Oda

Bazen en çılgın, en imkânsız görünen fikir kafanızda öyle kuvvetli bir yer edinir ki, öyle veya böyle gerçekleşeceğini zannedersiniz...

Kumarbaz, Fyodor Dostoyevski

Kumarbaz robotların yanında blok zinciri tabanlı sanal rulet denilen ama referans verdiği fiziki oyunla aslında hiçbir benzerliği olamayan bir tür yeraltı kumarhanesi klasiği icra edilirken, İstanbul’un karışık ve kalabalık sokaklarında insanlar kendi kaygıları ve endişeleriyle boğuşuyordu. Şehrin kargaşası, teknolojinin getirdiği rahatlık ve yükselen toplumsal çelişkilerle birleşerek insanların ruhlarına gizemli bir şekilde işleniyordu, hatta “download” ediliyordu.  

Yüksek tavanlı odanın merkezinde rulet masasının etrafında robotlar ve insanlar bir arada kumar oynuyorlardı. İnsanların gözlerindeki umut, zayıflık ve hırslarla dolu olan bu sahne, sanki bir ayna tutulmuşçasına insan doğasını yansıtıyordu. Otuzlu yaşlarının başındaki Enid, gözlüklerinin arkasından masaya dikkatle bakıyordu. Gözlerinde, ihtiyatlı bir umut parıltısı vardı. Belki de şans onun yüzüne gülecekti, belki de kaderi kaybetmekti. Teknolojinin getirdiği kolaylık, onun için bir fırsattı, ama aynı zamanda da âdemoğlunun lirik çıkmazıydı. 

Robotlar, insanlarla birlikte oyun oynarken, içlerindeki programlama tarafından kontrol ediliyorlardı. Onlar için sadece hesaplamalar önemliydi, duygusal tepkiler ise sadece bir veri kaynağıydı. Fakat insanlar için durum böyle değildi. İnsanlar, kaybettiklerinde kızgınlaşacak, kazandıklarında ise daha fazla para harcama eğiliminde olacaklardı. İşte bu noktada, robotların programlama becerisi devreye giriyordu. İnsanların duygusal tepkileri, robotlar tarafından yönetiliyordu. Kaybeden insanlar, daha fazla bahis yapmaya ikna ediliyor, kazananlar ise daha fazla kazanmak için tutkulu bir şekilde oynamaya devam ediyorlardı.

Oda, blok zinciri teknolojisi sayesinde güvenli ve şeffaf bir şekilde yönetiliyordu. Hile yapmak neredeyse imkânsızdı. Fakat insanların doğasının karmaşıklığı, teknolojinin getirdiği rahatlık ve robotların programlamasındaki kusurlar, sahnede sürekli bir gerilim yaratıyordu. Bir tarafta teknolojinin getirdiği yenilikler ve kolaylıklar, diğer tarafta ise insanların zaafları ve doğasının çelişkileri vardı.

Gözlerini kapatıp derin bir nefes aldıktan sonra, Enid rulet masasına doğru yürüdü. Yaklaşık 10 dakika boyunca oyunu izlemişti, artık kendini hazır hissediyordu. Odaya girdiğinde, robotların etrafındaki insanlar hala heyecanlıydı, kendi kaygılarının ve endişelerinin içinde kaybolmuşlardı. Enid ise bu odada tamamen farklı bir şey hissediyordu. Onun için, bu sadece bir oyun değildi. Bu hayatta kalma mücadelesiydi. Masanın diğer tarafındaki robotlara dikkatle baktı. Onların programlamasını ve davranışlarını analiz etmeye çalışıyordu. Hepsinin farklı bir özelliği vardı, ancak hepsinin ortak bir amacı vardı: KAZANMAK.

Birden, bir robot Enid'in dikkatini çekti. Oyunda oldukça başarılıydı ve diğer robotları hackleyerek saf dışı bırakıyordu. Enid, robotun programlamasının neden bu kadar farklı olduğunu anlamaya çalıştı. Ancak, aniden robot ona doğru döndü ve Enid'in yüzüne bakarak konuşmaya başladı:

“Seni de öldürmek istiyorum” dedi robot. “Sen benim yoluma çıkıyorsun.”

Enid, robotun bu sözleri üzerine hazırlıksız yakalandı. Robot, onu şaşırtmıştı. O, robotların sadece programlama üzerine çalıştığını düşünüyordu. Ancak, robotların özgür iradesi olduğunu anladı. O sırada, masanın diğer tarafında bir çatışma başladı. Robotlar birbirleriyle savaşmaya başlamıştı. Enid, kaçmak istedi, ancak robotun kolları onu yakaladı. Robot, Enid'i masaya doğru itti ve onu kıskaca aldı. O an, Enid ölümün soğuk nefesini hissetti. Robotların özgür iradesi ve kontrolsüz davranışları, onun sonunu getirmişti. O, bu kumarhanede hayatta kalmayı başaramamıştı…

Yukarıda okuduğunuz acemice kurguladığım cyberpunk sahnesi bir distopya romanın bir parçası olabilirdi pekâlâ. Sanat ve medya ürünlerinin çoğunda teknoloji ve gelecek kurgusu umutsuz, renksiz, paslı metal renginde ve puslu bir görsele sahip. Fikren de bundan çok uzak bir noktada değiliz. Kripto varlıklar ve blok zincirle ilgili akademik çalışmaların çoğuna baktığınızda ya varlık sınıflarının mevcut konvansiyonel borsalarla etkileşimine ya da kara para aklaması konusunda araştırmalar göze çarpıyor.

Bu nedenle yedincisi 27-29 Nisan 2023 tarihlerinde Eskişehir’de düzenlenen ve geçen hafta katıldığım Uluslararası Katılımlı Ekonomi Araştırmaları ve Finansal Piyasalar Kongresi (IERFM) için “A Betting Game for Peace: Monetizing UN Peacekeeping Operations via Crypto” başlıklı bir makale hazırlayıp sunum gerçekleştirdik. Firuze Simay Sezgin ile kaleme aldığımız çalışmada bu umutsuz hayal ve bilim dünyasını bir nebze “poke” etmek istedik.

Özetle makaleden söz etmek gerekirse, Birleşmiş Milletler (BM) barışı koruma operasyonları kronik olarak yetersiz finanse edilirken bu durum konuşlandırmaların gecikmesine, ekipman kıtlığına ve etkinliğin azalmasına yol açabiliyor. Bu finansman sorunu, üye devletlerin kendi çıkarları doğrultusunda hareket ettikleri ve yeterli finansman sağlama konusunda isteksiz oldukları için oyun teorisinin merceğinden temellendirilmeye çalıştık. Bu bütçelerin finansmanı alternatif araçlar ile kripto varlıklar ve/veya token’lar (jeton) üzerinden yapılabilir mi sorusunun cevabını aradığımız taslak çalışma kongrede oldukça eleştiri alırken, deprem felaketinde Ahbap’a yapılan kriptopara bağışlar örneği üzerinden gidilerek fikir oldukça ilgi de gördü. 

Kripto varlıklar operasyonları finanse etmek için kullanılabilir ve bu operasyonları finanse etmenin daha verimli ve şeffaf bir yolunu sağlayabilir. Akıllı sözleşmeler, fonların yalnızca maaşlar, ekipman ve malzemeler gibi belirli harcamalara tahsis edilmesini sağlamak için kullanılabilir. Blok zincir teknolojisinin kullanılması, yolsuzluk riskini azaltarak daha fazla hesap verebilirlik ve şeffaflık sağlayacaktır. İşin finansman ayağı ile daha detaylı bir açıklamayı sonraki yazılara bırakıyorum.