Kripto para biriminin evrimindeki en önemli anlardan biri, güçlü yatırımcı Marc Andreessen'in 2014 tarihli “Bitcoin Neden Önemli?” adlı çığır açan makalesiydi. Bu adam, Lyft ve Facebook'tan Dollar Shave Club ve Airbnb'ye (ve o zamandan beri daha birçoklarının) kadar birçok dönüşümcü şirketin vaad ettiği şeyi doğru görmüştü ve New York Times'ın sayfalarında; teknolojik olarak neredeyse anlaşılmaz sihirli bir internet parasının da aynı potansiyele sahip olduğunu savunuyordu.

On yıl kadar sonra, Andreessen'in girişim sermayesi fonu Andreessen - Horowitz, kripto para ve web3 yatırımının zirvesine yerleşti. Ancak bu makaleye dönüp baktığımızda, Andreessen'in Bitcoin tezinin dayandığı temellerden birinin açık bir şekilde yerle bir olduğunu görmek şaşırtıcı.

Andreessen, "Bitcoin için üçüncü büyüleyici kullanım senaryosu mikro ödemeler veya ultra küçük ödemelerdir" diye yazdı. “… Mevcut kredi/banka ve bankacılık sistemleri aracılığıyla küçük ödemeler yapmak (1 dolar ve aşağısını düşünün, kuruş veya kuruşun bir kısmı kadar) uygun maliyetli değildir. Bu sistemlerin işlem ücretleri bunu uygulanamaz kılıyor. (Ama) Bitcoin ile bir anda, bu çocuk oyuncağı haline geliyor."

İşte tam burada kulağımıza bozulan bir plak cızırtısı geliyor! Buraya nasıl geldiğimizi merak ediyor olabilirsiniz.

BitInfo'ya göre, efendimiz İki Bin Yirmi İki Yılı'nda Bitcoin'de tek bir işlemin ücreti yaklaşık 2 dolar. Bu da, onu sadece 1 dolar altı ödemeler için son derece uygulanamaz hale getirmekle kalmıyor, daha büyük ödemeler için de kredi kartından daha pahalı hale getiriyor.

Bitcoin'in işlem ücretleri önemli ölçüde artmasının iki sebebi var: Ağ güvenliğini sağlayan işlem ücretlerinde rekabetçi bir pazara sahip olması, ve artan talepten dolayı alım satım ücretlerinin yükselmesi. Bitcoin işlem ücretlerinin mikro ödeme sayılabilecek herhangi bir şey için yeterince düşük olduğu son zaman, basit bir gönderimin maliyetinin beş sent olduğu Haziran 2015 'ti. O zamandan beri arkasına bakmadan yükselmeye devam etti. 2019 ayı piyasasının derin karanlık dönemlerinde bile, bitcoin (BTC) para biriminin 3.000 dolar kadar düşük işlem görmesiyle, işlem ücretleri mütemadiyen 10 sentin üzerindeydi.

Andreessen, Bitcoin'de mikro ödemelerin reklamını yaparken işlem ücret artışının geldiğini göremeyen ilk kripto spekülatörü değildi. Bu istikrarlı yükselişin, ChangeTip gibi bazı Bitcoin tabanlı mikro ödeme başlangıç projelerinin gerilemesinde veya kapanmasında payı vardı.

Ancak Bitcoin temel zincirinde bu gerçekleşmeyecek olsa da, bir doların altındaki ödemelerini destekleyecek kadar düşük işlem ücretleri hem teknik bir Kutsal Kase, hem de kripto para biriminde promosyon açısından yaygın bir çekince olarak kaldı. Daha az pahalı hisse kanıtlama sistemlerinden Bitcoin'in kendi Lightning Network'üne kadar her şey bu konsepti yaysa da; genel olarak, sadece bir konsept olarak kaldı.

Ve bu noktada kendimizi şu soruyu sorarken buluyoruz: Kripto veya başka bir teknoloji, dijital mikro ödemeler sorununu gerçekten çözebilir mi? Yapabilirse, çözüm neye benzer? Ve en önemlisi, sonunda çözüm geldiğinde dünyanın kazancı ne olacak?

Mikro ödemeler: Tamamen farklı bir şey

Dijital mikro ödemeler uygulanabilir olduğunda gerçekleştirilebilecek yeni iş modelleri hakkında sonsuz spekülasyonlar yapıldı. Yıllar boyunca odak noktası kullanıcıların medyayı; bireysel haber makaleleri gibi; herhangi bir aboneliğin parçası olarak veya araya giren reklamlarla değil; “a la carte” şekilde; yani parça parça satın almalarına izin vermek üzerineydi. Genel argüman, bunun Brave tarayıcısı ve tokenize edilmiş internet gezintisi modelinin arkasındaki tez olan internetteki reklam destekli içerikten uzak bir geçişe olanak sağlayacağı yönünde. Ancak bu ve benzeri kavramlar buzdağının sadece görünen kısmı olabilir.

Web içerikli mikro ödemeler platformu Coil'in CEO'su Stefan Thomas: “İnsanlar mikro ödemeleri daha küçük ödemeler olarak düşünüyor, ancak bu aslında tamamen farklı bir şey” diyor. “İnterneti, daha küçük faksları daha ucuza gönderebilen bir faks makinesi olarak düşünmek gibi. Bundan ziyade, tamamen farklı iletişim biçimleri uygulayabilirsiniz."

Eski bir Bitcoin iştirakçisi olan Thomas, kariyerinin çoğunun uygulanabilir mikro ödemeler teknolojisi arayışıyla geçtiğini söylüyor. Bu, Coil'i oluşturmadan önce Ripple'ın CFO'su olarak verdiği hizmetteki motivasyonun bir parçasıydı.

Mikro ödemeler, tüketici psikolojileri nedeniyle olduğu kadar, ticari etkileri nedeniyle de “tamamen farklı bir şey”. Son beş yılda mikro ödemeler konusundaki söylem; 1999 'da Bitcoin öncüsü Nick Szabo tarafından kısmen geliştirilmiş bir kavram olan "zihinsel işlem maliyetleri" sorununa çok daha uyuşur hale geldi.

Sorunun özü, mikro ödemelerin teknik zorluğunu çözsek bile, kullanıcıların gerçek eylemden ziyade; üç beş kuruşu harcamaya karar verme halini daha sinir bozucu bulmaları. Bu durum, mikro ödemeler Web'de her yerde mevcut hale gelse bile, günde on veya yirmi kez çeşitli küçük ödemeler yapmanızı talep edildiğinde ayrı bir sorun olacaktır.

Zihinsel işlem maliyetleri sorununun istemeden de olsa komik bir örneği yakın zamanda Meta/Facebook'un (FB) Metaverse lansman videosu esnasında görüldü. Sunumun başlarında, bir grup insan sanal bir heykele hayranlıkla bakarken görüntü kaybolmaya başlıyor. Heykele birkaç dakikadan fazla bakabilmek için gruptan birinin sanatçıya “bahşiş” vermesi gerekmekte. Meta sunumunun tüketicilerden ziyade yatırımcılara yönelik olduğuna dair daha net bir örnek yoktur; çünkü sanatçıları sürekli mikro-bahşişlediğiniz bir meta-evrenin başa bela olacağı aşikâr. Mikro ödemeler, Mark Zuckerberg'in öngördüğü şekilde tüketicilerin hayatını daha da kötüleştiriyorsa, başarısız oldukları ortada.

Hamburg Üniversitesi'nde mikro ödeme uygulamalarını inceleyen araştırmacı Melvin Klein, bu temel problemde bir miktar dejavudan daha fazlasının olduğuna dikkat çekiyor. "İnsanlar America Online'ın çevirmeli modem zamanlarında 'Hadi bakalım, [çevrimiçi olmaya devam etmek için] ödeme yapmanız gereken bir dakika daha' modelindeki hesabı tutulan saatten rahatsız oldu. O kadar ki sonunda aylık aboneliğe geçmek zorunda kaldılar."

Bu nedenle Coil ve diğer birkaç proje, bazen "mikro ödeme akışları" olarak bilinen şeyi vurgulamaya başladı. Coil aslında bir üyelik, ancak büyük bir yayın veya platform yerine birkaç küçük satış noktasına erişim sağlıyor. Bu satış noktaları daha sonra kullanıcı onlara göz atıp oralarda gezindikçe küçük akışlar halinde ödeme alır.

Open Web Monetization ve Interledger, Coil'in teknoloji altyapısının bir kısmını oluşturan stardartlar. Standartlar, kripto para ağları ile etkileşime girebileceği gibi diğer sistemlerle de etkileşime girebilir. Thomas, Interledger için "Blok zincirinin tepesindeki bir katman gibi" diyor. “Her işlem son derece verimli. Gerçekten ücretsiz ve ... (gerçek mikro ödemeler için)... gerçekten sonsuz şekilde ölçeklenebilir. Interledger protokolünü daha fazla kişinin önemsemesini isterdim."

Kripto dünyasında daha da köklü bir proje olan Superfluid'in CEO'su Francesco Renzi'nin vurgulamak için mücadele verdiği şey yine konunun “mikro ödemeler” ile ilgili olmadığı, zihinsel işlem maliyeti sorunu nedeniyle olduğunu yönünde. Renzi, "Çalışma şekli, esasında kullanıcının küçük ödemelerin gerçekleştiğini anlamasını gerektirmiyor" diyor. “Bu küçük ödemeler bir çözümden ziyade bir sorun.” (Profesyonel ipucu: Renzi, hackathon'larda sık sık mikro ödeme sunumları gördüğünü söylüyor ve “gidip bunun neden iyi bir fikir olmadığını [geliştiricilere] açıklamamız gerekiyor.”)

Bunun yerine, Superfluid ödeme akışı için bir kripto para standardı sunuyor. Renzi, akışın, token'ın içine yerleştirilmiş halde olduğunu belirtiyor. “Bana bir adres verirsiniz, ben bir akışı açarım, her saniye bakiyeniz tıkır tıkır artış gösterir.” Renzi, şimdiye kadar Superfluid'in en büyük pazarının, katkıda bulunanlara ödeme yapmak üzere merkezi olmayan özerk kuruluşlar (DAO) olduğunu söylüyor.

Superfluid'in modelinde en dikkat çekici şey, "akışın" zincirleme işlem ücretleri için tek bir işlem olmasıdır. "David'e her dakika bir dolar göndermek istediğinizi söylüyorsunuz ve işiniz bitiyor. Düğmeye bir kez tıklayıp, sonsuza dek ödüyorsunuz… Etkili bir şekilde, paranın kendisi artık otomatik zincir olarak hareket ediyor.” Bu aynı zamanda, bir akış ne kadar uzun sürerse, oransal işlem maliyeti o kadar ucuzladığı anlamına geliyor.

Makineden makineye ödemeler

Ancak akış yaklaşımı başarılı olsa bile, insanlar arasındaki işlemler mikro ödemeler için en ilginç uygulama olmayabilir: Birçoğu gerçek potansiyelin yüksek hızlı, makineden makineye işlemlerde olduğunu savunuyor. Brooklyn Microgrid adlı bir kripto projesinin keşfettiği ev güneş enerjisi tesisatlarından elektrik satışı veya elektrikli araç şarjı için akış ödemeleri örnek olarak verilebilir. Şu anda Tron'a ait olan BitTorrent, merkezi olmayan dosya paylaşımı için verimi artırabilecek bant aralığını indirmek için, en azından teorik olarak, otomatik bir mikro ödeme sistemi sundu.

Marvin Klein'a göre, dijitalleştirilmiş sistemlere eklenen mikro ödemeler ile “her şey daha otomatik hale geliyor”. Örneğin, “Bir ürün satın aldığınızda vergiyi doğrudan ödemeyi düşünebilirsiniz, böylece mağaza tüm muhasebeyi yapmak zorunda kalmaz.”

Stefan Thomas, “Bir başka kullanım da yapay zekâ” diyor. “Bazı insanlar internet kullanıcı verileri için bir pazarın olduğu bir geleceği düşünüyor. [Ama] şu veya bu veri parçasını satmayı düşünmeyeceksiniz, bunu sizin adınıza yapan bir kullanıcı temsilcisi olacak."

Thomas ayrıca mikro ödemelerin modüler ve birleştirilebilir yapay zekâ sistemleri oluşturmanın anahtarı olabileceğini düşünüyor: "Birden fazla yapay zekaya bağlanabilirsiniz, ancak hepsini ödemek için bir ödeme sistemine ihtiyacınız olur."

Mikro ödemeler ve piyasa kontrolü

Mikro ödemelerin dönüşümsel potansiyeline dair daha bilindik bir örnek olarak Apple App Store verilebilir – ama mikro ödemelerin bir şeyi nasıl geliştirebileceğine değil, nasıl yok edebileceğine dair bir örnek.

Bildiğiniz üzere App Store, dijital rant arayışının en büyük örneği: Sistemik bir dar boğazı kontrol ederek diğer insanların yarattıklarından zenginlik elde etme girişimi. Apple'ın (AAPL) uygulama yaratıcılarından aldığı %30'luk satış kesintisi ve şiddetle karşı çıktığı bağımsız uygulama içi satın alımlarla adı kötüye çıkmış halde. Bu kiranın bir kısmı, Apple'ın kullanıcıların aslında App Store dışındaki herhangi bir kaynaktan program yüklemesini önlemek için kilitlediği iPhone ekosistemine erişim için ödeniyor.

Ancak ödeme teknolojisi, Apple'ın pazarı kontrol etme yeteneğinde şaşırtıcı derecede büyük bir rol oynuyor. Muhtemelen fark ettiğiniz gibi birçok mobil uygulamanın fiyatı doksan dokuz sent veya ondan daha düşük. Bu, ödeme açısından büyük bir zorluk olabilir, çünkü bu tür küçük satın alımların %10 'u veya daha fazlası normalde kredi kartı veya diğer ödeme işlemcileri ile sonuçlanır.

Apple, yalnızca merkezileşmesi ve büyük ölçeği sayesinde bu sorunun etrafından dolaşabilmekte. Klein'a göre App Store ücretlerden tasarruf etmek için bir ay boyunca müşterilerin tüm ödemelerini topluyor ve ardından bunları toplu olarak işliyor. Örneğin, iki uygulama ve bir Coldplay albümü satın almak, üç küçük işlem yerine 15 dolarlık tek bir işlem olarak işleniyor ve bu ücretleri toplu halde tahsil etme de, işlem ücretini satın alma yüzdesi olarak önemli ölçüde azaltıyor.

Ancak iOS'un daha açık olduğu bir dünyada bile, 99 sentlik bir uygulamayı doğrudan kullanıcılara satmaya çalışan bir geliştiricinin bu sorunu çözmek için kullanılan tekniğe erişimi olmayacaktır. Satışların büyük çoğunluğu tek seferlik olacağından, her müşteriden birden fazla ödeme alarak ücretleri düşürme seçeneği olmayacaktır.

Bu, işlevsel dijital mikro ödemelerin olmamasının, dijital ticaretin birkaç oyuncu etrafında kümelenmesine nasıl katkıda bulunduğunun sadece bir örneği. Şu anda Meta olarak bilinen Facebook, görünüşe bakarak bu mutlak gücün devam edeceğini öngörüyor: Facebook, Horizon Worlds ortamında dijital yaratıcı satışlarından kümülatif olarak %47,5 kesinti yapacağını söyledi.

Sanatçıya bahşiş verelim, pek tabii – ama Zucky de arpasını alacak, değil mi?

Daha zengin bir dünya için daha akıllı bir pazar

Son olarak, işlevsel dijital mikro ödemelerin çözebileceği daha soyut bir sorun var: düşük fiyatlı dijital mallar için piyasa şeffaflığı.

Bir toplumda piyasaların en önemli rollerinden biri, mallara olan talep düzeyini ve karşılığında bir ekonominin ne kadar mal üretmesi gerektiğini keşfetmektir. Bu, dijital emtianın sıfır marjinal maliyet doğası nedeniyle karmaşık bir durum (dijital bir içerik bir kez oluşturulduğunda, her ek kopya neredeyse bedavaya kopyalanabilir), ancak yazılım geliştirme gibi şeyler söz konusu olduğunda da yine geniş ölçüde geçerli.

Ancak dijital işlem ücretlerinin mevcut yapısı, bir doların altında fiyatlanabilecek dijital mallar pazarında şok edici bir kör nokta yaratıyor. Bu, oyunlardaki skin'lerden ve yeni çıkan NFT gibi önemsiz şeylerden niş uygulamalar veya yüksek oranda özelleştirilmiş veri akışları gibi daha etkili ürünlere kadar değişebilir. Ayrıca hareket halindeyken cep telefonu şarjı gibi gerçek dünyadan uygulamaları olan hizmetleri de içerebilir.

Ancak, ödeme sınırlamalarının fiyatlandırma üzerindeki etkisi gerçek tüketici talebine oranla daha yüksek etkiye sahip olduğu için kategorinin tamamı az gelişmiş kalmaktadır. Aslında, bir dolardan daha az bir fiyata uygun olarak fiyatlandırılacak herhangi bir dijital mal, ya bir aracı aracılığıyla satılmalı, piyasa dengesinin üzerinde, başarılı olma olasılığını azaltacak şekilde fiyatlandırılmalı ya da muhtemelen çoğu zaman, hiç üretilmemelidir.

Cep telefonu şarjı harika bir örnek. Şu anda, ücretli cep telefonu şarj hizmetleri büyük ölçüde havalimanlarıyla sınırlı. Acele halinde olan yüksek gelirli uçak yolcuları gerçek ücretin çok üzerinde ödeme yapmaya istekli. Ancak ödeme teknolojisi, ücretlendirme için daha uygun bir alakart fiyatı tahsil etmeyi mümkün kılsa (sağlıklı bir kâr marjı da dahil olmak üzere tahminen saatte sadece birkaç sent), önsezim, ücretlendirme hizmetlerinin çok daha yaygın olarak kullanılabileceğini söylüyor. Bu, tamamen işlevsel mikro ödemelerin eksikliğinden kaynaklanan bir pazar yetersizliğidir.

Muhtemelen, hayal bile edemeyeceklerimiz de dahil olmak üzere birçok benzer potansiyel örnek var. Ancak şu anda, bu tür malları nispeten silo haline getirilmiş, yoğun aracılı pazarlar dışında satmak neredeyse imkansız. Bu, en iyi ihtimalle; düşük maliyetli dijital mallar, veri dağıtımı, mobil şarj ve piyasanın şu anda karşıladığı diğer hizmetler için muazzam derecede yerine getirilmemiş talep olduğu anlamına geliyor.

Yaygın ve işlevsel mikro ödemeler piyasanın teknolojik kısıtlamalarından özgürleşmediği sürece, bu durum ekonomi dijitalleştikçe yalnzca büyüyen ekonomik bir verimsizlik olacaktır.