Likiditenin Gücü: Token Takaslarının Evrimi

Bu yazıda, token takaslarının temellerine, farklı türlerine ve kripto ekosistemindeki rollerine göz atacağız.

Token Çeşitliliği: Her Renkten Varlık

Dünyadaki resmi para birimlerini düşünürsek son verilere göre 180 resmi para birimi mevcutken, tokenler adeta birer renk cümbüşü: on binlerce hatta yüzbinlerce token mevcut. Her birinin kendine özgü işlevleri var:

• Kullanım Tokenları (Utility Tokens): Bu renkli varlıklar, bir platformda özel hizmetlere erişim imkanı sunar. Örneğin, Ethereum'un ETH'si tıpkı bir maraton bileti gibi, ağda işlem yapmanızı sağlar.
  
  
• Ödeme Tokenları (Payment Tokens): Bitcoin gibi klasikleşmiş tokenlar, tıpkı madalyon gibi her yerde geçerlidir.
  
  
• Menkul Kıymet Tokenları (Security Tokens): Hisse senedi veya tahvil gibi geleneksel varlıkların dijital versiyonlarıdır. Bu tokenlerin yasal statüsü ise hala bir muamma.

Token Takasları: Renklerin Buluşma Noktası

Şimdi Token Takaslarını düşündüğümüzde neden bunu yapıyoruza bakarsak aslında pek çok sebebi var. 

Bunların en başında trade yani alım-satım geliyor diyebiliriz. Pek çok insan bildiğiniz gibi bugün tokenları alıp satarak kar elde etmeyi amaçlıyor. Bunun dışında İşlem ücretleri (Gas) için takas yapıyoruz yani yeni bir zincirde işlem yapacaksak mutlaka gidip o zincirin gas tokenını alıyoruz. Diğer onemli bir kullanım alanı ise DeFi’de Likidite Likidite sağlayarak, diğer kullanıcıların tokenı kolayca satın almasına ve satmasına yardımcı oluyoruz yani, likiditenin LP tokenlarını geri alıp pasif gelir elde edebiliyoruz. Bunun gibi pek çok kullanım alanı mevcut.

Burada anlatmaya çalıştığım token takasları tüm zincirlerin omurgasını oluşturur ve tıpkı bir panayır gibi farklı varlıkların bir araya gelmesine imkan tanır. Bu panayırda iki farklı seçenek mevcut:

Merkezi Borsalar (CEX): Binance ve Paribu gibi klasik borsalar aklınıza geliyor mu? İşte bu tarz platformları bankalar gibi düşünebiliriz. Siz sonuçta oraya gidip kişisel bilgilerinizi veriyorsunuz, hesap oluşturuyorsunuz ve bankalara çok benzer bi yapıları var yani kullanıcı varlıkları üzerinde tam bir kontrol sağlanıyor. Sonuç olarak varlıklarınızı borsaya emanet ederek alım-satım işlemleri gerçekleştiyorsunuz.

Merkeziyetsiz Borsalar (DEX): Uniswap ve SushiSwap gibi platformlar ise aracı olmadan doğrudan kullanıcıların takas yapmasını sağlar. Bu platformlarda akıllı kontratlar ve otomatik piyasa yapıcılar (AMM) adeta birer robot gibi çalışır. Bunun sayesinde yaptığımız işlemleri takip edebildiğimiz için bize şeffaflık sunduğunu söyleyebiliriz. 

Likiditenin Gücü: Hız ve Kolaylık

Token takaslarının gücü, likidite dediğimiz kavramdan gelir. Likidite, tıpkı bir nehirdeki akış gibi, varlıkların kolayca alınıp satılabilme imkanını ifade eder. Likidite arttıkça, işlemler daha hızlı ve kolay hale gelir.

DEX'lerin Yükselişi: Yeni Bir Çağ

DEX'ler, likidite sorununu çözmek için adeta bir devrim yarattı. AMM'ler sayesinde kullanıcılar, likidite havuzlarına varlıklarını aktararak hem pasif gelir elde edebilir hem de diğer kullanıcılara işlem yapma imkanı sunabilir.

Fragmantasyon Sorunu: Renklerin Dağılımı

Her geçen gün daha fazla token piyasaya sürülüyor. Bu durum, likiditenin farklı platformlara dağılmasına ve her platformda derinliğin azalmasına yol açıyor. Tıpkı bir gökkuşağının renkleri gibi, likidite de parçalanıyor. 

Likidite fragmantasyonuna baktığımızda bunun hiyerarşik olarak 3 sebebi olduğunu söyleyebiliriz: Blokzincirler (10’larca - 100’lerce, Protokoller (1000’lerce - 10.000’lerce), Likidite havuzlari(100’binlerce).

Burada defilamadan alınmış ekosistemde mevcut tüm zinciler üzerinde toplam kilitlenmiş değeri görüyoruz. Ethereumda büyük bir oran gözükse de pek çok yeni zincirde likidite yayılmaya devam ediyor ve özellikle bu rollupların yayılmasıyla bu likiditenin parçalanması daha da devam edecek. İkinci olarak ise  Protokollere ve dexlere dağılmış bir likidite var şu an bildiğimiz gibi binlerce dex mevcut. Ve ayrıca her bir dex’in içinde onbinlerce hatta yüz binlerce likidite poolları var sonuc olarak likidite her zaman dağılmaya devam edecek.

Bunu çözmenin tabii en kolay yollarından biri bunu toplamak yani likiditeyi aggregate etmek. Bunun sonucunda da aggregatorlar ortaya çıktı. 

Aggregatorlar: Renklerin Birleşmesi

Aggregatorlar, tıpkı bir gökkuşağının tüm renklerini bir araya getiren güneş ışığı gibi farklı DEX'lerden gelen likiditeyi bir araya getirir. 

Bu sayede kullanıcılar en iyi fiyatları tek bir platformda bulabilir. Aslında kolayca şöyle düşünebiliriz diyelim ki siz bir havaalanında indiniz, orada pek çok exchange officeler var ve her birinde farklı fiyatlar yazıyor ve siz bir kullanıcı olarak hangi fiyatın en iyi olduğu yani en iyi nerede paramı bozdurabilirim diye bakıp bir karşılaştırma yapmanız gerekirse tek tek sormanız gerekiyor. 

Tabii şimdi dexler için baktığımızda binlerde dex var, chainler var. Dolayısıyla bir kişinin bunu tek tek yapması mümkün değil bu nedenle bu işi optimize eden platformlar olan Aggregatorların ortaya çıktığını söylemek mümkün.

Geleceğe Dair Görüş: Daha Fazla Renk, Daha Fazla Güç

Token takasları, kripto ekosisteminin temel taşlarından biridir bir nevi omurgasını oluşturur diyebiliriz. Gelecekte, daha gelişmiş AMM'ler, daha az fragmantasyon ve daha entegre platformlar sayesinde token takasları daha da kolay ve verimli hale gelecektir. Bu sayede kripto para dünyası, daha fazla kullanıcıya ve daha fazla renge kucak açacaktır.