Yatırımcının Proof of Work ve Proof of Stake Rehberi (Basitleştirilmiş)

Eğer kripto hakkında az buçuk bir şeyler biliyorsanız ve haberleri takip ediyorsanız, kripto madenciliği hakkında bir şeyler duymuşsunuzdur. Eğer kripto madenciliği hakkında bir şeyler duymuşsanız, Bitcoin’in Proof of Work mantığıyla çalıştığını (bu sistem çevreye oldukça ama oldukça zarar verebiliyor) ve Ethereum’un kısa süre içerisinde Proof of Stake sistemine geçmeye hazırlandığını (bu sistem çevre açısından çok daha iyi) da duymuşsunuzdur.

Peki bunlardan hangisi daha iyi? Bu soruya yanıt vermeye çalışan birçok açıklama yazısı ya çok teknik ya da çok yanlı kalıyor. Yatırımcı perspektifinden bakıldığında burada önemli olan nokta ödünleşimleri görebilmek.

İşte bu nedenle “Yatırımcının Proof of Work ve Proof of Stake Rehberi (Basitleştirilmiş)” yazısını kaleme alıyorum. Bu konu üzerine bir kitap yazılabilir, bu nedenle jargon salatası yapmadan kısaca konuyu ele almaya gayret edeceğim. Gelin işe temellerle başlayalım…

Saygıdeğer okuyucum, şimdi söyleyeceğim sizi şaşırtabilir ancak yatırım ile yazılım mühendisliği aslında oldukça benzerdir. Temelde yatırım ödünleşimleri yönetme işidir. Yazılım mühendisliği de öyle…

Yatırım yaparken elinizde belirli bir sermaye vardır ve bu sermayeyi belirli bir şekilde değerlendirirsiniz. X 1’e yatırım yaparsanız aynı kaynakla X 2’ye yatırım yapamazsınız. Eğer X 1’i X 2’ye tercih ediyorsanız burada getiri, risk profili veya patronunuzun zevklerini de göz önüne almanız gereklidir.

Yazılım mühendisliğinde de belirli bir davranış ve yapısallıkta bir ürün geliştirilir. Mühendis belirli şekillerde davranan bir şey geliştirir ve kodla ilgili yapısal kararları alır. Bu yapısal kararlar gelişim sürecinde koda ne türlü değişiklikler yapılacağının da çerçevesini belirler.

Kripto paralar üçüncü tarafların dahli olmadan (en azından yoğun biçimde) faaliyetlerini sürdürmeyi amaçlar. Bunun gerçekleşmesi için ağ katılımcıları neyin ne olduğu konusunda bir konsensüse varmak zorundadırlar. İşte bu noktada konsensüs mekanizmaları devreye girer. Birçok mekanizma olsa da Proof of Work (PoW) ve Proof of Stake (PoS) en önemli iki mekanizma olarak kabul edilirler.

Bu iki yapı arasında çeşitli ödünleşimler vardır. Ancak konsensüs mekanizmaları için en önemli gereklilik ağa saldıranları (rakipler, devletler veya zenginler gibi) engelleyecek bir dayanıklılığa sahip olmalarıdır. Şimdi gelin önce PoW (Bitcoin bağlamında) ve daha sonra da PoS (Ethereum bağlamında) için genel resme bakalım.

 Proof of Work’ün Savunması

İnsanlar Proof of Work’ü anlatırken gerçekten çok kötü örnekler verebiliyorlar. Ben de şansımı deneyeyim.

Bir piyango düşünün. Piyangoyu kazanmak için doğru bileti almalısınız. Bilet almak için de bir bilgisayara ihtiyacınız var. Ne kadar fazla sayıda bilgisayarınız olursa o kadar fazla bilet alabilirsiniz. Eğer sizdeki biletin numarası kazanan numara ile eşleşirse piyango size çıkar. Yani ne kadar fazla sayıda bilgisayarınız varsa kazanma şansınız da o kadar artar.

PoW’ü kullanan Bitcoin’deki madenciler, kazanan biletin numarasını tahmin etmek için uygulama temelli bilgisayar sistemleri kullanırlar. Bu bilgisayarlar tahmin yürütmek için mikroişlemci gücünü kullanır ve mikroişlemciler de elektrik tüketirler. Doğru numarayı tutturmanın tek yolu sürekli tahminde bulunmak, yani işi yapmaktır. 

Proof of Work’ün çeşitli avantajları ve dezavantajları vardır:

PoW, dağıtık bir konsensüs sistemi kurmak ve spam’den uzak durmak için etkin bir yöntemdir. PoW 2009’dan bu yana Bitcoin alanında kullanımda ve merkeziyetsiz, sınırların olmadığı, açık kaynaklı bir ödeme sisteminin temel bileşeni. Bitcoin’in PoW mekanizması, Bitcoin 6 cent iken de 60.000 dolar iken de sorunsuz çalıştı. Sözün özü: PoW çalışıyor, hatta gayet de iyi çalışıyor.

Bununla birlikte Proof of Work sistemi donanım ağırlıklı ve yüksek kapasiteli mikroişlemcileri kullanan bir yapı. Yani bu yapıya yatırım yapmak, özellikle de tedarik zincirinin kesintiye uğradığı dönemlerde zaman alabilen bir strateji.

Sistem elektriğe yoğun biçimde ihtiyaç duyduğundan dolayı uygun fiziksel mekâna ve elektriğin ucuz olduğu yerlere bir talep ve buralarda bir coğrafi kümelenme söz konusu olabilir. Madenciler Çin’in Şincuan bölgesi gibi alanlarda toplanabiliyor.

PoW sizin çerçevenize göre değişmekle birlikte aslında iki ucu keskin bir kılıç gibidir. Sistemin elektrik harcadığı bir gerçek. Burada doğru elektrik kaynağını kullanmayı veya elektriği daha değerli bir şey için harcamayı tartışmak istemiyorum. Evet belki PoW aksi takdirde daha az değerli uğraşlara gidecek elektrik enerjisini değerli bir amaç için kullanıyor, hatta yerel ekonomilerin gelişmesine zemin hazırlıyor olabilir. Ancak bitcoin ekonomisi aksi durumda atıl kalacak fosil yakıt santrallerinin de makbul görülmesine zemin hazırlamış olabilir.

Proof of Stake’in Savunması

Biraz önce Proof of Work için kurduğumuz piyango analojisini şimdi bir de Proof of Stake'i anlamak için düşünelim:

Bir piyango düşünün. Piyangoyu kazanmak için bir bilet almanız gerekli. Bilet alma hakkı kazanmak için de birinin sizi seçmesi gerekli. Seçilmek için ise sisteme para bağlamanız lazım. Ne kadar fazla para bağlarsanız seçilme şansınız o kadar yükselir. Eğer bilet alma hakkı edinirseniz biletinizin numarası kazanan numara ile otomatikman eşleşecektir. Yani ne kadar fazla para koyarsanız kazanma şansınız o kadar artar.

PoS sistemini kullanan Ethereum’da doğrulayıcılar (PoS sisteminde piyango bileti sahipleri) bağladıkları paraya bağlı olarak otomatikman seçilirler. Parası fazla olan daha sık seçilir.

Proof of Stake’in belirli avantajları ve dezavantajları vardır:

Dağıtık bir konsensüs yapısı kurmak için etkin bir yöntemdir. Her ne kadar PoW gibi uzun süreli ve zorlu koşullarda test edilmemiş olsa da PoS sistemini uzun yıllardır kullanan kripto paralar mevcut.

Özellikle Ethereum dünyasında doğrulayıcı olmak pahalı bir iştir. Doğrulayıcı olmak ve piyangoya katılmak için 32 ETH (Yaklaşık 60.000 dolar) para bağlamanız gerekir. Bir de daha az paraya dahil olabileceğiniz havuzlar var ama aynı şey değil: Bu yüksek giriş maliyeti, bu sistemin sadece zengin sermaye sahiplerinin dahil olabileceği bir yapı olarak görülmesi riskini getirir.

PoS sizin çerçevenize göre değişmekle birlikte aslında iki ucu keskin bir kılıç gibidir. Bu sistem sermaye tüketir. Bu bir noktada avantajdır zira yeterli parası olan biri istediği yerden sisteme girip doğrulayıcı olabilir. Yani PoW’deki gibi bir coğrafi kümelenme riski yoktur -gerçi zenginler de dünyanın belli yerlerinde kümelenmiştir-.Yani PoS sadece sermayeye dayandığı için giriş bariyeri düşük olabilir.

Bazı ödünleşimler

Daha önce de belirttiğimiz gibi bu konuda kitap yazılabilir. Ama gelin PoW ve PoS ile ilgili ödünleşimleri kısaca gözden geçirelim.

PoS sistemine saldırmak daha kolaydır zira PoW çok daha dirençli bir yapıdır. Andreas Antonopoulos’dan bir alıntı yaparsam: "PoW sistemine saldırmak için doğru zamanda, doğru miktarda donanımı ve elektrik gücünü, doğru mekânda konumlandırmak gerekir" ki bu her geçen gün daha da güç bir hale geliyor. PoS için ise para yeterlidir. Sisteme saldırmak için ciddi miktarda para gerekse de, daha az koordinasyon gerektiği de bir gerçektir.

PoS çok daha erişilebilirdir çünkü sadece para gerektirir. Ethereum özelinde bakıldığında bu meblağ bayağı yüklü olabilir ancak bir önceki paragrafta anlattığımız fiziksel bariyer burada söz konusu değildir.

PoS, PoW’e kıyasla çok daha mobildir. PoW için elektrik gerektiğini göz önüne aldığımızda bir devlet, madencilerin nerede olduğunu kolaylıkla tespit edip bu lokasyonları kapatabilir. Kapatılan bir PoW operasyonunu başka bir yere taşımak çok zor bir iştir. Geçen yıl Çin’de madenciliğin yasaklanmasıyla birlikte ağ aktivitelerinin ne kadar düştüğünü ve toparlanmasının zaman aldığını görmüştük. PoS sisteminin yerini değiştirmek ise çok daha kolaydır.

Son odaklanacağım nokta ise PoS’in elektrik tüketiminin PoW’e göre yok denecek kadar az olmasıdır. Yani tek bir yere yatırım yapacaksanız PoW yatırımı size göre olmayabilir. PoW’ün de avantajları var ve bendeniz uzun zamandır bitcoin madenciliğini savunan biri olsam da sonuçta size nereye yatırım yapacağınızı söylemek benim haddime değil.