Yapay zekânın (YZ) hızla yayılması büyük ses getirse de bu teknolojik devrimde bir sonraki adımın ne olacağına dair tartışmaları da tetikledi. YZ hâlihazırda bazı sektörleri dönüştürme potansiyelini ortaya koysa da özellikle geniş yaygınlık yakalama konusunda iki noktaya takılıyor: Güven ve şeffaflık eksikliği.

Blok zinciri ile merkeziyetsiz bir bilgi işlem yapısı oluşturma yaklaşımı güven konularını çözümleyebilse de önemli bir düğüm noktası var.

YZ modellerinin eğitildiği veri setlerinin içeriğine ve yapısına dair günümüzde çok az bilgi ve içgörü mevcut. Modelin hangi verileri topladığı, bu verilerin modele nasıl verildiği ve verilerin doğruluğu gibi konular öne çıkıyor. 

YZ programlarının şeffaflığına dair yaklaşımında ve bu modellerin üzerine kurgulandığı platformlarda önemli bir değişim olmadığı sürece her seviyeden kullanıcının güven eksikliği ve genel şüpheler nedeniyle bu modelleri değerlendirme isteği sınırlı kalacaktır. 

YZ ve blok zinciri teknolojilerinin kesişiminden her iki teknolojiyi de zenginleştirecek ve entegrasyon üzerinden bir yaygınlık sağlayacak sinerjiler ortaya çıkabilir. 

Günümüzde birçok blok zinciri YZ modellerini yeterince. Desteklemekten yoksun zira YZ ciddi miktarda bilgi işlem gücü gerektiriyor ve blok zincirlerinin bu gücü henüz o seviyede değil. Bilgi işlem gücüne dair kısıtlamalar birçok blok zincirinin aslında tam anlamıyla merkeziyetsiz olmamasından da kaynaklanıyor. 

Aslına bakarsanız dünyadaki popüler blok zincirlerinin birçoğu merkezi bulut yapılarına (Google Cloud ve Amazon web Services gibi) bağımlı ve bu nedenle YZ’nın gerektirdiği hızda ve kapasitede işlem gücü elde edilmesi zorlaşıyor. 

Blok zinciri ile YZ’nın entegre edilmesindeki sıkıntıları işleyen haberler manşetlere çıksa da durum burada anlatıldığı gibi değil. Bugünkü entegrasyonlarda YZ’nın blok zinciri ile BİRLİKTE çalıştığı uygulamalar görülüyor. Aslında ihtiyacımız olan YZ’nın blok zinciri ÜZERİNDE çalışması. 

Bu “blok zinciri yapay zekâ” projelerinin temelindeki altyapılar ve teknolojiler genelde merkezi sunucular üzerinde çalışır merkezi bulut ağlarında bulunan YZ modellerinin blok zincirlerinde çalışmasına dair eklentiler üzerinde etkileşimi sağlanır. Bu uygulama güven ve şeffaflık konularına çözüm getirmediğinden dolayı YZ ile blok zinciri etkileşiminin vaatlerini hayata geçirmeye yeterli olmaz. 

Benim de geliştirilmesinde yer aldığım ve Web2 bulut sunucularının sağladığı kadar hatta bunun da üzerinde bilgi işlem gücü sağlayabilen The Internet Computer (ICP) gibi tamamen merkeziyetsiz blok zincirleri YZ modellerinin tamamen akıllı özleşmeler içerisinde çalışmasına imkân verebiliyor. Bu, büyük ölçekli dil modellerini tamamen açık kaynaklı ve müdahale edilmez bir hale getirmek üzere girdileri ve eğitim verilerini düzenleme imkânı verir. Blok zinciri üzerinde YZ entegrasyonunu mümkün kılabilmek için Web2 bulut sistemleri hızında veri işleyebilen blok zincirlerine ihtiyaç var ve bu da tamamen merkeziyetsiz bir yaklaşımla mümkün olur. 

YZ modellerini blok zinciri üzerinde tutmak modelin her noktasında şeffaflık yakalamak anlamında değerlidir. Bu nedenle blok zinciri üzerinde YZ yaklaşımı bir sonraki mantıklı adım olarak görülür zira blok zinciri YZ’nın kredibilitesini, hesap verilebilirliğini ve güvenliğini zenginleştirirken kullanıcılar gözünde güven oluşturur. 

Ancak bu iki teknolojinin bütünsel bir şekilde nasıl birleştirilebileceğine dair bazı yanlış algılar söz konusu. Bunlar giderilmedikçe YZ ekosistemlerinin tam potansiyeline erişmesi mümkün olmayacaktır. 

Blok zinciri üzerinde YZ yaklaşımının potansiyelini tamamen ortaya çıkarmak için gerçek anlamda merkeziyetsiz bir ağ gerekli. Bu yapı full modellerin akıllı sözleşmelerle çalışması için gerekli verinin depolanmasına ve işlenmesine uygun olması önemlidir.  ICP benzeri bu tür merkeziyetsiz sistemler YZ’nın otonom bir bulut yapısı gibi çalışmasına imkân vererek YZ geliştiriciliği dünyasının dönüşmesine zemin hazırlayabilir. 

Gerçeği ve güveni oluşturmak

Örneğin tıp profesyonellerine yönelik tasarlanmış bir YZ düşünelim. Model genelde saygın biçimde kullanılsa da güvenilirlikten uzak sonuçlar veriyor. Bunun nedeni modelin eğitildiği veriye ve bu verinin nasıl kullanıldığına dair doğrulama yapmanın basit bir yolu olmaması.

Bu merkezi model sadece çıktı üretir ve girdilere dair bir bilgi sunmaz. Ancak merkeziyetsiz bir ortamda büyük dil modelini kullanan YZ herkesin kabul ettiği tıp kitaplarını ve tıbbi araştırma makalelerini kullanarak eğitilebilir. 

Doktor YZ ile etkileşime geçinde arkadaki süreç tamamen şeffaf akar ve kriptografik deliller YZ’nın hangi veriyle eğitildiğini ispatlar. Böylelikle ortaya koyulan çıktı onaylanır ve doktorlar sonuçlara güvenebilir.

Bu örnek, merkeziyetsizliğin YZ modelleri inşa etmede ne kadar kritik olduğunu gösteren birçok uygulamadan biridir. Blok zinciri üzerinde YZ yaklaşımı tamamen açık ve ortak bir alanda çalışarak ver işleme noktasında bir şeffaflık oluşturur ve kullanıcıların verinin nasıl kullanıldığına dair fikir edinmelerini mümkün kılar. 

Bununda ötesinde zincir üzerindeki YZ uygulamaları aynı veri setine erişerek bu sete katkıda bulunarak blok zinciri içerisinde işbirliğine dair bir ekosistem de oluşturabilirler. Blok zincirlerinin müdahale edilemez ve güvenli doğaları gereği bu verilerin kötü niyetliler tarafından istismar edilmesi olasılığı yok denecek kadar azaltır. 

Blok zinciri ve YZ işbirliği her iki teknolojinin de gelişmesi için önemlidir ve bilginin güvenilir şekilde paylaşımına zemin hazırlar.

Bu entegrasyon yaklaşımı, güven ve şeffaflık gibi konulara çözüm getirerek çok daha güvenilir ve şeffaf bir dijital ekosistem vaat eder. Blok zinciri üzerinde YZ yaklaşımının potansiyel büyüktür. Bu yaklaşım benzersiz bir entegrasyon, değiştirilemez ve açık kaynaklı akıllı sözleşmeler ve metaverse’ler, oyunlar ve merkeziyetsiz sosyal medya için hızlı içerik üretimi gibi konularda katalizör etkisi oluşturur. 

Gelecekte YZ ile blok zincirlerinin kesişiminden büyük fırsatlar doğacak ve bunlar da bizi tamamen merkeziyetsiz bir geleceğe taşıyacak.