İleride şöyle bir geriye dönüp Kasım 2022’ye baktığımızda kripto dünyasında “Merkezi Çağın” sona erdiği dönem olarak nitelendirmemiz yanlış olmayacaktır.

Merkezi kripto borsaları kriptoya yatırım yapmak için kolay bir alternatif sunuyorlar. Ancak merkezilik çağında müşterinin korunması ve on milyonlarca kişinin zarar görmesi ve yüz milyarlarca dolarlık kaynağın yok olması da engellenemiyor.

Müşteriler, merkeziliğin risklerini çok acı tecrübelerle öğreniyorlar. Tarihe bakıldığında Mt.Gox’dan Voyager Digital’a, Celsius Network’e ve şimdi de FTX’e kadar birçok olay görülebilir. Buradan yapılacak çıkarım şudur: Merkezi yapılar kripto ekosistemi için bir risk oluşturuyor. Kripto topluluklarının bir araya gelmeleri ve daha iyisini talep etmelerinin zamanı geldi de geçiyor bile.

Kripto 2008 finansal krizine bir tepki olarak, tamamen bireysel sahiplik ve özgürlük temelinde kurgulanmış bir yaklaşım. “Güç yolsuzluğa neden olur” iddiası tarih boyunca birçok kez ispatlanmış. Eğer birine paranızın kontrolünü veriyorsanız bu kişinin güveninizi kötüye kullanma riski oluşacaktır. Bu kripto dünyasında parayı tutmak ile emanet etmek arasında bir gerginlik oluşturuyor.

Ethos.is olarak merkeziyetsizliğin ve kaynakları kişinin kendi elinde tutması yaklaşımının temelden savunucusuyuz. 2017’de tasarlayıp kullanıma sunduğumuz merkeziyetsiz kripto cüzdanı 100.000’den fazla kullanıcıya ulaştı. Ardından merkezi bir yapı olan Voyager da ödeme sistemlerinde ve blok zinciri uygulamalarında bu cüzdanı kullandı.

Bir süre sonra kültür uyuşmazlığı nedeniyle Voyager ile yolları ayırdık zira şirketin yönetimi AUM geliştirmesinde merkezi bir yol izlenmesinde ısrarcı oluyordu. Sonrasında bu fonların Three Arrows Capital’a verildiği ve sonunda Voyager’ın iflasına neden olduğu görüldü. 

Ne yazık ki hem Voyager’ın hem de FTX’in müşterileri bu platformlardaki hesaplarının gerçek sahibinin kendileri olmadığını acı yollardan öğrendiler. Merkezi borsalar ve brokerlar kaynakları belirsiz cüzdanlara aktarabiliyor ve müşterilerini birer kredi kaynağı olarak kullanabiliyorlar. Voyager olayında kripto kilitli kalmışken şirketin yönetimi, avukatlar, bankacılar ve bazı çalışanlar iflas sürecinde şirketi sömürmeye devam ediyorlardı.

Bir insanın yaptıklarının milyonlarca insanı nasıl etkileyebildiğini görmek gerçekten çok korkutucu. Bu kriptonun misyonuna ters ve merkeziliğin neden riskli olduğunun en önemli göstergesi. Artık bu çağı kapatmamız lazım. 

Kriptonun önündeki tek mantıklı yol merkeziyetsizliktir. Kripto köklerine geri dönmeli ve gücü ve etkiyi kötüye kullanan yolsuz şirketlerden gücü geri almalıdır.

Merkeziyetsizlik çağı başlamalı

Son beş yılda gerçekleşen teknolojik gelişmeler güçlü, sağlam ve adil bir merkeziyetsiz ekonominin temelini oluşturacak bir zemin hazırladı. Merkeziyetsiz işlem platformları merkezilere göre çok daha büyük faydalar vaat ediyor: Karşı taraf riskinin olmaması, zincir üzerinde mutabakat ve şeffaflık gibi… Müşterinin aleyhine bir işlem yapmak neredeyse imkansız.

Doğru biçimde kurgulanana ve hayata geçirilen bir merkeziyetsiz ekonomi hem müşterilerin hem de operatörlerin çıkarına hizmet eder. Ayrıca koda gömülen koruma sistemleri düzenleyicilerin yapmak istediklerini hayata geçirir.

Henüz daha yapılması gereken işler var. Ethereum’un kurucularından Vitalik Buterin anahtarları kaybetme riskini minimize etmek için güvenli alanlara ihtiyaç olduğunu yazmıştı. Çoklu parti kriptografi (MPC), katmanlı güvenlik ve sosyal koruma mekanizmaları bunu gerçekleştirebilir.

Topluluk olarak bir kez daha merkeziliğin reddetme noktasına gelmiş bulunuyoruz. Bizimle paramız arasına giren yolsuzluğa bulaşmış CEO’ları reddedelim. Müşterinin parası üzerinden adil olmayan işlere bulaşan şirketleri reddedelim. Kriptonun kökenlerine dönelim ve insanlara kendilerinin olanı kontrole etme gücü verelim.