Terra ekosisteminin çöküşü son aşamasına girerken bu hatalı sanal projenin neden olduğu zararın gerçek dünyaya yansımaları da gözden kaçmayacak kadar net. Bugüne dek LUNA’ya destek verenler sosyal medyada ve mesaj forumlarında ne kadar büyük zarara uğradıklarını, hayal kırıklıklarını ve çaresizliklerini anlatıyorlar. Bazı haberlere göre intiharı düşünler söz konusu.

Kripto dünyasını izleyenler için bu olay gerçekle yüzleşme anı. Son iki yılda zamanımın önemli bölümünü kripto piyasasındaki bazı balonların absürtlüğüne işaret etmek için harcadım ve bunlar arasında Luna’nın çöküşünü tahmin etmek de vardı. Ancak buna karşın sıradan insanların sektördeki en deneysel projelerden birinin parçası haline gelmesini izlemek şok ediciydi. Açıkçası doğruyu söylemek gerekirse kripto sektörünün kendisi henüz deneme aşamasında.

Yaşanan kaybın boyutunu anlamak kolay: Her şey kaybedildi. 

Terra ekosistemi hiper enflasyondan kaynaklanan bir “ölüm sarmalına” düştü. Bu çöküş ağın sözümona stabilize edici algoritmasıyla daha da hızlandı ve LUNA neredeyse sıfıra düştü. Algoritmik UST’nin fiyatı da sıfıra inmek üzere. Do Kwon’un geçtiğimiz günlerde yayınladığı “kurtarma planı” insana hakaret eden kötü bir şaka gibi. LUNA ve UST’nin toplam defter değeri olan 68 milyar dolar buharlaşıp gidecek. Bu arada bazı borsalar tokenları işlemde tutmaya devam ediyor ki bu da etik sıkıntıları olabilecek bir yaklaşım.

Bireylerin kayıplarının boyutları ve verdiği acı gerçekten çok büyük. Bir zihin egzersizi yaparsak: LUNA/UST’nin toplam arz değerini ikiye bölüp ekosistem projelerinde tutulan miktarı bulalım. Dışarıdaki yatırımcıların çöküş öncesi ortalama 20.000 dolarlık LUNA veya UST tuttuğunu varsayalım. 34 milyar doları 20.000’e böldüğümüzde yaklaşık 1,7 milyon kişinin elindekinin değerinin yüzde 99,9’unu kaybettiğini söyleyebiliriz. Bu birçok kişinin hayatını değiştirebilecek kadar büyük bir meblağ. 

Derin ve yaygın bir hüznün olayın yaşandığı haftanın tamamına yansıdığı bir gerçek. Online ortamda kolaylıkla erişilebilir olmasıyla tanınan kripto VC’si Matthew Graham, sistemin katastrofik dalgalarına yakalanan birçok kişiden mesajlar aldığını söylüyordu. Terrra’nın kurucusu Do Kwon’un Güney Kore’deki evi polis korumasına alındı zira öfkeli yatırımcıların saldırmasından çekiniliyordu. 

En kötüsü ise insanların kendine zarar verebileceğine dair haberlerdi. LUNA’nın ateşli savunucularından olan @terranaut3 takma isimli kullanıcı daha sonra sildiği tweetinde en az sekiz kişinin intihar ettiğini söylüyordu. Terra mesaj panolarında intiharlara ve intihar düşüncesine dair bir sürü yorum vardı ve psikolojik destek hatlarının numaraları paylaşılıyordu. Daha sonra forum kapatıldı. Bu hikayeleri onaylatamadık ama dikkate değer oldukları bir gerçek. 

Yardıma Hazırım

Uzman bir danışman değilim ancak bu durumda olan herkes için pratik bir çözüm var: İflas açıklamak. Bu kendine zarar vermekten çok daha iyi bir seçenek. Özellikle ABD gibi bazı ülkede iflas açıklamak evinizin veya arabanızın haczedilmesini önleyebilen bir hukuki yöntem olarak kabul ediliyor.

Kripto çöküşleri yeni bir durum değil ancak LUNA sahiplerinin durumu bir açıdan yenilik gösteriyor: Çok fazla sayıda sıradan insan buradan darbe yemiş durumda. Kripto dünyasında geçirdiğim bunca zamanda gördüm ki bu sistemdeki paranın önemli bir kısmı kripto ideallerine gerçekten inanan kişilerden veya büyük risk iştahına sahip yatırımcılardan geliyor.

2020-2021 kripto çılgınlığının boyutu çok daha büyüktü ve erişimi çok daha fazlaydı bu nedenle 2018’deki kripto balonunun sönmesinden çok daha farklı etkileri oldu. Bu olaylar sonucunda sert bir düzenleme dalgası gelmesi beklenebilir ancak kriptoda yer alanlar da kendi davranışlarının gereksiz riskler oluşturduğunun farkına varmalı. 

Örneğin kripto donu kurucusu Mike Novogratz Ocak ayında koluna LUNA dövmesi yaptırmış ve kendini resmi olarak Luna hayranı (lunatic-çılgın anlamına gelen bir atıf). Raporlara bakıldığında Novo’nun fonunun Mart’tan itibaren Luna satıp çıktığını gösterse de davranışları gereksiz bir hayranlık sergiliyordu. Dışardan bakıldığında bu insanları gaza getirip sonra satış yaparak kazanç elde etmeye yönelik bir davranış.  

Tüm bu karmaşa sonrasında çok daha mütevazılık, eleştirel düşünme ve şeffaflık görmeyi umuyorum. LUNA olayındaki ölüm sarmalı başlamadan kısa bir süre önce yazdığım ve LUNA’nın krizini de öngören yazımı 17 bin civarında kişi okumuştu. Bunlardan bir kısmı hatta bir tanesi bile bu yazıdan etkilenip harekete geçmişse ne mutlu bana. Bir dahaki sefere eleştir getirenleri korkak olarak niteleyip saldıracağınıza şunu bilin: Biz size yardımcı olmak için buradayız.