15 Eylül 2023 itibarıyla Ethereum, proof-of-stake (PoS) modeline geçeli tam bir yıl oldu. Basitçe, bu model ile beraber Ethereum blok zinciri güvenliğini ağ üzerinde kilitlenen ether’lerden sağlamaya başladı. Anlık olarak 800 binden fazla doğrulayıcı, toplam 25,6 milyon ether (ETH) ile ağın doğrulanabilirliğinin önemli bir unsuru olur. Ethereum güvenliğinin parçası olan bu doğrulayıcılar için “ek” olarak iki temel engel bulunur. Biri, doğrulayıcı olmak için gereken 32 ETH, diğeri ise kilitlenen bu varlıkların an be an kullanılamıyor olması. Doğrulayıcı kişilerin kötü niyetli doğrulamalar gerçekleştirmemesi için bir ekonomik taahhüt yaratan bu kilitleme anlayışı birçok kullanıcının doğrulayıcı olmasında engel yaratır. 

Liquid Stake Derivatives (LSD’ler) ile bu bariyer sebeplerle geçtiğimiz yılın öne çıkan başlıklarından biri olarak tanıştık. LSD’ler yatırılan ETH’i alır, stake eder ve staking gelirlerini LSD sahipleriyle paylaşır (elbette protokol komisyonunu kestikten sonra). Karşılığında ise kilitlediğiniz miktarda size sentetik bir ETH verir ve bu sentetik tokeni birçok protokolde kullanabilirsiniz. Dolayısıyla bu yaklaşımla ETH Staking’i için sebep olan iki ek bariyerden kurtulmuş olunur. 

LSD’ler için farklı yaklaşımlarla farklı platformların çıkıyor olması ise bu konsepti daha rekabetçi hale getirmiştir. Temel olarak dört paradigma etrafında kullanıcılar LSD-fi’nin parçası olmuştur. 

• Yüksek getiri
  
  
• Kolay kullanım imkanı
  
  
• Daha çok merkeziyetsizlik ve/veya güvenlik
  
  
• Yenilikler ve anlık diğer avantajlar
  
  

Lido'nun LSD çözümleri arasında erken bir oyuncu olması, kolay kullanılabilir olması ve güvenilir bir tanıklık bırakması sebebiyle kendini diğer protokollerden ayırıyor. Bu yönelimle Lido, piyasadaki tüm stake edilen ETH'lerin yüzde 32,7'sini oluşturuyor ve merkezi bir staking imkanı sunan Coinbase’in staking miktarının neredeyse 4 katına ulaşıyor.

LSD’ler için boyutun bu denli büyümesi ise başarısız bir merkeziyetsizlik girişimi olabileceği yönünde riskler içeriyor. 

• Yönetişimin Node Operatörü Seçimi: Gün sonunda birçok LSD protokolü bir governance (yönetişim) organıyla ve yönetişim token’ıyla koordinasyonunu sağlamaktadır. İlgili LSD’ler içerisinde node operatörleri DAO tarafından seçilirken operatör teşvikleriyle beraber yönetişim tokenleri tek bir elde toplanabilir. Bu sayede bu yönetişimler içerisinde potansiyel kartelleşmeler görebiliriz.
  
  Bir diğer sorun ise özellikle kartelleşmelerin doğabileceği DAO’lar için regülasyondur. Örneğin yönetişim tokenlerinin yüzde 51’den fazlasının tek bir elde toplandığı bir yönetişim senaryosunda “düzenleyici” bir saldırı yapabilmek oldukça basit olacaktır. Merhaba OFAC!
  
  
• Ekonomik Olarak Node Operatörü Seçimi: Yönetişimler içerisinde doğrulayıcı nodeların seçildiği bir diğer senaryoda ekonomik karlılığın yer aldığını varsayalım (RocketPool başta olmak üzere örneğini birçok LSD’de görmekteyiz). İlk bakışta ekonomik getiriyi yüksek tutabilmek için sürekli ve doğru bir şekilde blok üretiminin parçası olması beklenir ve bu durum teşviklenir. Lakin bir doğrulayıcı için Ethereum ağında MEV gelirlerinin işlem gelirlerine kıyasla yüksek olduğu gerçeği kabul edilmelidir. Bu durum hiç de “dürüst” çalışmayan, sansürlenmeye açık, MEV stratejileri geliştiren node operatörlerinin LSD’lerin yeni tekeli olmasına sebep olacaktır.
  
  

Ayrıca bu iki senaryonun gerçekleşebileceği potansiyeline DeFi üzerinde gördüğümüz yönetişimsel ataklarla veya akıllı kontrat temelli yıkımlarla aşinayız.

Lido’ya dönersek… 

Üzerinde yaklaşık 14 milyar dolarlık varlığı taşıyan bir protokol özelinde ise iki temel problem yer almaktadır. 

• %33-34 Atağı: Kilitlenmiş ether’in yüzde 33’üne sahip olmak Ethereum’un blok üretimini etkilemek için kritik bir miktardır. Zincirde gerçekleşen işlemlerin artık değiştirelemez/çatallanamaz bir durumda olduğunu belirleyen “finality”i riske atabilmektedir. Lido’nun böyle bir senaryoyu Ethereum zinciri için yaratabilmesi tehlikeli beklentilerden biridir. Yine de unutulmamalıdır ki Ethereum zinciri “finality”i etkileyen doğrulayıcıların kilitlenmiş ether’lerini keserek ağın devamlılığını sağlayacak şekilde programlanmıştır.
  
  Görece çok daha az olmak kaydıyla bir diğer beklenti ise yüzde 34 atağıdır. Daha büyük bir tehdit olan bu atakta ise Lido ağında çatallanma yaratabilir ve aynı anda iki zinciri doğrulamaya devam edebilir. Böyle bir durumda topluluğun beraber hareket ederek çatallardan birini kabul etmesi gerekmektedir. Ayrıca saldıranın elindeki tüm varlıkları kaybetmesi riskiyle de karşı karşıya olması sebebiyle bu atağa yönelik beklenti çok daha düşüktür.
  
  
• “Too Big to Fail”: Lido için en problemli beklenti ise protokolün yaşayacağı herhangi bir hack veya başarısızlık durumunda çok büyük bir kayıp yaratıyor olmasıdır. Anlık olarak toplamda 8,7 milyon ether’in sonsuza kadar kitlendiği bir koşul ortaya doğabilir. Bu da başta Ethereum’un merkeziyetsizliğine önem veren büyük yatırımcılar olmak üzere oldukça geniş bir kitlenin ciddi bir kayıba girmesi demektir. Böyle bir durumda Ethereum'da bir “hard-fork” beklentisi doğabilir. Lakin bunun karar vericisi yine Ethereum topluluğu olacaktır.
  
  Yine de Lido hakkında verilebilecek iyi notlar mevcut. Protokol üzerindeki en büyük tekil doğrulayıcı tüm kilit miktarının yalnızca yüzde 1,18’ine sahip. Bu duruma Lido’nun altyapı ihtiyacını dağınık olacak şekilde dışarıdan temin ediyor olması ve belirli bir politikaya oturtmuş olması etkili olmuştur. Bu node operatörü dağılımı, Coinbase, Binance, Ledger, OkeX, Kraken gibi birçok merkezi ETH staking platformundakine kıyasla çok daha dengelidir.
  
  Bir diğer iyi not ise Lido’nun kendi DAO’sunu dönüştürmeye çalışmasıdır. Protokolün potansiyel bir yönetişim krizi riskini aza indirebilmesi adına ikili bir “governance”a geçilmektedir. Bu sayede protokolü etkileyebilecek sibil önermelerin önüne geçilmesi amaçlanmıştır.

Son Yorumlar 

Ethereum itibarını güvenlik seviyesinden ve merkeziyetsizliğinden almaktadır. TPS’i düşük bir blok zinciri olarak oldukça kıymetli olan blok alanı üzerinde geliştirilen DA/layer-2 ekosistemi her geçen gün büyümekte ve yeni kullanıcıları kendisine katmaktadır. Tüm bu değer dünyasını yaratılmasında Ethereum üzerindeki doğrulamanın parçası olan varlıkların kaçınılmaz bir etkisi vardır. Dolayısıyla LSD protokolleri de başarılı bir iş modeli olarak Ethereum’a katkı sağlamaktadırlar. 

Fakat yazı boyunca aktarılan kartelizasyon Ethereum’un güvenliği ve itibarı için kaçınılmaz bir problem yaratabilir. Proof-of-Stake’in sorumluluğu topluluğa verdiği bu noktada social slashing veya diğer core geliştirmelerle riski düşüren bir Ethereum dünyası yaratılması bugünün görevidir. Dolayısıyla Lido ve geneliyle LSD’lerin yaratabileceği problemler sürekli göz önünde tutulmalıdır. Son olarak, EIP-7514 gibi Ethereum doğrulayıcılığını daha erişilebilir ve hala güvenli kılmaya yönelik core araştırmaların yer aldığı teklifler tekrar ve tekrar tartışılmalıdır.