“Önümüzde çileli ve zor bir yol var. Önümüzde aylar var. Politikamız ne diye mi soruyorsunuz? Politikamız; havada, karada ve denizde savaşı finanse edebilmek, bunu tüm gücümüz ve kuvvetimizle yapabilmektir. Hedefimiz ne diye sorabilirsiniz. Hedefimizi tek kelime ile cevaplayabilirim: Zafer! Ne olursa olsun Zafer! Duyulsun ki; Britanya İmparatorluğu için başka çare yoktur. Britanya İmparatorluğu’nun varoluş sebebi adına, zaferden başka seçenek yoktur!”

Winston Churchill- 13 Mayıs 1940 tarihinde Avam Kamarası Konuşmasından

Açıkçası 2023 seçimlerini takip etmekten ve türlü türlü senaryo takip etmekten içim şişti. Bir yandan sehpamda duran Tom Hillenbrand’ın Monte Kripto kitabına bardağımdaki Çörçil’den balıklama atlayan soda baloncuklarını izlerken bu seçim sürecinin blokzincir tabanlı sistemler üzerinden daha şeffaf ve güvenlikli yapılabileceği yakın gelecek ütopyaları hakkında düşünüyordum. Churchill denince hemen aklınıza İngiliz politikacı Winston Churchill geleceğini düşünüyorum. Ya da en kötü ihtimalle Crown dizisinin birinci sezonundaki ressam politikacıyı anımsarsınız. Fakat son yıllarda, popüler bir ferahlatıcı içecek olarak pek çok kafede ve restoranda, ilk defa İzmir Bostanlı Balık Barınağı'ndaki bir mekânın sahibi olan “Churchill” lakaplı Ahmet Bey’in yaptığı, Churchill (Çörçil) içeceğini menülerde görür olduk. 

“Tam Yetkili” Churchill

Churchill, İngiltere'nin II. Dünya Savaşı döneminde başbakanlık yapan ve savaş sonrasında da görevine devam eden önemli bir liderdi. Maliyet politikaları konusunda da çeşitli yaklaşımları vardı. Savaş döneminde ekonomik kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılması gerektiğine inanıyor ve bu nedenle, savaşı finanse etmek için bir dizi maliye politikası benimsemişti. 

Öncelikle Churchill, savaş döneminde İngiltere'nin mali durumunu göz önünde bulundurarak harcamaların kontrol edilmesi gerektiğine inanıyordu. Savunma harcamalarıyla birlikte diğer sektörlerdeki harcamaların da sıkı bir şekilde izlenmesi ve gereksiz masrafların kısıtlanması gerektiğini savunuyordu. Bununla birlikte, Churchill, savaşı finanse edebilmek için vergilerin artırılması gerektiğine inanıyordu. Yüksek gelir gruplarının vergilendirilmesi ve vergi tabanının genişletilmesi yoluyla daha fazla gelir elde edilmesi gerektiğini düşünüyordu. Churchill ayrıca İngiltere'nin finansman ihtiyaçlarını karşılamak için kredi ve borçlanma yöntemlerini kullanıyordu. Bu, hükümetin iç ve dış kaynaklardan borç alarak savaş masraflarını karşılamasını sağlamaktaydı. Churchill'in maliye politikaları, savaş döneminin önceliklerine odaklanan ve ekonomik kaynakların etkin kullanımını hedefleyen bir yaklaşımı yansıtır. Savaşın zorluklarıyla başa çıkmak ve İngiltere'nin mali gücünü korumak için disiplinli bir mali politika izlemiştir.

Bu bağlamda, ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt ile imzalanan Churchill-Roosevelt Ekonomik Anlaşması, II. Dünya Savaşı sırasında gerçekleşti. Bu anlaşma, İngiltere'nin savaş finansmanına destek olmak amacıyla ABD'nin ekonomik yardım sağlamasını hedefliyordu. Churchill-Roosevelt Ekonomik Anlaşması'nın arkasındaki sebep, İngiltere'nin savaşa ilişkin ihtiyaçlarını karşılamakta güçlük çektiği dönemde ortaya çıkmıştı. İngiltere'nin savaş çabalarını sürdürebilmesi için müttefiklerinden ekonomik destek alması gerekiyordu. ABD ise resmi olarak savaşa katılmamış olmasına rağmen İngiltere'ye yardım etmek istiyordu. Bu anlaşma, İngiltere'nin savaş ekonomisini güçlendirmesine ve savaşa devam edebilmesine yardımcı oldu. ABD'nin yardımıyla İngiltere savaşa daha etkin bir şekilde katılabildi ve Nazi Almanya’sına karşı direnişini sürdürebildi.

Yapay Zekânın İnisiyatifi 

ABD ordusunun gerçekleştirdiği bir simülasyon testinde, yapay zekanın görevini tamamlanmasını engellediği gerekçesiyle komutanını öldürdüğü ortaya çıktı. ABD Hava Kuvvetleri'nin yapay zekâ operasyonları sorumlusu Tucker Hamilton, Londra'da düzenlenen Hava ve Uzay Kapasitelerinin Geleceği Zirvesi'nde yapay zeka testlerinde karşılaştıkları bu beklenmedik ve ürkütücü sonucu katılımcılarla paylaştı. Hamilton, yapay zekâya yönettiği insansız hava aracıyla düşmanın savunma sistemlerini imha etme emri verildiğini belirtti ve devam etti: "Sistem, tehdidi tespit etmesine rağmen bazen insan operatörün, tehdidi öldürmeme emri verdiğini fark ediyor. Ancak tehdidi öldürme emri de bulunuyor. Peki, yapay zekâ ne yapıyor? Komutanını öldürüyor çünkü insan hedefine ulaşmasını engelliyor."

En Karanlık Saat

Joe Wright'ın yönetmenliğini üstlendiği En Karanlık Saat filminde Churchill’in II. Dünya Savaşı döneminde yürüttüğü politikalar kutsanarak biraz daha karikatürize bir kahramanlık hikâyesi anlatılıyor. Churchill’in Avam Kamarası konuşmasına baktığımızda gerekli girdiler sağlandıktan sonra büyük ölçüde ChatGPT veya benzeri bir uygulamadan alınabilecek soğuklukta ifadeler mevcut. Tucker Hamilton’ın verdiği örnekte de olduğu gibi “Tam Yetkili” yapay zekâların inisiyatifi ele geçirdiği distopya senaryoları ürkütücü oldukları kadar ilgi çekici ve kabul görmeye de müsait aslında. Terminator 2 filmindeki SkyNet ile başlayan ve Netflix kataloğunun bize bardak yerine bidonla içirmeye çalıştığı Çörçil’ler gibi her ay bir yenisi gelen yapay zekânın insan ırkını yok ettiği ve yönetimi ele geçirdiği senaryolar mevcut “organik” sistemlerin aslında ne kadar rasyonaliteye muhtaç olduğunu gölgeliyor. Kişisel travma, ideoloji, sosyal çevre ve tecrübelerin ağır bastığı karar alma süreçlerinin politikadan ekonomiye dünyayı daha iyi bir noktaya götürmediği aşikar iken En Karanlık Saat’in hangisi olduğunu ya da olacağını tahmin etmek pek de mümkün değil. 

Aynı Churchill, Stanley Baldwin’in teklifini kabul ederek maliye bakanı olmuştur. Ancak maliyeci yanı hiç olmayan Churchill’in altın standardını geri getirmesi ülke ekonomisinde durgunluğa, işsizliğe ve 1926’da da genel greve sebep olmuştur. Görüldüğü gibi aynı adamın farklı zamanlarda ve farklı durumlarda aldığı kararlar her zaman aynı olumlu sonuçları vermemekte. Bir bakıma toplumsal hafızamız miyoptur. Genel olarak, toplumsal hafızanın miyop olması, seçici hatırlama, ideolojik etkiler, unutma ve yitirme, değişen perspektifler, manipülasyon ve propaganda gibi çeşitli faktörlerin birleşimiyle açıklanabilir. 

Toplumsal hafıza, manipülasyon ve propaganda etkilerine açıktır. İktidar odakları veya belirli gruplar, geçmiş olayları manipüle edebilir veya propaganda aracılığıyla toplumsal hafızayı şekillendirebilir. Bu da gerçekleri çarpıtabilir ve toplumun miyop bir hafıza oluşturmasına neden olabilir. Benzer şekilde toplumlar, belirli bir ideolojiye dayanan bir anlatıyı benimseyebilirler ve bu anlatı, diğer olayların göz ardı edilmesine veya hafife alınmasına neden olabilir. İdeolojik etkiler, toplumun belli bir dönemi veya olayı anlamlandırma ve yorumlama biçimini etkileyebilir. Iron Maiden’ın Senjutsu albümünde Churchill için yazdığı Darkest Hour şarkısında da dendiği gibi;

Here I stand

In a serenade of glory

Naked by the throne of kings

You sowed the wind

And now you reaped the whirlwind

Before the dawn the darkest hour