Bir süre önce kaleme aldığım bir makalede ChatGPT ile Web3 teknolojilerinin kesişiminden doğabilecek potansiyel fırsatlara dikkat çekmiştim. Jeneratif yapay zekâya ve ChatGPT ve GPT-4 gibi teknolojilere oldukça yoğun bir ilgi var ve Web3 de bundan uzak kalmıyor. Geçtiğimiz haftalarda YZ ile ilgili kripto token’ların rekor değerlere eriştiğini gördük. Hatta jeneratif YZ ve Web3’ün kesiştiği alanlara yatırım yapmak üzere yeni girişim sermayesi fonlarının kurulmakta olduğuna şahit oluyoruz. 

Her ne kadar ChatGPT tarzı teknolojilerin Web3 altyapısı ile birleştirilebileceği fikri çok heyecan verici olsa da Web3 topluluğu jeneratif YZ’nın sunduğu değerin önemli bir kısmının Web2 altyapıları sayesinde realize edilebildiği gerçeğiyle yüzleşmeli. Bu fikri biraz daha derinleştirdiğimizde karamsar bir teoriyle de karşılaşabiliriz: ChatGPT’deki momentum Web3’e olumsuz etkileyebilir. Jeneratif YZ yazılımın ve içeriğin tüketimine dair he konuda önemli değişimler oluşturma potansiyeline sahip. Bu değişim altyapıdan uygulama katmanına kadar birçok yerde kendini gösterebilir. Bu günlerde hemen hemen önde gelen tüm teknoloji ve içerik sağlayıcının platformlarına jeneratif YZ’yı eklediğine şahit oluyoruz. Eğer bu devrimin temelleri Web3 dışında atılırsa söz konusu dönüşüm Web2 ile Web3 teknolojileri arasında yetenek, inovasyon ve fon uçurumunun daha da büyümesine zemin hazırlayabilir. Bunun da ötesinde bu uçurum hızlıca kapatılmazsa önümüzdeki dönemde üstsel bir şekilde genişleyebilir. Bu soruna dair çözümler basit ve kolay olmasa da bazı prensipler ve fikirler öne çıkabilir.

Sorunlar

Jeneratif YZ hareketinin Web2 dünyasında hayata geçmesine çok da şaşırmamak gerek zira Web3’te on yıla yakın bir zaman boyunca makine öğrenmesini (ML) destekleyecek anlamlı bir altyapı veya teknoloji geliştirilmedi. Web3 yapıları merkeziyetsiz bilgi-işlem, depolama, kimlik ve mesajlaşma üzerinde odaklanırken ML alanına dair çok fazla bir ilgi gösterilmedi. Bu nedenle ML dünyasalındaki çığır açıcı gelişmelerin büyük kısmının Web3 altyapıları veya blok zincirleri ile çok ilişkili olmaması normal. Web3 hareketi ChatGPT, GPT-4 ve benzeri modellerin hızla geliştiği ve momentumlarının çok arttığı anlaşıldığında bu yeni jeneratif YZ devrimini destekleyecek etkin temellere sahip olmadığını gördü. Jeneratif YZ teknolojilerinin gelişim hızını göz önüne aldığımızda bu sorunun her geçen gün daha da önem kazandığı görülüyor. 

Üstsel büyüme ve büyük teknolojik uçurum

Web3 ile Web2 dünyaları arasındaki jeneratif YZ’ye yönelik yetkinlik farklı git gide açılıyor. Bulut ve mobil bilişim gibi teknolojiler lineer veya polinomik biçimde gelişiyorlar ve her yeni sürüm bir öncekinin üzerine yeni özellikler ve yetkinlikler ekliyor. Yani jeneratif YZ üstsel biçimde büyümeye ve gelişmeye devam ediyor. 

ChatCPT ve CGP-4 gibi modellerin temelinde veri ve altyapı yer alıyor. Bu da girişimlerin aşamayacağı kadar büyük bir engel teşkil ediyor. Ayrıca bu modeller daha fazla insan kullandıkça daha da iyi hale geliyorlar ve daha fazla veri toplayarak gelecek versiyonlarını besliyorlar. Bu noktada aradaki uçurum o kadar büyüyor ki kapatılası çok zor görünüyor. 

Bugün itibarıyla Web3 altyapıları jeneratif YZ’yı benimsemeye yetecek bir işlem, veri veya veri bilimi çerçevesine sahip değiller. Merkeziyetsiz uygulamalar (dapp) modellerle Web2 API’ları üzerinden etkileşime girerek bazı jeneratif YZ özelliklerini kullanabilseler de Web3’e özel bir jeneratif YZ fikri şu an için pek de kolay gözükmüyor. Jeneratif YZ hızla gelişmeye devam ettikçe Web3’ün yaşadığı zorluklar birçok boyutta kendini gösterebilirler. 

Gelin şimdi farklı katmanlardaki durumları inceleyelim.

Platformlar

AWS, Azure ve Google Cloud gibi bulut platformları doğal dil, görüntü, video ve diğer birçok alanda jeneratif YZ becerilerini bünyelerine katıyorlar. Jeneratif YZ modellerinin ihtiyaç duyduğu işlem ve veri gereklilikleri Web3’ün yetkinliklerinin çok daha ötesinde. Bu nedenle yeni nesil jeneratif YZ uygulamalarını Web2 bulut platformları üzerinden beslenecek ve Web3 altyapıları üzerinde çok az bir ayak izi oluşacak. Jeneratif YZ vaat ettiklerini hayata geçirebilirse Web3 platformları adaptasyon anlamında çok geriye düşebilir. 

Uygulamalar

Web2 platformları jeneratif YZ özelliklerini bünyelerine kattıkça özünde bu YZ’yı barındıran yeni nesil uygulamalar da hayata geçecek. Web3 dünyası jeneratif YZ gerekliliklerini karşılayacak özelliklere henüz sahip olmadıkları için bu yeni nesil uygulamalar çok büyük oranda Web2 dünyasında hayat bulacak. Elbette ki bazı dapp’lerin jeneratif YZ ile desteklenmesi mümkün ancak bu özelliklerin tamamı zincir dışından gelecek. 

Fintech’de yeni dalga

Kripto ve Web3 teknolojileri yıllarca fintech’i modernize edecek trendler olarak görüldü. Artık bu işlev jeneratif YZ’ya kayıyor. Birçok fintech platformu ChatGPT gibi modellerle desteklenen daha yalın alternatiflerin kendilerini yıkıma uğratmasından endişe eder hale geldi.

Yetenekli geliştiriciler

Jeneratif YZ teknolojilerinin çevresinde oluşan inovasyonun seviyesi ve ChatGPT gibi teknolojilerin popülerliğinin artması bir salgın gibi yayılıyor ve yeni nesil uygulamaları geliştirecek yetenekli geliştiricilerin bu alana çekilmesine enden oluyor. Jeneratif YZ’ya olan ilginin patlaması ile teknoloji sektöründe işten çıkarmaların yaşanması da aynı döneme denk geldi. Bu iki faktör dikkat alındığında Web3 dünyası yetenekli işgücünün jeneratif YZ’ya kaymasıyla birlikte bir yetenek kıtlığı sıkıntısı ile karşı karşıya kalabilir. 

VC yatırımları

Web3’ten jeneratif YZ’ya kayabilecek alanlardan biri de VC yatırımları. 2021’deki boğa döneminde Web3 projelerine rekor oranda yatırım gelmişti. DeFi ve NFT alanındaki yaklaşımlar da Web3’ün somut faydasına dair uygulamaların hayata geçmesine zemin hazırlamıştı. 2022’de ayı piyasasının gelmesi ve bununla şe zamanlı olarak jeneratif YZ’nın patlaması VC kaynaklarının bu alana akmasına neden oldu. Bu durum bir yandan da yetenekli işgücünün de kaymasına zemin hazırlıyor. 

Fırsat alanları

Makine öğrenmesine dair temellerin yeterince gelişmiş olmaması nedeniyle Web3 dünyasının jeneratif YZ inovasyonunun ilk dalgasına dahil olması mümkün olmadı ancak bu sorun çözümlenemez değil. Teknolojinin ve sıkıntıların şu andaki boyutuna bakıldığında jeneratif YZ’nın Web3’ün kendine has mimarisinden yararlanabileceği en az iki alan söz konusu:

• Merkeziyetsiz jeneratif YZ: büyük ölçekli jeneratif YZ modellerinin bilgiyi merkezileştirdiği ve kontrol ettiğine dair kaygılar yüksek sesle dile getirilmeye başlandı ve bu da merkeziyetsiz alternatiflerin yolunu açan bir gelişme. Her ne kadar merkeziyetsiz YZ yaklaşımı hiçbir zaman anlamlı bir yaygınlığı ulaşmasa da merkeziyetsizliğin kontrolü ve yanlılıkları ortadan kaldırması ve adaletli yaklaşımı bir avantaj sağlayabilir.

• Bilginin ispatı: Jeneratif YZ’nın yaygınlaşmasına dair en büyük eleştiri toksik, ırkçı, yanlı içeriklerin yayılmasına zemin hazırlama riski üzerinden yapılıyor. Bu noktada ChatGPT gibi jeneratif YZ modellerinin eğitilmesi, ayarlanması ve kullanımında onaylanabilir izleme mekanizmalarının kullanımı önem kazanıyor. Blok zinciri bu konuda önemli bir uygulama alanı haline gelebilir.

Bu senaryolar Web3 ile jeneratif YZ’nın güçlü özelliklerini bir araya getiriyor. Her ne kadar Web3 jeneratif YZ devriminin ilk dalgasını yakalayamamış olsa da geleceğe anlamlı katılar verebilir. ChatGPT gibi uygulamalar merkeziyetsizliğin tek başına yeterli olmadığı ve inovasyonun gelecek dalgalarını benimseyecek temellerin atılması gerektiği komsunda Web3 dünyasına bir uyarı sinyali olmalı.