Aslında bu yazıyı 2 hafta önce yazacaktım fakat seçimin ikinci tura kalmasıyla Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi ile görevimin ikinci turda da devam etmesi sebebiyle daha fazla gözlem yaparak yazıyı geç olma pahasına bugüne bıraktım. Görevimiz süresince beraber olduğumuz İtalya parlementer meclis üyesi Andrea Orlando ve Simone Billi, İspanya Parlamenter Meclis üyesi Anton Gomez Reino ve İngiltere Liverpool Lordu sayın Simon Russell’a desteklerinden ötürü teşekkür ederim. 

Seçim ve oylama sistemleri insanlık tarihi boyunca var olmuş ve mikro topluluklarda farklı sebeplerle kullanılmış olsa da bilinen ilk anayasal anlaşma Magna Carta monarşi’nin yönetim haklarını sınırlayan ilk anlaşma olması dolayısıyla oldukça sınırlı bir demokratik yapı oluşturmuştur. İkinci dünya savaşıyla da birçok ülke demokratik sistemleri, parlamentoları ve oylama sistemlerinin gerekliliğinin farkına varmış ve daha demokratik yönetilmek için çalışmalar, protestolar yapmış ve sistemler geliştirmiştir. 

Magna Carta bilinen anlamıyla oylama sistemini kullanmamış fakat bilinen ilk meclisi oluşturmuştur. Burada kral vergilendirme, adli işlemler, güvenlik gibi önemli konularda karar alırken İngiltere konseyine de danışmak ve soylulardan oluşan konseyden onay almak durumundaydı. Onay alırken konsey üyelerinin tümü hiyerarşik olarak aynı düzeyde olduğundan oy çokluğu esas alınıyordu.

14 Mayıs ve 28 Mayıs Seçimleri

Günümüzde demokratik sistemlerde oylama süreçleri fiziksel ve manuel olarak ilerler. 14 Mayıs 2023 ve 28 Mayıs 2023 tarihli Türkiye Cumhuriyeti seçim süreçleri de bu geleneksel yöntem ile yapıldı. Yapılan seçimlerde süreçlerin potansiyel olarak oluşturduğu bazı riskler vardı, fiziksel engeli bulunan seçmenler raporlarıyla beraber görme yetisinin tamamı bakımından dezavantajlı veya ellerini kullanamaz durumda ise yanında vekaletçisi ile oy kabininde oy kullanıyordu, bu ilgili kişinin oyunun değiştirilmesi riskini barındıran önemli bir açık, sistematik siyasi parti manipülasyonları sürecin aksaması veya değiştirilme potansiyelini barındırıyordu, ekonomik alanda yaşanan yüksek enflasyon sebebiyle üniversite düzeyinde eğitim gören ve seçmen sandığı farklı şehirlerde olan öğrencilerin sandığa gidememe sorunu demokraside engel oluşturuyordu, parlamento seçimi ve cumhurbaşkanı seçimi pusulasının oylanması vakit alıyor ve sandıklarda oy sırası oluşturuyordu, oy kullanım sırasında oy kullanmama durumunda verilen para cezasına karşın oyu geçersiz kullanma, oyların sayım sonrası lojistik süreci maliyeti, oy pusulalarının manipüle edilmesi ve daha birçok güvenlik açığı oluşturan senaryolar göz önünde bulundurulmazken bu sorunlardan bazılarına yine manuel ve yetersiz müşahit çözümleri ve stk çözümleri sunulmaya çalışılıyor. Dünyanın demokrasi ile yönetilen hemen tüm ülkelerinde yaşanan bu problem 21. Yüzyıl itibariyle teknolojinin özellikle dışında bırakılan bir alan.

Hayatımızda kripto paralar ile girmesi sebebiyle yatay teknoloji olarak farklı verileri güvenli şekilde tutabilecek blok zincir teknolojisi demokrasinin en kritik unsurlarından. 

Avrupa Birliği Parlamentosu siyasi partilerinin meclis oylamalarında blockchain tabanlı sistemleri kullansalar da 2019 seçimlerinden önceki beyanlarında 2019 ve 2024 seçimlerinde blockchain tabanlı sistemleri riskleri sebebiyle kullanmayacaklarını net olarak ifade etmiştir. 

Dünya bankası tarafından her yıl yayınlanan kalkınma raporlarından 2017 yılının konusu Yönetişim ve Hukuk konusunu ele almış ve 1992 yılından 2017 yılına değin oy verme oranlarının dünya genelinde %10 oranında azaldığını raporlamıştır. 

2012 Fransız cumhurbaşkanlığı seçimlerinde gördüğümüz üzere oy pusulalarının basımı, lojistik süreci toplam seçim süreci maliyetinin %46’sına denk geldi. Bu oran gelişmekte olan ülkelerde de yakın yüzdeliklere tekabül ediyor. 

Blockchain üzerinde oy kullanmak için öncelikle bu iş için geliştirilen bir uygulamayı (dApp) telefonuna indirmek ve ardından kimliğinizi onaylamak gerekiyor. Onay süreci bankaların KYC süreciyle benzer olabilir veya Cex (Centralized Exchanges) süreciyle benzerlik gösterebilir. Bu biraz da mevcut hükümet veya parlamentonun geçerli kılacağı kimlik doğrulama sistemine de bağlı olabilir. 

Blockchain tabanlı sistemler şu problemleri çözer; Oy kullanmak için adres beyanı süreçlerine gerek duyulmaz, oy kullanmak için resmi adresin bulunduğu konuma gitmeye gerek kalmaz

Seçmen oyunu kullandıktan sonra belirlenen saat aralıklarında bu oyu değiştirebilir. 

Blockchain ile oylama sistemlerinde gayrı meşru oylar zincire eklenmez, oylar çoğul kopyalanmış ve dağıtık yapı üzerinde kayıtlı olduğundan zaman damgası değiştirilemez. Veri şifrelenerek güvenliği sağlanır ve oylar ikinci parti tarafından görüntülenemez.  Bir bilgisayar ve telefon kamerasıyla gerçek zamanlı şekilde kimlik doğrulaması yapılır ve ECC asimetrik kriptolojisiyle yine kripto para teknolojisinde olduğu gibi bir public key ve private key ile sistem girişi sağlanır. Tüm bu süreç tasarlanarak değişkenlik gösterebileceği gibi Distributed democratic consensus ile akıllı sözleşmeler ülke dinamiklerine uygun olarak yazılacaktır.

E-seçim uygulamalarının aksine ise blockchain maliyeti çok daha ucuzdur çünkü pahalı server sistemlerine ve güvenlik önlemlerine ihtiyaç duymaz ve aynı zamanda oy sayımı zamanından da tasarruf edilmiş olur.

2019 yılında İsviçre’nin Zook şehrinde blockchain tabanlı seçim alt yapısı kullanılmış ve yetkililer bu sistemin manipülasyona daha kapalı olduğu açıklamasını yapmışlardır.

Danimarka’da siyasi partilerin iç seçim süreçlerinde ve Estonya’da şirketlerin hisse payları konusunda blockchain tabanlı oylama sistemleri kullanılmıştır. 

Tüm bu problemler ve çözümleri süreç içerisinde kritik denemeler ve sonuçların getireceği yeni demokrasi yaklaşımı ve parlamenter sistemleri şekillendirecektir. Aynı zamanda yapılan denemeler yakın gelecekte güvenli sistemlerin devlet mekanizmalarına entegre olma konusunda yapılan çalışmaları teknik ve hukuki anlamda hızlandıracaktır.