“Geleceğin dünyası, bize hizmet etmeye hazır bekleyen robot kölelerin olduğu rahat bir hamak değil, aksine zekamızın sınırlamalarına karşı giderek daha zorlu bir mücadeleyi içeren bir ortam olacak.” 

Norbert Wiener, Tanrı ve Golem, 1964

1952 yılında yayımlanan Otomatik Piyano adlı roman, teknolojinin ve otomasyonun insanlık üzerindeki insanlık dışı etkilerine dair taşlayıcı bir yorum sunan distopik bir eserdir. İnsan emeğinin makineler tarafından yerine geçtiği bir gelecekte geçen hikaye, geleneksel rollerin kaybının yol açtığı varoluşsal krizle başa çıkmaya çalışan mühendis Paul Proteus'u takip eder. Vonnegut'un karanlık bir mizahla işlediği anlatısı, kontrolsüz teknolojik ilerlemenin sonuçlarını keşfeder ve verimliliğin ve otomasyonun yaygın işsizliğe ve katı bir sınıf sistemine yol açtığı bir dünyayı ortaya koyar. Roman, durmaksızın devam eden teknolojik ilerlemenin beraberinde getirdiği etik ikilemleri ve insan maliyetlerini irdeleyen düşündürücü bir keşif niteliğindedir.

Bu yıl, yakın zamanda düzenlenen Binance Blockchain Week 2023 de dahil olmak üzere birçok etkinliğe katılma fırsatı buldum. Web3, kripto paralar, borsa platformları, oyun ve NFT, tokenlar gibi çok çeşitli alanlarda sunum ve paneller dinledim. Kripto varlıklara ve ekosisteme daha makro ve orta-uzun vadeli bakan biri olarak, asıl odağım teknolojinin ekonomi ve para politikasını dönüştürücü hatta yıkıcı etkisi.

• İlginizi çekebilir: Binance Blockchain Week İstanbul 2023

Dönüşüm

Bütün bu etkinliklere katıldıktan sonra vardığım kanı, kripto varlıklara hatırı sayılır para yatıran bir coğrafya olarak, bir Kripto Para Politikası Konferansı’nın da bu dönüşümü akademisyen, sektör profesyonelleri ve paydaşları ile tartışmanın gerekli olduğu. Konvansiyonel analiz yöntemleri ve akademik finansal yaklaşımlarla 7/24 yaşayan bir veriye ve büyük ölçüde silikon fon yöneticilerinin etkin olduğu iki farklı düzlemin çarpıştırılmasını faydalı görüyorum. 

Düşünmeyi unutmamak için yazılarını hala elle yazıp sonra temize çeken ve ChatGPT’yi benim yerime düşündürtmeyecek dozda kullanan biri olarak bu tarz bir egzersizin/konferansın kafamdaki imajını daha da somutlaştırayım. 

Paul Krugman The New York Times’daki makalesinde Goldman Sachs raporundan alıntılayarak yapay zekanın (YZ) 10 yılda %15’lik bir verimlilik artışı sağlayacağı verisini paylaşırken, YZ ekonomide bir dönüşüm getirecek mi sorusuna yanıt arıyor. Krugman’ın şu sözleri aslında benim de kripto para ve kripto piyasalara bakış açımı YZ üzerinden temellendiriyor: “Bugün süregelen krizlerle uğraşmayı bırakıp teknolojinin önümüzdeki yıllarda ekonomik manzarayı nasıl değiştirebileceğine kafa yormaya karar verdim.”

Burada konuya biraz daha düz hatta sığ bakarak devam edeyim. Muhtemelen bir daha asla hesap makinesi kullanmayı bırakıp iki ve daha yüksek mertebeden sayıları akıldan çarpıp toplamaya ya da bölüp çıkarmaya çalışmayacağız. Geldiğimiz noktada verinin çokluğu ve var olan verinin işlenme kabiliyeti bir yanda, YZ’nin bu kabiliyeti nasıl geliştireceği ya da ikame edeceği henüz belirsizliğini koruyor. Sadece geçen yıl 100 trilyon gigabayt veri üretilip tüketildi. 2025 itibarıyla rakamın iki katına çıkması bekleniyor. Bu veri zaten organik zekâ ile makinalar olmadan işleme imkânımız olmayan bir büyüklük. 

Madencilik ve Para Politikası     

Regülasyonlar, kısa vadede irrasyonel getiri sağlama hedefleri, mutlak bir fayda sağlamaktan uzak sayıda çok altcoin ve kompleks ekosistem henüz sağlıklı bir tartışma ortamı oluşmasına olanak vermese de, kripto varlıklar ve konvansiyonel parasal sisteme dahiliyetleri ile ilgili düşünme vakti geldi de geçiyor. Ülkelerin net karbon hedefleri, iklim değişikliği, sürdürülebilirlik, küresel ısınma ve yüksek enerji tüketimi, ihtiyaç duyulan depolama ve veri merkezleri öne sürülere genel olarak ayak dirense de bu ekosistemden geri dönüş olduğunu düşünmüyorum. Birebir ayrı olgular olmasa da, 2008 krizini ve türev ürünlere getirilen eleştirileri bir düşünün. Aradan geçen 15 yılda türev ürünler piyasalardan kayboldu mu? Kullanımları ve sağladıkları fayda azaldı mı?

• İlginizi çekebilir: Yapay Zeka Veri Kümeleri Nasıl Çalışır ve Sanatçılar Bunlarla Nasıl İş Birliği Yapabilir?

Buraya kadar birçok unsurdan bahsetmiş olsak da hala YZ’nin gerçek rolü veya bu yeni sisteme dahiliyeti ve etkisi üzerine konuşmuş değiliz. Öncelikle YZ olarak bahsedilen uygulamaların ya da çözümlerin çoğu hala gerçek bir YZ’den çok, gelişmiş ve taklit etme kabiliyeti oldukça yüksek “hesap makinaları.”

Norbert Wiener, Tanrı ve Golem adlı kitabında teknolojinin insan hayatına etkilerini ve bu etkilerin toplumsal ve etik boyutlarını tartışır. “Tanrı ve Golem” terimleri, insanın teknolojiyi kontrol etme gücü ve bu gücün etik sorumlulukları üzerine yapılan düşünce deneyimlerini temsil eder. Wiener, teknolojik gelişmelerin toplum üzerindeki etkilerini derinlemesine anlamaya çalışır ve bilimin insan yaşamına olan etkilerini vurgular. Yani ekonomik dönüşümden bahsederken mevcut sistem üzerinde teknolojiyi endojen bir değişken gibi konumlasak da, gerçek YZ’nın karar verici konumuna geldiği ve artık teknolojinin eksojen bir değişken olarak denkleme dahil olduğu, kripto piyasaları dijital varlıklar üzerinden yeniden tasarladığı bir yeni ekonomi düzeninden bahsediyorum. Önümüzdeki dönemde hangi altcoinin kaç çarpan yaptığından çok bu konulara kafa yoracağımız bir ortam oluşmaz ise elle yazmayı bırakıp düşünmeyi unutan bireyler olarak adapte olma şansımızı büyük ölçüde yitireceğiz.