Kripto Para Platformları, Insider Trading ile Nasıl Başa Çıkar?

Kripto para şirketleri, tıpkı geleneksel şirketler gibi insider trading suçlarına karşı bağışıklı değil. Ancak, onların bu suçla mücadele edebilmek için diğer şirketlere kıyasla bazı ek önlemler alması gerekiyor.

Geride bırakılan yıllar içerisinde pump-dump grubu kurmak, piyasayı yanıltıcı işlem ya da illegal platformlarda işlem yapmak gibi geleneksel sermaye piyasalarında karşılaşılan birçok yasa dışı işlem çeşidine kripto para piyasasında da rastlandı. Bu işlem çeşitleri arasında yakın zamanda en baskın şekilde gündeme gelen, insider trading oldu.

Görünenden çok daha sık yaşanıyor

ABD’deki Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), kripto para piyasasında yaşanmış bir insider trading vakasının peşine 21 Temmuz 2022 tarihinde ilk kez yasal olarak düşerek, Coinbase’in eski müdürlerinden birine karşı dava açtı. Bu, diğer yasa dışı işlem çeşitlerine ek olarak, insider trading vakalarının da kripto para kurumları ve onların müşterileri için bir risk unsuru olduğunu açıkça gösterdi.

Bu davanın eşine önceden rastlanmamış olsa da, insider trading vakalarının kripto para piyasasında görünenden çok daha yaygın olduğu düşünülüyor. Yakın tarihli bir çalışmaya göre kripto para borsaları ne zaman yeni bir varlık listelese, her 10 seferin %10’u ile %25’inde insider trading yapılıyor. Bu oranın kripto para piyasasına kıyasla geleneksel piyasalarda her 20 seferde 1 olduğu düşünülüyor.

Yasal boşluklar, burada da boy gösteriyor

Insider trading veya “bilgi suistimali” suçu, Sermaye Piyasası Kanunu’nun 106. maddesine göre “doğrudan ya da dolaylı olarak sermaye piyasası araçları ya da ihraççılar hakkında, ilgili sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkileyebilecek nitelikteki ve henüz kamuya duyurulmamış bilgilere dayalı olarak ilgili sermaye piyasası araçları için alım ya da satım emri veren veya verdiği emri değiştiren veya iptal eden ve bu suretle kendisine veya bir başkasına menfaat eden” şahısları kapsıyor.

CoinDesk Türkiye’ye konuşan Avukat Gülcan Tıraş, bu maddenin sermaye piyasası araçları ile bunların ihraççıları ile ilgili olduğunu söyleyip, MASAK’ın Mayıs 2021 tarihli rehberine dikkat çekiyor ve şunu belirtiyor:

“Kripto varlıklar hukuken kanun düzleminde bir tanıma kavuşturulmadığından, sermaye piyasası aracı olmadıkları için onlarla ilgili bilgi bakımından insider trading suçu bağlamında konuşmak, teorik tartışma düzeyinde kalacaktır. Bu haliyle bu suç kapsamına girdiğini söylemek şu an için mümkün görünmemektedir. Mevcut eylemlerle genel hükümlere göre oluşan bir suç varsa bunu ayrıca değerlendirmek gerekecektir. Kaldı ki, bu varlıklar ve platformları bakımından kamuya açıklama zorunluluğu olmaması sebebi ile şeffaflık hususunun da Sermaye Piyasaları düzeyinde olmadığı açıktır.

Kripto para platformları, söz konusu MASAK rehberinde “kripto varlık hizmet sağlayıcısı” olarak tanımlandı. Bu gibi yasal boşlukların yatırımcıları yasalarca tanınmış teminatlardan mahrum bıraktığına değinen Tıraş, “kripto varlıklar ve hizmet sağlayıcılar için hukuk ve dolayısıyla finans sisteminde bunların nereden konumlandırılacağı hususunda temel bir hukuki zemin tesis etmenin ve bu konuda teknik çalışma yapmanın” önemini vurguluyor.

CoinDesk Türkiye’ye konuşan Paribu CEO’su Yasin Oral da yasal düzenlemelerin önemini kabul etmekle birlikte, yapılacak regülasyon çalışmalarında geleneksel sermaye piyasaları ile kripto para piyasası arasındaki ayrımlara dikkat edilmesi gerektiğini düşünüyor:

“Kripto para işlem platformlarının geleneksel şirketler gibi denetlenebilmeleri için öncelikle bu alanın düzenlenmesi gerekiyor. Çünkü hâlen kripto para işlem platformları finans şirketleri olarak kabul edilmediği gibi kripto varlıklar da finans ya da sermaye piyasası enstrümanı olarak kabul edilmiyor. Bu kabullerden sonra mutlaka geleneksel finans şirketlerindeki gibi denetimlerin ve yasal sınırlamaların burada da yapılması gerekiyor. Ancak bunların birebir uygulanması mümkün değil. Çünkü listeleme süreçleri geleneksel piyasalarınkinden çok daha farklı. Trading işlemleri 7/24 ve hızlı bir şekilde gerçekleştiği için koruma önlemlerinin de bunlara göre şekillenmesi ve düzenlemelerin de bunların ışığında gerçekleşmesi gerekiyor. Sonuç olarak, geleneksel finansla kripto para işlem platformlarının yapıları farklı olsa da, korunmak istenen menfaat özünde aynı.”

Yasal düzenlemelerin bir adım ötesi

Ülkeden ülkeye farklılık gösteren yasal düzenlemeler, sektörel denetimi iyileştirip üstüne basılan zemini ve onun sınırlarını daha iyi tanımayı sağlasa da, konu kripto para piyasasında insider trading vakalarını önlemek olduğunda yasal düzenlemelerin bir adım ötesine geçmek gerekiyor.

CoinDesk Türkiye’ye konuşan ve kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile ilgili olarak hem dünyada hem Türkiye’de birçok regülasyon çalışmasının yürütüldüğünü söyleyen Bitay Türkiye Uyumluluk Müdürü Evren Güler, insider trading konusunda özellikle kripto para şirketlerine büyük bir yük düştüğünü şu sözlerle aktarıyor:

“Önümüzdeki dönemde yapılacak düzenlemeler insider trading konusuna yönelik doğrudan veya dolaylı hükümler de içerebilir fakat bu konunun yasal düzenlemelerin ötesinde öncelikle şirketlerin, şirket kültürü ve bu konuya yönelik politika vb. düzenlemelerle mücadele etmesi gereken bir başlık olduğunu düşünüyorum. Tabi şunu da belirtmek isterim, en iyi süreçleri hazırlasanız da bu süreçlerin etkin şekilde işletilmesi ve buna yönelik denetim faaliyetlerinin yürütülmesi ile en doğru yaklaşım benimsenmiş olur.”

Borsalar, kendi önlemlerini alıyor mu?

Gülcan Tıraş’a göre kripto para sektöründeki aracı şirketler, üstlerine düşen bu yükü “kendi iç düzenlemelerini yaparak, kendi insiyatiflerine bağlı olarak denetim politikaları ve özellikle teknik açıdan iç denetim mekanizması oluşturarak” karşılayabilir.

Uzmanların şirketlerin üzerine düşen yük konusundaki bu önerisi, şirketlerin nezdinde olumlu karşılık buluyor. Paribu CEO’su Oral, insider trading gibi vakalarla mücadele edebilmek için hem Sermaye Piyasası Mevzuatı’nda belirtilen yolları takip ettiklerini hem de kendi “iç önlemlerini” aldıklarını söylüyor:

“Insider Trading olaylarına dair iç önlemlerimizi alabilmek için ilgili departmanlarımızla öncelikle Sermaye Piyasası Mevzuatı’nda belirtilen yolları takip ediyor ve bu kapsamda denetimler yapıyoruz. Önlem olarak geliştirdiğimiz çeşitli yetki matrislerine uygun olarak listeleme süreçlerimizi gizlilikle yürütüyoruz. Bu yetki matrislerindeki kişiler başta olmak üzere çalışanlarımızın ve onlarla ilgili olacak kişilerin hesap hareketlerini titizlikle takip ediyoruz. Ayrıca bu konularda çalışanlarımıza eğitimler veriyoruz.”

Global çapta, çalışanların hesap hareketlerini takip etmenin ötesinde daha katı önlemler alan borsalar da bulunuyor. 

Güney Kore’deki Finansal Hizmetler Komisyonu, geçen yıl kripto para borsası sahiplerinin ve yöneticilerinin, kendi borsalarında işlem yapmasının yasaklanacağını duyurmuştu. Bu duyurunun ardından ülkenin önde gelen borsalarından Bithumb ve Korbit, borsa çalışanlarının borsada alım-satım yapmasına yasak getirdi.

Çok katmanlı bir mücadele planı gerekiyor

Kripto para kurumlarında yaşanan insider trading olayları, suça karışmış şahısların yanı sıra, kurumun kendisini de itibar bakımından zedeliyor. Bu durumdan etkilenen platformlardan biri Eylül 2021 tarihinde, bir çalışanının insider trading yaptığını açıklayan popüler NFT platformu OpenSea olmuştu. OpenSea yönetimi, olayın ardından topluluk üyelerine şu mesajı verdi:

“OpenSea’yi ilk kurduğumuzda platformda sadece tek bir koleksiyon vardı: CryptoKitties. OpenSea’de günümüzde 20 milyondan fazla NFT sergileniyor. Bu büyümeyi platformumuzu her gün kullanan üreticilere, koleksiyonerlere borçluyuz ve bu topluluğa karşı sorumlu ve temkinli bir şekilde hareket etmek gibi bir yükümlülüğümüz var. Çalışanlarımızdan birinin yaptığı bu (insider trading), bu yükümlülüğü çiğnedi ve kendisinin istifasını kabul ettik.”

Bunun gibi olaylar, kripto para kurumlarının insider trading olaylarını önleme konusunda üstüne düşen yükü kuvvetlendiriyor. CoinDesk Türkiye’ye konuşan ve avukatlık hizmeti bürosu Tansel’in kurucu ortağı olan Çağhan Tansel, kripto para kurumlarının bu durumlarda hem kendi itibarlarını hem de kullanıcıları göz önüne alarak hareket etmesi gerektiğini söyleyip, çok katmanlı bir mücadele planının taslağını çiziyor:

“Kripto para platformları hem kendi repütasyonlarını hem de bu tip konuların içinde bulundukları piyasaya olan etkilerini de gözeterek, mevcut insider trading kurallarına uyum sağlayacak aksiyonlar almalı. Üç unsurlu bir plan olmalı: hukuki sistem, yazılımlar (teknoloji unsuru) ve iç denetim (insan unsuru). Insider trading açısından hassas olan personel belirlenmeli, bu kişilerin tabi olacağı idari ve hukuki kurallar ve yaptırımlar düzenlenmeli, takip ve tespit amaçlı operasyonel yazılımlar kullanılmalı ve sık periyotlar ile iç denetim sistemi işletilerek yazılımların işleyişi insan unsuru ile tamamlanmalı.

[...] Geleneksel kurumlara getirilen önlemlerin önemli bir kısmı kripto para şirketlerine de uyarlanabilir. Amerika’yı yeniden keşfetmeye gerek yok diyerek mevcut sistemden yola çıkarak yeni sistemin omurgasını kurabilirsiniz ancak sistemin kripto para piyasasının ve platformlarının işleyişine özgü şekilde kurgulanabilmesi önemli. Aksi halde diktiğiniz elbise dar gelir ve amaçlanan faydalar elde edilemez. İşin nitelikli ve zor kısmı bu. Burada hukuk-finans-bilişim uzmanlarının ve kripto para platformlarının operasyonel sorumlularının kanun koyucular ile birlikte çalışmasının kripto piyasasının inter disipliner özelliği nedeniyle şart olduğunu düşünüyorum.”