“Bu uğurda öleceğiz. Evet, bu uğurda öleceğiz.”

2021’in en ilgi çekici hikâyelerinden biri Strike’ın kurucusu Jack Mallers’ın Bitcoin magazine’in Miami’deki konferansı sırasında yaptığı ve gözlerinin sulandığı konuşmayla duyuruldu.

Burada uğruna ölünecek unsur Bitcoin’di. 

El Salvador devlet başkanı Nayib Bukele, video konferans yöntemiyle katıldığı konuşmada bitcoin’i resmi para birimi olarak kabul etmeyi planladığını anlattı. Bu tarihe geçecek bir andı. Ülkede tüketiciler, ABD dolarının yanı sıra BTC de kullanmaya başlayabileceklerdi. 

2001 yılından beri dolarize olmuş bir ülke olan El Salvador ABD Merkez Bankası’na ve dolara bu kadar göbekten bağlı olmanın getirdiği sıkıntıları bertaraf etmek istiyordu. Bu Orta Amerika ülkesi herhangi bir merkezi otorite tarafından kontrol edilemeyen bir dijital paraya geçiyor ve kanunda da belirtildiği gibi “objektif ve hesaplanabilir kriterlere bağlı” bir para birimini önceliklendiriyordu.

Bitcoin’e inananlar bu açıklamadan aşırı mutlu oldular. Sonunda Bitcoin’in genel yaygınlığa ulaşması sürecinde gerçek, somut bir adım atılıyordu. Bir ülkenin tamamında para birimi bitcoin olacaktı.

Şu anda madencilik şirketi Luxor’da olan eski CoinDesk’li Colin Harper ve Danny Nelson bu haberin peşine düştüler. Her ikisi de açıklama sırasında oluşan enerjinin görmeye değer olduğunu söylüyorlardı.

Harper, “Herkes çıldırmış gibiydi” diyor.

Bu haberin CoinDesk gibi bir mecra için ne kadar önemli olduğunu işaret eden Nelson, “Tüm gazeteciler hikâyeyi bir an önce yazmak için ellerinden geleni yapıyorlardı. Yılardır kripto haberleri yapan Nelson’un bu kadar heyecanlanması olayın boyutunu gösteriyordu. Hatta haberin ilk versiyonunda heyecandan ve hızlı haber verme istediğinden o kadar fazla yazım hatası vardı ki normalde bu kadar hata bir editörü çılgına çevirebilirdi. 

Miami’de yapılan bu açıklama flaş ve sarsıcı bir etki ortaya koymuştu. Ancak El Salvador’un bu fikri gerçeğe çevirmek için yapması gereken birçok zorlu iş vardı. Konuya dair resmi kanun Eylül 2021’de kabul edildi. Bu arada ABD’deki Bitcoin topluluğu sıkıntılı günler yaşıyordu ve El Zonte ve Bitcoin Sahili gibi bölgelerde filizlenen ve döngüsel ekonomiye destek veren projelerin izini sürüyorlardı. Ülke hâlâ bu süreçte yol alıyor ve yapılması gereken birçok iş olduğu bir gerçek. 

Bitcoin kanunu öncesinde

2020 yılında Bitcoin Sahili’nde yerleşik olan ve burada geliştirme projeleri yapan bitcoinciler El Salvador’un Turizm Bakanı ile bir araya geldiler. Ardından Ekonomi Bakanı ve Bukele’nin danışmanları ile Mart 2021’de bir toplantı yapıldı. El Salvador Başkanı üç aydan kısa bir süre içerisinde Bitcoin Konferansı’nda o sürpriz açıklamayı yaptı.

Bu bitcoinciler arasında Bitcoin Sahili’nin direktörü Mike Peterson da vardı. Peterson 20 yıl önce El Salvador’da bir ev satın almıştı. Peterson Bukele’nin bu hamlesinin tepeden inme bir yaklaşım olmadığını, tabandan gelen bir ihtiyacın sonucu olduğunu söylüyor. 

“El Salvador’un Bitcoin hareketi El Zonte’de başladı. Fikir aşaması hızla geçildi ve ekonomi danışmalarıyla görüşmeler başladı. Bukele de hızla kanun sürecini hayata geçirdi. Bukele, kanunun meclisten geçmesi noktasında bir Twitter Spaces yayınına katıldı ve binlerce dinleyiciye Bitcoin’in El Zonte’deki bankaya erişemeyen kitleye sağladığı değeri gördükten sonra bu kararın alındığını belirtti.”

Bitcoin kültürü açısından bakıldığında, kanunun geçmesinin duyurusu Bitcoin ruhuna en uygun şekilde yani Twitter Spaces üzerinden yapıldı. Bu oturumu CoinDesk köşe yazarı Nic Carter yönetiyordu.

Çılgınca değil mi?

Daha da çılgın olan şu: Başkan Bukele 2017 yılında attığı bir tweette El Salvador’un bir gün Bitcoin kullanmaya başlayacağını belirtmişti. Bu paylaşım merkez bankasının kripto para kullanımının risklerine dikkat çekmesinin hemen ardından gelmişti.

Bitcoin kanunu sonrasında

Bitcoin kanununun geçmesinin ardından yaşananlar biraz kaotik. Başkan Bukele bir Bitcoin cüzdanı hayata geçirme ve bunu olabildiğince hızlı yapma sözü verdi. Ülkenin dört bir yanına Bitcoin ATM’leri kurulmasını ve devlet tarafından desteklenen Chivo cüzdanını indiren tüm El Salvadorlulara 30 dolar bonus verilmesini istiyordu. Cüzdanın ilk versiyonu Athena Bitcoin tarafından geliştirilse de daha sonra AlphaPoint tarafından sıfırdan tasarlandı. 

Biraz karmaşık bir durumdu.

Bu arada El Salvadorlular’ın Bitcoin hakkındaki algıları da karmaşıktı ve bu hükümetin sürecinde ilave bir sıkıntı oluşturuyordu. Bitcoin’i Başkan Bukele’nin icat ettiğini sanıyorlardı ve Chivo cüzdan dışında başka cüzdanların da kullanılabileceğinin farkında değillerdi. Ayrıca o dönemde bitcoin fiyatının düşüyor olması da işleri kolaylaştırmıyordu.

Kanun Temmuz 2021’de duyurulduğunda BTC 30.000 dolar civarında işlem görüyordu. Kanun Eylül 2*21’de kabul edildiğinde 45.000 dolara çıkmıştı. Kanunun yürürlüğe girmesinden bir yıl sonrasında yani Eylül 2022 itibariyle BTC’nin değeri 20.000 doların altındaydı. Bu fiyat dalgalanmaları ve ayı piyasası gerçekleri göz önüne alınmadan yapılabilecek bir yorum eksik kalacaktır.

Tüm bunlara rağmen El Salvador’daki bitcoinciler umutlarını sürdürüyorlar. 

Blink CEO’su Noor El Bawab CoinDesk’e verdiği röportajda “Süreç yavaş ilerlese de El Salvador’da sadece bitcoin kullanarak yaşayabiliyorsunuz” diyor. Noor insanlara, işlem hacmini değerlendirirken kişi başına satın alma gücü açısından bakılmasını tavsiye ediyor. 

6 milyon nüfusa sahip olan El Salvador, Orta Amerika’nın en küçük ülkelerinden biri. IMF verilerine göre bu 6 milyon kişinin 3,8 milyonu Chivo cüzdanını kullanıyor.

Elbette ki bu 3,8 milyon kişinin çoğu cüzdanı indirip, 30 dolar bonusu alıp hiçbir işlem yapmamış olabilirler. Ya da 3,8 milyonu da Bitcoin kullanıyor olabilir. Ancak ABD Ulusal Ekonomik Araştırmalar Bürosu 2022 araştırmasına göre Chivo cüzdanı indirenlerin onda dördü bunu kullanıyor.

El Salvador’lular Chivo cüzdanındaki bu parayı alıp başka bir cüzdana, hatta soğuk cüzdana aktarmış olabilirler. Bunu bilemeyiz.

Bu soruyu Noor’a da yönlendirdik ama diğer cüzdanların “pahalı” olduğunu söyledi.

El Salvador’da ortalama aylık gelirim 300 dolar olduğunu ve bir donanım cüzdanının yaklaşık 100 dolar olduğunu düşündüğümüzde bir kişinin aylık gelirinin üçte birini cüzdana vermesini beklemek pek gerçekçi olamayabilir. 

Blink’in ana şirketi Galoy’da çalışan Andrew Mahowald ve Pretyflaco “Satoshi’nin ihtiyaçlar hiyerarşisi” konseptini hayata geçiren saklama çözümlerine dair bir çalışma yayınladılar. Bu çalışmaya göre kendi kendine saklama yaklaşımına hazır olmayan kişiler için profesyonel anlamda sadece Bitcoin odaklı saklama çözümlerinin gerekli olduğu söyleniyordu. Burada Noor ve Pretyflaco biraz önyargılı kalabilirler ancak bu yorumlarda bir gerçek payı da olabilir.

Gerçek şu ki El Salvador’daki insanlar ve kurumlar Bitcoin çözümlerine alışma sürecindeler. El Salvador’un bir volkanın eteklerinde kurulması hedeflenen ütopik “Bitcoin City” planları suya düşüyor gibi görünüyor. Bunlara karşın Galoy gibi şirketler El Salvador’a yönelik kararlı bir destek veriyorlar. Strike gibi şirketler de ya burada ofis açıyor ya da ülkeye olan desteklerini açıkça dile getiriyorlar. 

Karşıt görüşlerden bazıları

Başkan Bukele’nin kendisi de eleştiriliyor.

Her ne kadar yapılan bazı anketlere göre Bukele’ye verilen destek Yüzde 90’ın üzerinde çıksa da dünyanın geri kalanı Bukele’ye otoriter yaklaşımları nedeniyle şüpheyle bakıyorlar. 

İnsan Hakları Derneği’nin strateji üst yöneticisi ve Bitcoin destekçisi Alex Gladstein CoinDesk’e Twitter üzerinden verdiği demeçte Bukele’yi "dünyanın en havalı diktatörü” olarak nitelendiriyordu.

“Bukele yönetiminin otoriter taktiklerini sorgulamaya ve bunlara karşı çıkmaya devam edeceğim. Bunlar arasında başkanlık süresini değiştirmesi, rakipleri hakkında casusluk yapması ve on binlerce insanı belli bir neden olmadan göz altına aldırması sayılabilir. Ancak Bitcoin kanunu tarihi bir adım. Kendi ülkem olan ABD’nin Bitcoin’i yasal para birimi olarak tanımasını isterdim. Dünyada insanların açık, nötr bir merkeziyetsiz para birimini kullanma özgürlüğü olmasını isterdim.”