2022, kripto dünyası açısından birçok felaketin yaşandığı ve FTX’in çöktüğü yıldı.

FTX olayı CoinDesk için de çok önemliydi.  Kripto dünyasında birçok çöküşe şahit olsak da bu ke yaptığımız bir haber nedeniyle bu olayın tam da merkezinde yer almıştık. 

Yaşananlar CoinDesk’in kendisi için de iyi ve kötü sonuçlar doğurdu. Ian Allison ve Tracy Wang’ın FTX haberi CoinDesk’e prestijli bir gazetecilik ödülü olan George Polk Award’u kazandırdı. CoinDesk, 10 yıllık tarihinde hiçbir zaman olmadığı kadar ana akımda yer aldı.

Ancak diğer yandan FTX’in çöküşüyle başlayan tsunami birçok şirketi sarstı. Bunlar arasında CoinDesk’in ana şirketi DCG ve onun alım-satım iştiraki Genesis de vardı. Bu olaylar sonucunda CoinDesk’in satılması gündeme geldi. 

Celsius, Terra/Luna ve Three Arrows Capital gibi önde gelen şirketlerin battığı yıl olan 2022 gerçekten de ilginç bir dönemdi. 

Bir anda oluverdi

Sam Bankman-Fried, itibarını kaybetmeden önce kriptodaki en büyük isimlerden biri, Washington DC lobici çevrelerinde tanınan bir kişi ve finans basınının manşetlerini süsleyen bir figürdü. 

Ian Allison ile FTX’in çöküşünü başlatan habere imza atan CoinDesk muhabiri Tracy Wang, “Sam Bankman-Fried, kripto dünyasında bir yıldızdı. Bu kadar tanındığınızda insanlar yaptıklarınızın doğru olduğunu düşünür” diyordu. 

Ian Allison, 2 Kasım 2022’de yaptığı haberde FTX ile ilişkili Alameda Research’un bilançosundaki zayıflıklara işaret ediyordu. SBF’in iddialarına göre tamamen ayrı bir yapı olan Alameda’nın aslında FTX’in token’larına güvendiği ve daha da önemlisi müşterilerin parasını kendi parasıymış gibi kullandığı ortaya çıktı. 

Bu ana dek FTX’e dair hikâyeler genelde kurucusunun lobicilik faaliyetleri ve FTX’in kendi stabil parasını çıkarma planları etrafında şekilleniyordu. 

Borsa, bir önceki yıl rekor kârlar elde etmişti ve marka spor ve müzik etkinliklerine sponsorluklar yapıyor, bir stadyumun isim haklarını alıyor ve ünlü kişileri marka elçisi olarak kullanıyordu. Bu arada FTX kripto dünyasında önemli bir güç odağı haline geliyordu. SBF Washington DC’de turlar atarken şirketi ana akım finans ve trade kuruluşlarına üye olmaya başlamıştı. 

FTX, tüm bu gelişmeler sonucunda büyük ve güvenilir bir kurum olarak görülüyordu. Allison, CoinDesk’in haberinin ilk anlarda o kadar da büyük bir reaksiyon almadığını söylüyor. Wang ise insanların dominolar düşmeye başladığında bile Sam’in bu işi çözeceğini düşündüğünü belirtiyor. 

Allison, “Alameda’nın bilançosunun çok büyük bir kısmının FTT token’dan oluştuğunu görmek ilginçti ancak şirketin sıfırı tüketeceğini düşünmemiştik” diyor. 

Şirket sıfırı tüketti. Allison’un ortaya attığı bu haber sonrasında FTX’in baş rakibi olan Binance’in CEO’su Binance’in sahip olduğu tüm FTT’leri satacağını açıkladı. (FTT iki hafta içinde 25 dolardan 1 dolara geriledi.) FTX’in temerrüde düşeceği korkusu baş gösterdi. Hemen ardından da bankaya hücum başladı: FTX kullanıcılar 8 Kasım’dan sonraki 24 saat içinde 6 milyar dolar çekim işlemi gerçekleştirdiler. 

Gerisi çorap söküğü gibi geldi. FTX bir haftadan daha kısa bir zaman diliminde rakiplerini bir bir satın alan bir kripto güç odağından kendini çaresizce Binance’e satmaya çalışan ve ardından iflas açıklayan bir noktaya düştü. 

Süreç içerisinde hem FTX’in hem de Alameda’nın SBF’in yakın arkadaşları tarafından yönetildiği, bu ekibin Bahamalar’da bir evde ortak yaşadığı, aralarında kişisel, romantik ilişkiler yaşlandığı gibi konular ortaya çıktı. Tracy Wang’in tanımıyla “Bahamalar’daki çocuk çetesi” FTX’i ve Alameda’yı istedikleri gibi, şeffaflıktan ve hesap verilebilirlikten uzak yönetiyorlardı. 

Daha sonra şirkete atanan CEO John J. Ray III iflas görüşleri sırasında verdiği bilgilere göre “FTX grubu kurumsal bir çerçeve veya yönetişim oluşturmakla pek ilgilenmeyen bir dizi birey tarafından yönetiliyordu.” 

Ray ifadesinde, “Müşterilerin paralarını haksız ve hatalı biçimde kullanmışlar, üçüncü taraflara şirket hakkında yalan söylemişler, milyonlarca dolarlık kayıplar hakkında kendi aralarında şakalar yapmışlar ve böylece FTX Grup’un çökmesine neden olmuşlar” diyordu.

Wang, “FTX çöktüğünde şok olduk. Gözümüzün önünde bir yalan rüzgârı yaşanıyormuş ve FTX’e dair bildiğimiz her şey bir yalandan ibaretmiş” diyor. FTX çalışanları da herkes gibi şoke olmuştu ve birçoğu ihanete uğradıklarını düşünüyorlardı. 

Gizli saklı

Allison, FTX’in çöküşünden hemen öncesinde bile parlak görülmesine karşın bazı kişilerin bu yapı hakkında şüpheci yaklaşımları olduğunu belirtiyor. Alameda’nın FTX için piyasa yapıcılığı görevi gördüğü bir sır değildi. Yani iki şirket teknik olarak ayrı olsalar da yakın biçimde çalışıyorlardı. 

Allison’ın kaynaklarından biri Eylül 2022 gibi Allison’a Alameda’nın bilançosunun herkesin sandığından çok daha zayıf olduğunu fısıldamıştı. Allison bu konuda daha fazla kaynağa ulaşmış ve sonunda bu kaynaklardan biri şirketin bilançosuna dair bazı görüntüler paylaşmıştı. Bu görüntülerde bilançonun ne kadar zayıf olduğu ve FTX ile Alameda’nın iç içe geçtiği görülüyordu. 

Bu pek de şaşırtıcı değildi. Allison, “O dönemde kripto piyasasının tamamı istikrarsız bir yapıdaydı” diyor. Piyasalar çöktü ve kriptodaki birçok varlık 2021’deki boğa piyasası sonrasında ciddi bir sıkıntı dönemine girdiler.

O dönemlerde Three Arrows Capital fonu (şu anda batık) “süper çevrim” dediği bir kavram etrafında sonsuz bir büyüme vaat ederken terraUSD (UST) stabil paranın kurucusu Do Kwon (şu anda tutuklu) Twitter’da VC’leri trollüyordu. 

İnsanların kendine gelmesi acı ve sancılı oldu. Do Kwon’un algoritmik stabil parası UST, Mayıs 2022’de dolara olan çıpasını kaybetti ve çakıldı. Sistemin zayıf tasarımı algoritmik stabil paraların da sorgulanmasına neden oldu. Three Arrows Capital (3AC) UST ve onun kardeş coin’i LUNA’ya yatırım yapmanın cezasını çekerek Temmuz ayında iflasını istedi. 

Kısa süre içerisinde kripto piyasalarındaki bazı önemli oyuncuların 3AC’nin başarısına fazlaca güvendikleri ortaya çıktı. Voyager, Genesis, BlockFi ve Celsius gibi şirketler zora girdiler ve iflas açıkladılar. Bu listeye FTX de eklendi ancak Sam Bankman-Fried ismi nedeniyle listenin en dikkat çekici üyesi FTX’di.

Wang, çöküş öncesinde bazı kişilerin Alameda’nın da zora girebileceğini söylediklerini anımsatıyor. “Birçok kişi Alameda’nın tahmin edilenden daha fazla kaldıraçlı olduğunu düşünüyordu ve yeni bir 3AC senaryosu yaşanabileceğinden korkuyorlardı.” 

Wang’ın “turuncu bayrak” (kırmızı bayrak kadar kötü olmasa da riske işaret eden) olarak adlandırdığı bir konu daha vardı: Sam Bankman-Fried’in “efektif alturizm” yaklaşımına olan inancı ve FTX’i her ne olursa olsun başarıya taşıma arzusu.

Wang, “Sam şartları zorlayan birisiydi. Bu risk alma gücü FTX’in başarısına neden olsa da sonunda onu yok etti” diyor.

Olayların sonrası

FTX’in çöküşünün etkisi de en az başarısınınki kadar yoğun oldu. Hatta daha da yoğun olduğu söylenebilir. SBF ile sık sık konuşan düzenleyiciler irrite oldular, FTX’in iyi işletilen, sorumlu bir şirket olduğunu sanan herkes hayal kırıklığı yaşadı. Geçen yılki Consensus etkinliğinde sahnede yer alan lobici Kristin Smith, FTX çöküşü sonrasında DC’deki karar vericilerin “iyi biriyle kötü birini ayırt edemediklerinin” farkına vardıklarını söylüyordu.

Bazı kişiler FTX olayı ile bankacılığın kripto ile kopuşunu da ilişkilendiriyorlar. Hatırlanacağı üzere Signature Bank, Silicon Valley Bank ve Silvergate Bank gibi sektörün yakın çalıştığı bankalar düzenleyiciler tarafından kapatılmıştı ve kripto şirketleri bunların yerine alternatifler bulmakta zorlanıyordu. 

“Boğma Operasyonu 2.0” olarak bilinen bu ardı ardına gelen kapatma vakaları SEC’in 14 milyar dolarlık “Ponzi kanseri” vakasına yönelik bir kemoterapi tedavisi gibiydi. 

FTX insanların niyeti olmasa bile kriptoya yönelmelerine zemin hazırladı. Şirketin başarısızlığı birçok kişinin kriptoya dair bildikleri tüm iyi şeyleri sorgulamalarına neden oldu. Ancak hikâyenin bağlamı da önemli.

Wang FTX haberinin CoinDesk’in yıldızının gerçek anlamda parladığı bir an olduğunu söylüyor çünkü haber merkezi bu kadar riskli bir konuda yeterli analiz yapacak yetkinliklere sahip olduğunu gösterdi. Alameda’nın bilançosu sıradan bir ana akım muhabire çok da tuhaf görünmeyebilirdi çünkü FTT, SRM, MAPS, OKY ve FIDA’nın ne olduğunu bilen az kişi vardı. Bu likit olmayan token’ların bilinaçoda tutulması pek de iyi bir fikir değildi.

Wang, “Bu haberi CoinDesk patlattı çünkü bu bilançoda neyin yanlış olduğun anlamıştık” diyor.

FTX, kripto dünyasında batan ne ilk ne de son dev şirket. CoinDesk 10 Yaşında serisindeki diğer makalelere göz atın, yeter. Şirketlerin yok olması bunların arka planındaki teknolojinin ve onun devrimsel değerinin yok olması anlamına gelmez.

Ancak bu sefer kriptoya eleştirel bakanlar haklı çıktı. FTX ve Alameda gibi doğru olmayan biçimde işleyen ve ifşa edilmeyen kaç şirket var bilemiyoruz. 

Allison bu yoruma gülerek şöyle diyor: “Sormayın gitsin.”