Chris Torres karalama yapmayı çok severdi ve bu konuda oldukça iyiydi. Peki bu yeteneğini bağış için kullanabilir miydi? 2011 yılında Tōhoku depreminin Japonya’yı harap etmesiyle Kızıl Haç bağışlara ihtiyaç duydu. O zamanlar 25 yaşında olan Torres bir canlı yayın açtı ve izleyiciler karşısında skeçler yapmaya başladı, yayından kazandığı geliri de Kızıl Haç’a bağışladı.

Yayındaki topluluk oldukça küçüktü ve bu yüzden pek kazanç sağlanamadı, bir haftada yalnızca 100 dolar toplayabilmişti. Son gün Torres izleyicilerinin istedikleri şeyleri çizeceğini söyledi ve izleyiciler de rastgele kelimeler söylemeye başladılar. Bir kedi! Bir gökkuşağı! Bir çörek! Torres bir kedi karaladı ancak çıkardığı işten memnun kalmayınca bir türlü uyuyamadı. Kalkıp çizimini detaylandırdı ve gece boyu üzerinde çalıştı. Sabah saat 5 sularında çizimini Twitter, Tumblr ve Reddit’te paylaştıktan sonra yatağına döndü.

Ertesi sabah bir sigorta şirketinin sekreteri olarak yeni işine başlayacaktı, evden çıkmadan e-postasını kontrol etti ve yüzlerce mesajla karşılaştı. Şu anda Nyan Cat (Nyan Kedisi) olarak adlandırılan çizimi viral olmuştu. Birkaç gün sonra bir kullanıcı, çizimi kullanarak bir YouTube videosu yayımladı. Video şu ana kadar 205 milyon kez izlendi. Hatta şu anda George Washington nasıl tarih kitaplarının her yerinde bulunuyorsa Nyan Cat de internet için o hale geldi.

Peki Torres’e ne oldu? Yaklaşık on yıl boyunca dokuz-beş mesaili bir işte çalıştı, asgari bir ücretle hayatına devam etti ve daha sonra COVID’in başlangıcıyla işten çıkarıldı.

Kripto dünyasına adım

Torres 2021’in başlarında işsiz, eve tıkılıp kalmış ve bolca zamanı olduğu sırada NFT’leri denemeye karar verdi. O yılın şubat ayında Nyan Cat NFT’sini 300 ETH karşılığında sattı, bu da o zamanın fiyatıyla yaklaşık 590 bin dolar ediyordu. Ekosistemden bihaber olan kişiler kripto boğa koşusunun çok ileriye gittiğini düşünürken Torres, yaptığı satışın mülkiyetin gecikmiş de olsa tanınması olduğunu biliyordu. Şimdi tam zamanlı bir sanatçı olarak çalışan ve diğer meme yaratıcılarının da çalışmalarından para kazanmalarına yardımcı olan Torres, şunları söylüyor: “Web3 dünyasına adım atana kadar kendimi göstermemiştim.”

Günümüzde bazıları meme coin ekonomisinin doğuşunu Dogecoin ile bağdaştırırken bazıları Nyan Cat NFT’sinin satışını kriptodaki meme ekonomisinin doğuşu olarak nitelendiriyor. Hangisi olursa olsun Web3 meme’lere enerji ve para akışı sağlarken meme’ler de Web3 dünyasına enerji ve para akışı sağlıyor. 2021 yılı ise bu ekonominin patlaması olarak görülüyor. Dogecoin 1 cent’in altında bir değerdeyken 75 cent’e kadar çıkıyor ve 90 milyar dolarlık piyasa değeri elde ediyor. Sonrasında finansal danışmanlardan ziyade TikTok tarafından yönlendirilen “yolo-ing” yatırımcılar, Shibacoin gibi benzer coin’lere yatırım yapmaya başladılar. Grumpy Cat, Disaster Girl ve Harambe gibi eski meme’ler de göz kamaştırıcı fiyatlara satıldı ve meme’ler yeni hisse senetleri haline geldi.

“Kriptonun yatırım yapmayı insanlar için daha erişilebilir hale getirmesini çok seviyorum. Bunun kültürle de alakalı olduğunu düşünüyorum.”

Dogecoin’de uzun süredir şampiyonluğunu koruyan ve belki de kripto dünyasının en sevilen isimlerinden olan Gary Lachance, “Eğlenceli, komik ve mutluluk vericiydi. Her gün daha da çok güldürüyordu.” ifadelerini kullanıyor. Lanchance “Doge Disco Project” isimli global etkinlikler düzenlemeye de devam ediyor.

COVID olmasaydı bunlarının hiçbirinin gerçekleşmezdi diye düşünen Torres, şöyle ekliyor: “Herkes evde ve ekran başındaydı, bu da insanların NFT dünyasını fark etmesine büyük katkı sağladı.”

Ayrıca bu dönemde yukarıda bahsedilen ve Wall Street Bets’in Reddit forumlarında dönen “yolo” isimli yeni bir yatırımcı topluluğu oluştu. Bu topluluk AMC ve GameStop gibi meme hisselerinden para kazandılar ve onlar için yatırım yapmak sosyal medya ve kumarın birleşimi haline geldi.

Meme coin’lerde daha makro bir ortam da sağlandı yani aşırı düşük faiz oranları uygulandı ve daha kolay paralar kazanıldı. Normalde cüzdanlarında bitcoin ve ether bulundurarak para kazanan insanlar meme coin’lerde daha az risk olduğunu düşündüler ve bu dünyaya adım attılar.

Tüm bu faktörler bir kenara, meme varlıkların yükselişinde meme’lerin gizli tarifi de büyük rol oynuyor.

Yeni pop art

Meme’ler ilk günlerden itibaren kriptonun bir parçası oldular. “Dijital altın”, “HODL” gibi metin tabanlı meme’ler ilk benimseyenler arasında oldukça popülerdi. Meme’ler ve kripto doğal bir uyum yakalamışlardı.

Meme’lerin tarihi kriptodan ve internetten önceye dayanıyor. Torres, bunun nasıl olduğu şöyle açıklıyor: “Meme’ler Mısır zamanlarına kadar uzanan bir kültürün parçası. Bazı hiyerogliflerde bile bulunuyorlardı. Örneğin Julia Love, fabrikalarda çalışan kadınların II. Dünya Savaşı sırasında “We can do it!” (“Başarabiliriz!”) posterlerinin de birer meme olduğunu savunuyor.”

“Bence insanlar bağ kurabilecekleri ve amaç edinebilecekleri bir şey arıyorlardı.”

“Meme” kelimesi, 1976 yılında hepimizin evrim teorisinden tanıdığı Richard Dawkins tarafından kazandırıldı. Bu kelime başkaları tarafından kopyalanabilecek bir fikri veya varlığı tanımlıyordu ve taklit etmek veya yansıtmak anlamına gelen Yunanca “mimesis” kelimesinden geliyordu. Kelime zamanla insanların birbirleriyle iletişim kurmaları esnasında birbirlerine yansıttıklarını görsel ve sözel unsurları temsil etmeye başladı.

Aynı zamanda bu unsurlar Darwinci bir evrimi de yansıtıyor, Darwin’e göre kullanılmayan uzuvların yok olması gibi yalnızca viral olanın hayatta kaldığı bir internet dünyasını ifade ediyorlar. Dünyanın dört bir yanında saçma ve ilgi çekici olanlar kalıcı olmaya devam ederken sıkıcı unsurlar yok olup gidiyor. Böylece giderek daha sanal bir dünyaya evrildiğimiz kanıtlanıyor.

İçerik oluşturucuların çalışmalarından gelir elde etmelerine yardımcı olan dünyanın ilk “meme menajeri” Ben Lashes, meme’lerin pop art olma yolunda ilerlediklerini savunuyor. Lashes, bir meme viral olduğunda onun sanatsal bir değere sahip olduğunun da kanıtlandığını belirtiyor.

2021’de meme coin’ler en parlak dönemini yaşarken Lashes, Dogecoin’i “modern Mona Lisa” olarak gördüğünü söylemişti. Lashes’a göre bu varlıklar sizi bir tepki vermeye zorluyor ve ruhunuz reaksiyon göstermekten başka bir seçenek görmüyor, sanatın özü de bu oluyor.

Meme’ler geçerli bir sanat biçimiyse, meme yaratıcılarının yani sanatçıların para alması yanlış veya gülünç olmaktan çıkıyor. Örneğin, 590 bin doların pikselden oluşmuş bir kedi için fazla olduğu doğruysa da Nyan Cat’in yüz milyonlarca insanı eğlendirmiş olduğu da doğru. Lashes savunmasını “Sanat her zaman ciddi olmak zorunda değildir, eğlenceli olabilir ve hatta eğlenceli olmalıdır.” ifadeleriyle güçlendiriyor.

Meme avcısı, Disaster Girl meme’ini “tüm zamanların en destansı fotoğraflarından biri” olarak tanımlıyor, ancak fotoğrafta yer alan Zoë Roth’un herhangi bir kazanç sağlamadığını belirtiyor. Roth’un fotoğrafı NFT olarak sattıktan sonra aldığı parayı üniversite için kullandığı ve şu anda mezun olduğu biliniyor.

Disaster Girl ve birçok diğer meme sözlü dili aşan bir güce de sahip. San Francisco’da da olsanız Bangladeş’te de olsanız şakayı anlarsınız ve bu, dünyanın dört bir yanındaki toplulukları güçlendirebileceğiniz anlamına gelir.

COVID zamanında da böyle bir topluluğa gerçekten ihtiyaç vardı. Ancak açık konuşmak gerekirse eğlenceli olmalarının yanı sıra Dogecoin gibi varlıkları yalnızca para kazanmanın bir yolu olarak görenler de vardı. Meme ekonomisi yatırım yapılabilecek alanların kapsamını genişletti. Meme’ler ve NFT’lerden önce kriptoya yatırım yapmanın temel yolu bitcoin, ether veya diğer kripto para birimlerini satın almaktı.

Meme’ler insanları daha az riskle daha eğlenceli yatırım yaptıklarına inandırdı. Sanatseverler menüde kendileri için de bir şeyler olduğunu gördüler ve kültürel olarak yakınlaştılar. Böylece meme ekonomisi kriptoyu daha çeşitli ve daha kapsayıcı bir hale getirdi. Ayrıca gençlerin finans hakkında düşüncelerini de değiştirdi. Artık eğlence sadece Netflix’te bir film izlemek veya konsere gitmekten çıkmıştı, insanlar yatırım yaparak bir deneyimin parçası olabiliyorlardı.

Las Vegas’taki gazinoları düşünün. Eğer öyle bir ortamda yeterince vakit geçirirseniz genellikle sabah saat 4 civarında hafif sarhoşluktan eğlenceli sarhoşa döndüğünüz sıralarda yaşadığınız hissiyatı meme coin gazinosunda da yaşayabilirsiniz.

“Meme ekonomisi gençlerin finansın eğlenceli olabileceğini de görmesini sağladı.”

İlk yaratılan meme’ler, Torres’in ansızın gökkuşağı temalı bir kedi çizmesi gibi doğal gelişiyordu, böylece daha organik ve eğlenceli hissettiriyordu. Sonra sahtecilikler başladı. Lashes, insanlar meme’lerde para olduğunu fark ettiklerinde kendisine mesaj attıklarını ve kendilerine ait olmayan meme’lerde sahiplik iddia etmeye başladıklarını anlatıyor. Ekibinin bu konuda özenli bir çalışma gerçekleştirdiklerini de belirtiyor.

Durum böyle olunca gazinonun ışıkları kapandı çünkü olması gereken buydu. Örneğin, 2021 Mayıs ayında Elon Musk’ın bugünlerde delicesine önerdiği Dogecoin’e 100 dolar yatıran biri 10 doları gördü. NFT satışları da 2022 yılında yüzde 83 oranında düştü.

Yine de meme’leri tarihe gömmek kolay değildi. Dogecoin’in değeri ekim ayından bu yana yüzde 40 arttı ve yeni meme coin’ler sahaya çıktı. Bunlardan biri, geçici bir süreliğine de olsa büyük bir hype yaratan PEPE oldu. Şu anda yapay zeka (AI) tarafından üretilen meme coin’lerle ilgili deneyler de yapılıyor.

Tabii ki herkes meme ekonomisinin çok ileri gittiği konusunda hemfikir değil. Örneğin Lashes, Dogecoin’in yükselişinin “dünyayı savaşa sürükleyen para birimlerinden çok daha mantıklı olduğunu” söylüyor ve ekliyor:

“İdeal olan Doge gibi coin’lerin tüm ticaretin geleceği haline gelmesi.” Bu konuda son derece ciddi olan Lashes, otoriter bir ulusun para birimlerinde bir diktatörün yüzünü görmektense Doge’un gülüşünü görmeyi tercih ettiğini belirtiyor. Son olarak, “Çok ileri gitmekten oldukça uzak bir konumdayız” ifadelerini kullanıyor.