Kripto varlıklar ekosistemi, tüm dünyada müthiş bir hareketlilik içerisinde. Kripto varlık piyasaları son yıllarda yükselişlerin ve düşüşlerin olduğu bir tablo çizdi. 2017'de tüm dünyada 620 milyar dolar olan toplam piyasa değeri, Kasım 2021'de yaklaşık 3 trilyon dolara yükseldi. Bu hızlı yükselişin ardından Mayıs ve Haziran 2022'de piyasaların toplam değeri, 1 trilyon doların altında bir seviyeye kadar gerileme gösterirken pazar oldukça popüler token’ların çöküşüne de tanık oldu. Bu büyük çalkantılar ve değer kayıpları, dijital varlıkların tüketiciler, yatırımcılar ve finansal sistemler için oluşturduğu risklerle ilgili endişeleri de artırdı doğal olarak. Zira dijital varlıkların dünya çapında finansal hizmetleri temelden etkileyecek potansiyele ulaşması herkesin kabul ettiği bir gerçek. 

Sözünü ettiğimiz büyük çaplı çalkantılar son dönemde haklı endişelere ve soru işaretlerine de yol açıyor. Bunun bir sonucu olarak, bu alana daha sıkı düzenlemelerin getirilmesine ve dijital varlık piyasalarında daha sorumlu yaklaşımların benimsenmesine yönelik beklenti ve çağrıların arttığını da görüyoruz. 

Düzenleyici ortamın ekosisteme getireceği güven ve netliğe olan ihtiyaç her cephede daha sık bir şekilde vurgulanırken politika yapıcı ve düzenleyici otoriteler de yatırımcıları ve finansal istikrarı koruma çabası içerisindeler. Bugün geldiğimiz noktada, dijital varlıklar alanına yönelik yeni düzenlemelerin, tüm dünyada gündemin ilk sıralarında yer aldığını görüyoruz. 

EY tarafından yayımlanan Dijital Varlık Ortamının Yönetimi başlıklı rapor, geleneksel finans şirketleri ve “kripto yerlileri” olarak tanımlanan oyuncuların yaklaşmakta olan düzenlemelere hazırlanmaları için hangi proaktif adımları atmaları gerektiğine odaklanıyor. Gelin, politika yapıcılarının güncel öncelik ve yaklaşımlarını da içeren söz konusu rapor ışığında bu alandaki mevcut duruma hep birlikte göz atalım. 

Öncelikle mevcut ortamda, geleneksel finans kurumları ve kripto ekosisteminin yerlisi olan kurumların olası yeni düzenlemelere uyumlu olabilmek için doğru stratejilere, risk yönetimi çerçevelerine, kontrollere ve yönetişim becerilerine sahip olduklarından şimdiden emin olması önem taşıyor.  

Geleneksel finans kurumları her şeyden önce zaman kaybetmeden, proaktif bir yaklaşımla hareket etmeli ve dijital varlık stratejilerini bugünden belirlemeli. Bunun için kripto varlıklar alanında nasıl ve ne şekilde yer alacaklarının yanı sıra hem mevcut risk yönetimi ve uyum çerçeveleri hem de düzenleyici gereklilikler doğrultusunda hangi alanlarda faaliyet gösterebileceklerini belirlemeleri gerekecek.

Kripto yerliler olarak andığımız kurumlar ise yasal gereklilikler konusunda yönlerini belirlemeli ve risk stratejilerini kullanmalı. Sözünü ettiğimiz bu kurumların genelde bütünüyle teknoloji odaklı olan kültürlerinde risk stratejilerinin yer almıyor olması da kuvvetle muhtemeldir. Bu kategorideki kurumlar için asıl meselenin, düzenleyici netliğin mevcut olmadığı, görece belirsiz bir ortamda risk yönetimine ve uyumluluğa daha fazla yatırım yaparak düzenlemelere nasıl uyum sağlayabileceklerini anlamak olduğunu söyleyebiliriz. Kripto ekosisteminin yerlilerinin, iş modellerini giderek daha fazla düzenlemeye tabi olacak bir ortama göre uyarlamaları da önemli.

Piyasa ve düzenleme süreçlerinin hızla geliştiği bir ortamda geleneksel finans firmaları, kripto ekosisteminin yerlileri ve politika yapıcılar için kripto varlıkların yönetimi zor olabilir. EY raporu, bu alandaki mevcut koşulların ve gelişmelerin doğru anlaşılmasının ve halihazırda etkinliğini kanıtlayan ilgili çerçeve ve yaklaşımların, inovasyonun sorumlu bir şekilde sürdürülmesinde ve ileriye taşınmasında önemli rolü olduğunu da ortaya koyuyor. Rapor, etkili risk yönetiminin ve düzenleyici çerçevelerin dijital varlık piyasasındaki dalgalanmalarla başa çıkılmasına önemli katkılar sağlayabileceğinin de altını çiziyor. Raporda da vurgulandığı gibi, birbiriyle ilişkili riskleri ve fırsatları geleneksel finans firmalarının, kripto yerlilerinin ve politika yapıcıların bakış açılarını dengeli bir biçimde dahil edecek şekilde ele almak, sorumlu inovasyonu teşvik edici ve oldukça etkili sonuçlar getirecektir. 

EY uzmanlarının hazırladığı rapor, düzenlemelerin dikkatli ve yavaş adımlarla da olsa hayata geçirilmekte olduğu bu dönemde özel şirketlerle kamu arasında sağlanacak etkin işbirliğinin, dijital varlıkların düzenlenmesinde daha güçlü bir uyum yakalanmasına yardımcı olacağını da vurguluyor. Örneğin, düzenleyicilerin, pazara sunulmadan önce yenilikçi ürün ve hizmetlerin tüketicileri koruma amaçlı önlemleri taşıması için kripto yerlileri ile birlikte çalışması etkili olacaktır. Böyle bir yaklaşım, şeffaflık ve netliğin temel gereksinim ve beklentiler arasında olduğu ürün ve hizmetler için yararlı olacaktır.

Aslında, kripto düzenlemeleri alanında gündemde olan maddelerin büyük çoğunluğu yeni değil. Finans teknolojileri (FinTech) alanında mevcut düzenlemeler ile birçok alanda kurulabilecek paralellikler ve çıkartılabilecek dersler bulunuyor.

Gözler merkez bankası dijital paralarında 

Dijital varlıklar günümüzde çok çeşitli token türlerinden, sabit kripto para birimlerine ve Merkez Bankası Dijital Para Birimlerine (CBDC'ler) kadar artan bir çeşitlilik arz ediyor. Bu ortamda köklü iş modellerine sahip geleneksel finans şirketlerinin dijital varlık alanındaki varlıklarını müşterilerinin ilgi ve talepleri doğrultusunda dikkatli bir şekilde büyütmeye çalıştıklarını görmekteyiz. Düzenleyiciler, dijital varlıkları düzenleyen ve CBDC'lerin dağıtımını başarıyla gerçekleştirecek olan ilk büyük pazarın hangisi olacağını da yakından takip ediyorlar. 

Özellikle büyük ölçekli ekonomilerde CBDC'lerin ve düzenlemelerin hayata geçirilmesinin biraz zaman alacağı söylenebilir. Ancak geleneksel finans şirketlerinin ve kripto yerlilerinin hazırlanmak, riskleri azaltmak ve düzenleyici güveni artırmak için şimdi atabilecekleri bazı adımlar var. 

Son dönemde düzenlemelere ek olarak tüm dünyada merkez bankası kripto para birimlerinin de ivme kazandığını görüyoruz. EY raporu, politika yapıcıların CBDC'lerin başarılı bir şekilde hayata geçirilmesini sağlamak için temel tasarım kararları aşamasında oldukları bu dönemde yalnızca dijital varlık piyasaları üzerindeki etkileri değil, ekonomik büyüme, piyasa işleyişi ve finansal istikrar üzerindeki etkileri de dikkate aldıklarına dikkat çekiyor.  

Dijital varlıkları görmezden gelmek mümkün değil

EY raporu, dijital varlıkların yıkıcı yenilik getiren doğasından kaynaklanan mevcut sistemi bozucu potansiyele sahip etkilerinin düzenleyici kurumlar tarafından görmezden gelinemeyeceğini de vurguluyor. Nitekim kısa süre önce ABD Federal Rezervi, dijital varlıkları içeren faaliyetlerde bulunan bankalar için bir kılavuz yayınladı. Bu, bankalar için bir denetim süreci oluşturmada önemli bir adım niteliğinde.  

Son zamanlarda ulusal ve uluslararası finans otoritelerinin hazırladığı, kripto para birimlerine ve dijital varlıklara yönelik düzenleyici ve denetleyici yaklaşımlara ilişkin raporlar birbiri ardına yayımlanıyor. Bu raporlar, muhtemel risklere karşı önemli uyarı ve öneriler içeriyor. 

Yine, söz konusu risklere karşı dijital varlıklarla ilgili risklerin ve fırsatların doğru anlaşılması ve böylelikle sorumlu inovasyonun teşvik edilmesini amaçlayan, düzenleyici gözetimi destekleyici açıklamalar yayınlandığını da görüyoruz.

Bu yapı ve kurumlar arasında G7, Uluslararası Menkul Kıymet Komisyonları Örgütü (IOSCO), Finansal İstikrar Kurulu (FSB), Basel Bankacılık Denetimi Komitesi (BCBS), ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) ve diğer birçok kuruluş bulunuyor. 

Birçok farklı disiplinden gelen uzmanların hazırladığı EY Raporu, hemen şimdi alınabilecek temel eylemleri de şu tavsiyelerle sıralıyor: 

Geleneksel finans kurumlarına tavsiyeler: 

• İş modellerinin ve iç denetimlerin yapısal risklerini ve etkinliğini değerlendirmede liderliği üst yönetimin üstlenmesini sağlayın.
  
  
• Dijital varlıklara has riskleri tanımlayıp kapsamlı bir şekilde değerlendirin ve bunları iç denetim süreçlerine dahil edin.
  
  
• İlgili iç denetimlerin yapısal riskleri ve etkinliği hakkında üst yönetime ve yönetim kuruluna bilgilendirici, anlaşılır ve eyleme geçirilebilir dahili raporlama yapın.
  
  
• Pazarlama ve iletişim stratejilerinin müşteri ve kullanıcıların bilinçli seçimler yapmasına ne ölçüde izin verdiğini değerlendirin.
  
  
• Müşterilerin dijital varlıklarının korunması, ticari icra ve uzlaştırma gibi hizmetleri, görece daha düzenlenmiş pazarlardaki uygulamalarla tutarlı bir şekilde gerçekleştirin.

‘Kripto yerlileri’ için:

• Ürünlerin yatırımcılara yönelik potansiyel risklerini azaltmaya yardımcı olmak için gerekli ürün onay süreçlerini ve denetimleri oluşturun.
  
  
• Dolandırıcılık ve kara para aklama gibi risklerin tespitine ve önüne geçilmesine yardımcı olmak için blok zincirindeki trendleri takip edin.
  
  
• Özellikle akıllı sözleşmelere yönelik kapsamlı siber denetim ve testler geliştirin.
  
  
• Akıllı sözleşmelerdeki olası güvenlik açıklarına üçüncü taraf doğrulamasından yararlanın.
  
  
• Blokzincirine ilişkin eldeki dijital varlıkların mevcudiyetini kanıtlayan bilgilerin ilgi düzeyini ve güvenilirliğini ölçün.

EY’ın hazırladığı "Dijital Varlık Ortamının Yönetimi: Geleneksel finans firmaları, kripto yerlileri ve politika yapıcılar için temel hususlar" başlıklı rapor, tekerleği yeniden icat etmeye gerek olmadığını savunuyor. Kanıtlanmış mevcut risk yönetimi ve düzenleyici yaklaşımlar dijital varlıklar evrenine de uygulanabileceğini gösteren ve bu alana ilgi duyan tüm kurum ve yatırımcılar için değerli içgörüler sunan rapora ey.com adresinden ulaşabilirsiniz.