Ronin’in Gözyaşları

"Nana korobi ya oki" (七転び八起き) - "Yedi kez düş, sekiz kez kalk"

Dün akşam evde masamın üzerinde okunmayı bekleyen kitaplar balyasının en üstünde Peter N. Stearns’ün Dünya Tarihinde Sanayi Devrimi kitabı dururken, yeni aldığım Bruder markalı Solitair 9 kombine tohum ekme makinesi model oyuncağı yine aynı markanın New Holland T7.315 traktörüne takmakla meşguldüm. Yakın zamanda da 13-14 Nisan’da Fintechweek, 10-11 Mayıs’ta ise Blockchain Economy İstanbul etkinliklerine katılma imkânı bulduğum için bütün bu uyarıcılar bana yine bir ekosistem sorgulama ve anlamlandırma egzersizi yapma yazısı yazdırdı. Buyurun birlikte serbest kolektif zihin boşluklarımızda akalım…

Sanayi Devrimi, 18. yüzyılın sonlarında başlayan ve 19. yüzyıla yayılan bir dönemdir. Bu dönemde, tarım toplumundan sanayi toplumuna geçiş yaşandı. Makineleşme, fabrika sistemleri, demiryolları gibi teknolojik gelişmelerle birlikte üretim süreçleri ve ekonomi büyük ölçüde değişti. Bu dönemde, sermaye birikimi, büyük şirketlerin ortaya çıkması ve endüstriyel üretimde verimlilik artışı ön plana çıktı. Bu dönemlerde geçen Back to the Future 3, Son Samuray, Germinal gibi filmleri anarken hala Ayn Rand’ın Atlas Silkindi’sini okumayanlarınız var ise önermeden geçmeyeyim. John Steinbeck’in Gazap Üzümleri’ni ise öncelikle kitap sonrasında da film olarak tüketebilirsiniz. 

Saydığım film ya da kitapların her biri benim için ayrı bir dünya olsa da Japon Sanayi devrimi ve samurayların bu devrim sürecindeki dönüşümü bana hep ayrı bir romantizm ve drama hissettirir. Bu dönem, Japonya'nın geleneksel feodal sistemden sanayileşmiş bir ulus haline dönüşümünü temsil ederken, samuraylar da bu süreçte önemli bir rol oynamışlardır. Samuraylar, Japonya'nın Edo dönemi boyunca (1603-1868) savaşçı sınıfını oluşturan bir kesimi temsil eder. Feodal Japonya'da samuraylar, feodal lordlarına hizmet eder, savaşır ve sosyal düzeni korurlardı. Ancak 19. yüzyılda Japonya, Batılı emperyalist güçlerin etkisi altına girdi ve modernleşme baskısıyla karşı karşıya kaldı. Samuraylar, Japon Sanayi Devrimi sırasında önemli bir değişim süreci yaşadılar. Eski dönemdeki ayrıcalıklarını ve statülerini kaybettiler ve modernleşme sürecinde toplumun diğer kesimleri gibi yeni roller ve meslekler aramaya başladılar. Bazı samuraylar askeri liderler ve hükümet görevlileri olarak yeni Japon hükümetine katıldı, bazıları da yeni sanayi ve ticaret sektörlerinde çalışarak geçimlerini sağlamaya başladılar.

Bir samuray efendisini (daimyo’sunu) kaybettiğinde veya ondan ayrıldığında, geleneksel olarak ölçülebilir bir onur veya yükümlülükleri vardır. Bu durumda, samuray, yeni bir efendi bulana kadar Ronin olarak kabul edilir ve özgürce hareket edebilir. Roninler, geleneksel olarak kendi başlarına yaşarlar ve hayatta kalmak için çeşitli yolları takip ederler. Bazıları yeni bir efendi bulmak için arayışa çıkarken, bazıları ticaret yapabilir, öğretmenlik yapabilir veya kendilerini başka bir meslekte geliştirebilirler. Anlattıklarım hala zihninizde bir merak uyandırmadıysa Yalnız Kurt ve Yavrusu ile Vagabond mangalarını şiddetle tavsiye ederim.

Sanayi Devrimi'nin ardından ise çok daha hızlı ve kısa bir zaman dilimi içerisinde bilgisayar teknolojileri ve internetin yaygınlaşmasıyla birlikte bilgi çağına geçiş yaşandı. İnternetin ortaya çıkması ve yaygınlaşmasıyla birlikte bilgi ve iletişim teknolojilerinde büyük ilerlemeler kaydedildi. İnternet, bilgilerin hızlı bir şekilde paylaşılmasını, küresel iletişimi ve e-ticaretin gelişimini sağladı. Bu dönemde, merkezi hizmet sağlayıcılar (şirketler, bankalar, sosyal medya platformları) aracılığıyla çevrimiçi işlemler gerçekleştirildi. Biz bu dönemi gençliğimizde bedava Metallica şarkılarını dinleme keyfimizin Napster davası ile bozulmasıyla hatırlasak da günümüz gençleri Napster’ın Spotify’ın büyük babası olduğunu bilmeden Netflix’te The Playlist dizisini muhtemelen çoktan izlemiştir. Dizi Spotify'ın kuruluş hikayesini, direkt platformun kurucularının gözünden anlatıyor. 

Web3 (veya Web 3.0) ise internetin sonraki evrim aşamasını temsil eder. Web3'ün odak noktası, merkezi otoritelerin ve aracıların azaltılması veya ortadan kaldırılmasıdır. Bu dönemde, blokzincir teknolojisi ve kripto varlıkların kullanımıyla birlikte merkezi olmayan uygulamalar (Decentralized Applications veya DApps) ortaya çıktı. Web3, kullanıcıların verilerini kontrol etmelerini, dijital varlıkları sahiplenmelerini ve doğrudan etkileşimde bulunmalarını sağlar. Web3 ekonomisi, DApps’ın blokzincir teknolojisi ve kripto varlıklar üzerine inşa edilen yeni bir ekonomik sistemdir. Web3, kullanıcıların verilerini kontrol etmelerini, dijital varlıkları sahiplenmelerini ve merkezi aracılar olmadan doğrudan etkileşimde bulunmalarını sağlayan bir internet vizyonudur. Web3 ekonomisinde, kripto varlıklar (örneğin kripto para birimleri veya token'lar) ekonomik değer birimi olarak kullanılır.

Fintechweek ve Blockchain Economy etkinliklerine baktığımda iki temel fark dikkatimi çekti. Fintechweek’te yapılan birçok sunum ve uygulama örneği konvansiyonel banka ve diğer kuruşların bünyesi veya desteğiyle geliştirilmiş ödeme sistemleri ya da kolaylaştırıcı uygulamalardı ve dönüşümle uyumlanmış samuraylar tarafından oluşturulmuşlardı. Blockchain Economy’de yapılan sunumlar ise genel olarak yabancı şirketler tarafından ve daha dönüştürücü, yıkıcı ve mevcut finansal sistemleri değiştirme üzerine kurulu örneklerden oluşuyordu. Her biri birer Ronin’di; ki Roninler, Japon kültüründe bir tür özgürlük ve bağımsızlık sembolü olarak da görülür.

Samuray ve Ronin mitlerinin bu bağlamda ekosistem için çok doğru metaforlar olduğunu düşünüyorum. Derin bir sanayi devrimi ve ekonomik dönüşüm özümsemesi olmadan insan aklının sınırlarını zorlar seviyede bir hızla değişen ve kolaycılığa sığınarak “Ponzi bunlar” deme sorumsuzluğunu gösteremeyeceğimiz bu süreçte akışta kalmak ve doğru bir sentez yapmakla mükellef olduğumuz kanaatindeyim. Henüz önümüzde yaşanacak bir çok kriptovarlık ve/veya kripto para krizi olabilir. Birçok bu alanda yapılan yatırım sonuçsuz kalabilir ya da batabilir. Bunların hepsi büyük olasılıklar. Fakat demokrasi ve özgürlük kavramlarını en çok dillendirdiğimiz şu günlerde daimyo’nun ardından gözyaşı dökmek ne kadar anlamlı?