottosunun gerçekleşmesi için ekosistemdeki her bireyi üzerine düşeni yapmak konusunda cesaretlendiriyor.

Kripto bağışların dezavantajları

Öte yandan, herhangi bir alanda kusursuz bir sistem oluşturmak oldukça zor, belki de imkânsız. Kripto bağışların da bu doğrultuda sahip olduğu dezavantajları göz önünde bulundurmak gerekir. Bunlardan ilki, üstel büyüme oranına rağmen kripto bağış kabul eden kuruluşların hâlâ yeterince yaygın olmaması. Yine de UNICEF gibi majör STK’ların yanı sıra tamamen kripto hayırseverliği üzerine kurulmuş olan The Giving Block ve Crypto for Charity gibi organizasyonların sayılarının artması umut verici.

Bir diğer dezavantaj da kripto paraların volatilitesi. Risk yönetimi doğru yapılmayan yardım fonları geçici veya kalıcı değer kayıplarına maruz kalabilir.

Bunun yanında fonların güvenliği profesyonel destek gerektiren ve kripto bağış kampanyası başlatmayı düşünen herkesin göz önünde bulundurması gereken bir unsur. Burada gerekli profesyonel güvenlik desteğini ücretsiz biçimde sağlayarak doğrudan parasal formda olmayan bir bağış türüyle destek olan birey, kurum ve kuruluşların varlığını da not düşmek önemli.

Son olarak kripto dünyasındaki çoğu alt başlığın netliğe kavuşmayı beklediği hukukî perspektif, kripto bağışlarında da önemli bir kontrol noktası oluşturuyor. Gerek kripto bağış yaparken gerekse kripto bağış kampanyası başlatırken ilgili ülke ve/veya bölgelerin regülasyonlarını dikkatle incelemek ve finansal suç teşkil edebilecek herhangi bir aksiyondan kaçınmak gerekiyor.

Türkiye’de deprem ve kripto bağışlar

Yaşadığımız bu felakette Türkiye kripto topluluğu tüm uzantılarıyla ciddi bir sınavı başarıyla verdi ve sonraki olası benzer vakalar için de güzel bir çalışma çerçevesi sundu.

Bu süreçte kripto bağışlarla ilgili bahsettiğimiz avantajlar ve dezavantajların neredeyse tamamı tecrübe edildi. Bu süreçte genel hatlarıyla neler yaşandığını hatırlamakta fayda olduğunu düşünüyorum:

06.02.2023 (1. Gün): Felaketin ilk 24 saatinde, ilgili şehirlerdeki banka şubelerinin ve ATM’lerin çoğu yıkıldığı veya zarar gördüğü için nakde erişim oldukça kısıtlıydı. Ayrıca, Türkiye’de kullanım oranı yüksek olan banka ve kredi kartlarıyla alışveriş yapmak da zarar gören elektrik altyapısı nedeniyle zorlaştı. Çevrimiçi ödemeleri desteklemesi adına yapılan banka transferleri, özellikle de uluslararası transferler, yüksek maliyet ve yavaşlık nedeniyle dezavantaj oluşturdu. İlk günde mevcut düzenlemelerden ötürü kripto bağışları ne yazık ki alanda aktif organizasyonlar tarafından kabul edilemiyordu.

07.02.2023 (2. Gün): 2. güne geçerken Türkiye kripto ekosistemi dört bir yandan girişimlere başladı. Borsalar, projeler, kanaat önderleri, topluluklar, DAO’lar… Kısacası tüm paydaşlar arama-kurtarma, barınma, nakdî ve aynî bağış desteklerinin yanı sıra kripto bağışların da kabul edilmesi için canla başla çalıştı. Bu çalışmalar meyvesini hızlıca verdi ve AHBAP’a, MASAK’tan geçici süreliğine kripto bağış toplama izni çıktı. Hız kesmeden çoklu imza cüzdanı açıldı ve tüm dünyadan kripto bağışlar akmaya başladı. Farklı blok zincirleri üzerindeki bağış miktarlarının tek bir yerden şeffaf olarak takip edilmesi için blokzinciri analitiği platformlarından biri üzerinde tüm cüzdanlar bir portfolyo altında toplandı ve paylaşıldı.

08.02.2023 (3. Gün): Kripto bağışların başlamasını takip eden 24. saatin sonuna gelirken bağış miktarı 4 milyon dolara yaklaşmıştı. Bu takdire şayan dayanışmanın da etkisiyle Türk Kızılay ve AFAD da kripto bağış kabul etmeye başladığını duyurdu. Doğrudan devlet kademelerine bağlı bir kurumun kripto bağış kabul etmesi Türkiye ve kripto paralar ilişkisi bağlamında da oldukça umut vericiydi.

09.02.2023 (4. Gün): Paxos tarafından ihraç edilen ve kripto bağış kampanyalarımızda baz birimlerden biri olarak kararlaştırılan BUSD’nin NYDFS ve ardından SEC tarafından inceleme altına alındığı haberi tüm piyasayı sarstı. Takip eden 4. günde bu haberden türeyen FUD’ların yaşattığı geçici değer kayıplarının yanında yapılan hack denemeleri, eleştiri oklarını kripto bağışlara çevirdi.

14.02.2023 (9. Gün): Karşılaşılan tehlikelere rağmen piyasanın FUD etkisini atlatması ve hack girişimlerinin de profesyonel destekler ve ortak akılla bertaraf edilmesi neticesinde AHBAP bünyesindeki kripto bağış kampanyası kripto paraların değer kazanımından elde edilen 200 bin doları aşkın ekstra bütçe ile başarıyla tamamlandı.

Özetle, bu yolculukta kripto bağışların yukarıda bahsettiğimiz olumlu ve olumsuz yönlerinin tamamı deneyimlendi. Daha da önemlisi, kripto topluluğunun gücü, devlete bağlı organizasyonları kripto bağış kabul etmek konusunda cesaretlendirdi. Bu, mutlu sonla biten bir kampanya. Fakat aksi de yaşanabilirdi. Dolayısıyla kripto bağışı yaparken veya kripto bağış kampanyası başlatırken bu vakada yaşanan zorlukları tekrar gözden geçirmenizi tavsiye ederim.

Kripto bağışların geleceği

The Giving Block'un 2021 Yıllık Raporu ve Nonprofits Source’a göre The Giving Block aracılığıyla kripto para birimi bağışlarının toplam yıllık hacmi 16 kat arttı. 2021'de ortalama kripto bağış miktarı ortalama nakdî bağışın 82 katı iken The Giving Block aracılığıyla kripto para bağışı kabul eden kâr amacı gütmeyen kuruluşların toplam sayısındaki yıllık artış 10 kat oldu. Bu veriler, kripto adaptasyonundaki artışa paralel olarak kripto hayırseverliğinin büyümeye devam edeceği konusunda bize net bir öngörü sunuyor. Biz KuCoin’de “Eğer niyet varsa kripto, iyiyi mümkün kılar.” diyoruz.

İlgi beklentimin üzerindeydi

Sonuç olarak, Dubai’de gerçekleşen Blockchain Life 2023 etkinliğinde anlattığım bu konuya olan ilgi, beklentimin çok üzerindeydi. Katılımcılar, felaketin boyutunun tahmin ettiklerinden çok daha büyük olduğunu öğrenmiş oldular.

Kendi organizasyonları içerisinde çoktan bu konu özelinde ciddi miktarlarda bağış toplamış temsilcilerle karşılaştım. Ayrıca, yeni bağış yapmak isteyen veya topladıkları bağışı iletebilecekleri güvenilir organizasyona dair tavsiye almak isteyenler de oldu.

Bunun yanında, kendi yaşadıkları ülkelerde de sık sık doğal felaketler yaşandığı için ihtiyaç anında uygulamak üzere Türkiye’deki çalışma çerçevesini öğrenmek isteyenler vardı. Ya da henüz geliştirme aşamasında veya tamamlanmış ürün ve servislerine kripto bağışlarını entegre etmek veya doğrudan bu konu üzerine bir girişimde bulunmak isteyenler kişilerle de görüşmelerimiz oldu.

Sunumumda marka veya ürün reklamı yerine böyle bir konuda konuşulduğu için teşekkürlerini ve baş sağlığı dileklerini iletmek isteyenlerle birlikte atmosfer benim için çok daha iz bırakıcı bir hal aldı.

Bu durumun kripto ekosisteminin birlikteliğini ve gücünü gözler önüne serdiğini düşünüyorum.