Merkeziyetsiz finans (DeFi) 31 Temmuz’da ölümünü ilan etti. O gün ne bir protokol işlevsiz hale geldi ne de bir token sıfıra düştü. Zaten bunlar olasılığı düşük konular. Aracısız sistemlerin, borsaların ve işlem araçlarının oluşturduğu bu birbiriyle ilişkili ekonomik yapı teknik olarak ayakta duruyor.

Ancak DeFi’ı öne çıkaran ruh ve anlayış yani parayı güçten ayrıştırmak ve temel ve karmaşık finansal ürünlere korkusuzca erişmek hayali öldü. Bu hayali öldüren SEC değil DeFi’ın kendisiydi.

31 Temmuz Pazartesi günü aralarında sistemik olarak önemli görülen Curve Finance’in de olduğu bir dizi DeFi platformuna gerçekleştirilen bir dizi saldırıdan sonra Curve kurucusu Michael Egorov kendini zor bir durumun ortasında buluverdi. Zira yüz milyonlarca dolar değerindeki kişisel fonlarının likidite olma riskiyle karşı karşıya kalmıştı.

Egorov, aylar öncesinde dünyanın en fazla kullanılan merkeziyetsiz borsalarından biri olan Curve’ün hayata geçirilmesi sürecinde elde ettiği CRV token’ların kaldıracından ciddi biçimde faydalanmıştı. Açık platform Egorov, Aave üzerindeki tek bir borç işleminde CRV token’ların toplam emisyonunun yüzde 34’ünü oluşturan devasa bir miktar masaya koyarak 63 milyon dolar değerinde stabil para almaya çalışmıştı. Başka yerlerde de işlemler yapıyordu. Örneğin CRV emisyonunun yüzde 47’sini oluşturan 430 milyon CRV token koyup 110 milyon dolar almak için masadaydı. 

Pazar günü en az üç Curve işlem havuzunun hacklenmesi bu borç işlemlerinin baskı altına girmesine ve CRV token fiyatının Egorov’un teminatlarının otomatik bozdurulmasına neden olacak kadar düşük bir seviyeye inmesine neden oldu. Bu CRV değerinin daha da düşmesine enden olan bir negatif sarmal oluşturabilir ve diğer borçların likidite olmasıyla fiyatın daha da düşmesine zemin oluşturabilirdi. 

Bu “ölüm sarmalı” denilen durumun ta kendisiydi. CRV DeFi ekosisteminin bütününde teminat olarak kullanılan bir varlıktı ve bu çöküş sektörün teslim olması anlamına geliyordu.

Ancak bunların hiçbiri gerçekleşmedi zira Egorov, TRON kurucusu Justin Sun gibi şüpheli kişilerle ile kapalı kapılar ardında bir dizi anlaşma yapmayı başarmıştı. Borcunun bir kısmını ödedi ve CRV token’ın fiyatının düşmesini engelledi. (Şu aralar 0,6 dolar civarında.) 

Bazı kişiler Aave CEO’su Stani Kulechov gibi etkili şahısların da piyasalara müdahale etmesini talep ediyorlar. Bunu yaparken protokolü kapatmasını değil Aave’nin sigorta kaynaklarını kullanmasını ve uç olaylarda işlemlerin geri alınabildiği bir Güvenli Modül oluşturulmasını istiyorlar. 

Yanlış nerede?

Bu durum, Egorov gibi bir DeFi devinin kötü karalarından dolayı düştüğü durumdan kurtarıldığı ilk örnek değil.

Aslında Egorov’ın yanlış bir şey yapmadığı bile iddia edilebilir: Teknoloji sektöründe vergiden kaçınmak için uygulanan bir yöntemin kripto versiyonunu hayata geçirmek üzere birkaç borç platformundaki kurallardan yararlandı. Peter Thiel gibi “kağıt üzerinde milyarder” olan bir kişi bankaya gidebiliyor ve Facebook gibi şirketlerin hayata geçirilmesi döneminde edindiği hisse senetlerini teminat göstererek kredi alabiliyorsa kriptocular neden aynısını yapamasınlar? Zaten izin gerektirmeyen finans oyunu bu değil mi?

Ancak DeFi’ın ölmenin eşiğine geldiği bu olay sonrası bazı zor soruları dillendirmemiz de gerekli: Egorov’un CRV token arzının yarısına yakınını elinde bulundurmasına neden izin verildi? Bu DeFi’ın eşitlikçi ruhuna ne kadar uygun?

Neden daha önce kimse müdahale etmedi? Bu kadar kritik bir protokolün başına bunların gelmesine neden izin verildi? Neden Aave ve Fraxlend gibi diğer protokoller insanların borç alacakları token’larda sınırlamalar yapıyor?

Belki de en önemlisi, çalışma arkadaşım Shaurya Malwa’nın da sorduğu gibi neden “Richie Rich” kadar zengin geliştiriciler harekete geçmek için son ana kadar beklediler? Bu büyük bir sır değil. Araştırma grubu Gauntlet, Ocak ayından bu yana Egorov’un finansal pozisyonunun aşırı kaldıraçlı olduğuna dair uyarılarda bulunuyordu. ParaFi, Framework ve 1kx’in arkasında yer alan girişim sermayedarları bu yıl Egonov’a dava açtılar. Bu davanın nedeni riskli yatırım portföyünden ziyade Curve’ün üzerindeki etkisiydi. 

Cevap aslında basit: Ana neden DeFi’ın kendisi. Teknik açıdan yenilikçi, açık kaynaklı ve birbiriyle çalışabilir protokollerden oluşan DeFi, geleneksel finansın mustarip olduğu konuları yaşıyor. Dublin University’den Doçent Paul Dylan-Ennis’in dediği gibi: “DeFi’ın karakteri ve etik anlayışı işler yolunda gittiği sürece öne çıkıyor.” 

Egorov’un durumu DeFi kıyametini sonlandırmasa da sektör açısından bir kara leke. Aslında DeFi’ın yılladır öl durumda olduğunun bir göstergesi.

Bu köşe yazısı Egorov’un kahramanca mücadelesi ve sektörün önde gelenlerinin müdahalesi ile önemli bir platformun kurtarılması hikâyesi olarak da yazılabilirdi. 

Egorov’un Pazar günü gerçekleştirdiği ve kötü borçlanmadan sıyrıldığı işlemler bir nevi sihir olarak da görülebilir. 5,13 milyon FRAX stabil para değerindeki borcunu yastık altından çıkardığı parası ile kapattı. Egorov, sorularımıza yanıt vermedi ancak kendisi de durumun ciddiyetinin farkındadır. Ve bu durumdan yırtmasından da memnunum. 

Justin Sun, Aave’deki hesabından 2 milyon dolarlık USDT’yi Egorov’a verdi ve karşılığında değeri çöpe dönme riskine sahip olan 2,9 milyon dolarlık CRV aldı. Bu empatik bir hareketti. Peki Sun’ın sırtını sıvazlamalı mıyız? Ne de olsa her zaman kurtarmaya hazır bekliyor gibi. 

Ancak bunların hiçbiri kahramanca işler değil. DeFi şu anda kesesi doluların hüküm sürdüğü bir yer. Bu dünya sıradan kripto yatırımcılarına bir şey ifade etmemeye başlıyor. 

Kripto medyasında ve Kripto Twitter’da sektörde bir şeyler ters gittiğinde sıkıntılı bir gün geçiriliyormuş gibi tartışılması gibi bir trend var. Hiçbirimiz 70 milyonun uçup gitmesini görmek istemiyor muyuz? Aa bakın Caroline Ellison ne kadar da saftirikmiş…

Suça ve büyük olaylara karşı bu küçümsemeci tavır kriptoların gerçekte sahte internet parası olmasından mı ibaret yoksa? Yoksa bunlara başka ve derin anlamlar yüklemenin bir anlamı yok mu?