Zincir Üzerindeki Kredi Protokollerinin Riskleri Ve Faydaları

Bir finansal sektörde işler ayı piyasası döneminde yerine oturur diye bir inanış vardır. Aslında Birleşik Krallık Merkez Bankası (BoE) Başkan Yardımcısı da geçtiğimiz günlerde buna değindi: “Kripto kışı geçtiğinde ayakta kalanlar yarının Amazon’larını eBay’lerini oluşturacak.”

BoE Başkan Yardımcısı Jon Cunliffe, “Dot.com döneminde birçok şirket iflas edip yok oldu ama teknoloji ortadan kaybolmadı” diyor. Elbette ki kriptoya gönülden inananlar var. Paranın adeta bir kanama gibi bu alandan çıktığı bu dönemde bile insanlar Web3 alanındaki işleri kabul ediyor, protokollere güncelleme yazıyor ve geleceğe dair umutla yeni insanları işe alıyorlar.

Ancak kripto dünyası yeni Amazon’lar, eBay’ler ortaya çıkarmak istiyorsa insanların kullanmak isteyeceği ürünler ve hizmetler geliştirmesi gerekli. Şu anda sektör genel itibariyle döngüsel bir yapıda. Biraz ir balon gibi. Popüler olan birçok proje aslında belirli getiri sağlamaya yönelik blok zinciri temelli platformlar üzerinden mevcut sermayenin defalarca yeniden döndürülmesini sağlamaktan öteye gitmiyor.

Bugün var olan risk iştahı yüksek borç verme platformlarının ve hedge fonlarının tamamı olmasa da bir kısmı kripto fiyatlarının düşmesiyle birlikte teminat sıkıntısı yaşamaya başladılar. Bu sorunun temellerinden biri mesnetsiz spekülasyonlardı ancak kripto aktiviteleri interneti terk etmedi.

Ya da milyarder iş insanı Mark Cuban’ın dediği gibi “Ucuz, kolay parayla finanse edilen ve doğru dürüst bir değer önermesi olmayan şirketler yok olacak. “

Bir zamanlar risk eğrisinin uzak ucunda hızla büyümeyi sürdüren kripto bir dönem ABD Merkez Bankası’nın (Fed) gevşek politikalarından yararlanmıştı. Şu anda faizler artıyor ve resesyon sinyalleri geliyorken yatırımcıların kriptonun tamamen dijitale dayalı vaadini kuşkuyla karşılamaları olası.

Ancak Cunliff’in de söylediği gibi kripto hâlâ benzersiz fırsatlar sunuyor. Açık protokoller açık inovasyonu ve icatları tetikliyor. Ve kripto spekülasyonun ötesinde bir vaat ortaya koyuyor. Kriptoda kredi temelli ve teminatsız borç vermeyi hedefleyen gelişmekte olan bir alan dış dünyadan daha fazla kaynağın girmesine imkân verebilir.

Kriptoya odaklı bir yayın olan The Defiant, kısa bir süre önce kripto temelli “kredi protokolleri” üzerine bir yazı yayımladı. Bu uygulamalar, “kripto alanındaki olası borç alıcılara yönelik kredi notlarını belirlemek üzere yeni yöntemler kullanıyor. “Aslında bu protokoller zincir üzerinde veya gerçek kimliğinize dair bazı bilgileri açık etmeniz karşılığında size kripto temelli krediler sunabiliyor. 

Centrifuge, Maple Finance ve TrueFi gibi kredi protokolleri kendilerini “teminatsız” borçlanma fırsatları sunan yapılar olarak da niteliyorlar. Bu Celsius ve Babel’in sıkıntıya düşmesine neden olan yaklaşıma benzer görünse de bu araçların farklılığı önerilerini zincir dışı varlıklarla ilişkilendirmelerinden geliyor.

Geleneksel finansta kredi notları bibine borç verip vermeme veya ne faizle verileneceğini belirleme amacıyla kullanılır. Bu alan birkaç şirket tarafından domine edilmiştir ve bunların bazıları acımasız olmalarıyla tanınırlar.

“Merkeziyetsiz kredi notları” kredibiliteyi belirlemek için algoritmaları kullanma yolunu seçer. Teorik olarak bu yöntem önyargılardan uzak ve şeffaf kararlar vermeye uygundur.

Bu sorunu çözmeye yönelik bazı yaklaşımlar bulunuyor. Zincir üzerinden uzun vadeli bir itibar kurgulamaya yarayan ve Vitalik Buterin tarafından önerilen soulbound token bunlardan biri olabilir. Bu yaklaşımlar doğru biçimde hayata geçirildiğinde arka kapı işlemleri önlemek ve kısa süre önce kripto sektörünü patlatan bazı uygulamalardan kaçınmak mümkün olabilir. 

Bazı yaklaşımlar kullanıcının sadece zincir üzerindeki işlemlerine bakarken bazıları zincir dışına da odaklanıyor. İşlem yapanların büyük bir kısmının kredi geçmişinin zincir üzerinden dağınık biçimde oluşması da bir sorun. Bazı sofistike çözümlerde kullanıcının kimliğinin belirlenmesinde yapay zekâ ve NFT’lerden faydalanılabiliyor.

Şu anda DeFi’daki en güvenilir seçenek aşırı teminatlı krediler. Örneğin MakerDAO (DAI coin’in yaratıcısı) borç alanlardan aldıkları miktarın üzerinde bir kriptoyu teminat olarak vermelerini istiyor. Maker, geleneksel dünyanın bazı uygulamalarını örnek alıyor, hatta insanların ev sahibi olmasını sağlayacak mortgage benzeri bir yaklaşımı bile mevcut.

Karşı görüşte olanlar Maker’ın yaklaşımının “sermaye verimliliği açısından” yetersiz olduğunu söylüyorlar çünkü talep edilen teminat orada boş boş yatıyor. Kaldıraç risk getiriyor ve “teminatsız borç verenler” bu riski azaltmak için müşteriyi tanıma ve yasal olarak bağlayıcı süreçler getirmeye çalışıyorlar. Teller gibi bazı şirketler kişinin kredi kartı ve banka ödeme geçmişine bile bakıyor. 

Tüm bunlarla birlikte teminatsız, kredi odaklı borç verme protokollerine yönelik girişim sermayesinin ilgisi artsa da bu sistemlere ve notlara güvenmek için henüz erken olabilir. Kendi araştırmanızı kendiniz yapın. Zincir üzerinde güvenilir bir itibar oluşturmanın en basit çözümü düzenlemeler olabilir.