Bu röportaj Consensus Magazine - Kripto 2024: Sırada Ne Var? serisinin bir parçasıdır.

1-) 2024’e dair genel beklentileriniz neler? Yeni yılı hangi dinamiklerin şekillendireceğini düşünüyorsunuz? 

Genel olarak 2024’ün 2023’e göre daha olumlu bir yıl olacağını düşünmekle birlikte, önümüzdeki yılın kendi görüşüme göre üç temel önemli gelişmesi bulunuyor: Kripto spot ETF’leri, Bitcoin’in yeniden büyülü olması, Ethereum’un yeniden odak noktası olması ve belki de Merge’den sonra yapılacak en önemli geliştirme: Dencun Hardfork’u ve Ethereum ekosistemi airdropları.

ETF analistlerinden alınan görüşlere göre %99 ihtimal ile 2024 içerisinde bir Bitcoin spot ETF’inin SEC tarafından kabul edileceği iddia ediliyor. Son zamanlarda çıkan Bitcoin spot ETF başvurusu yapan yatırım şirketlerinin Bitcoin spot ETF reklamlarının piyasaya sürülmesi de bu görüşü çok net bir şekilde destekliyor. Ben aynı zamanda Bitcoin spot ETF’inin kabulünden sonra, 2024’ün sonunda yada 2025’in ilk yarısında Ethereum spot ETF’inin de SEC tarafından kabul edileceğini düşünüyorum. Bu tip ETF’lerle birlikte daha fazla kurumsal yatırımcının kriptoya gireceğini ve web3 ekosisteminin daha fazla ciddiye alınacağını düşünüyorum.

2024’te Bitcoin’in yeniden büyülü olmasının iki temel sebebi var: ilki halving, nam-ı değer ödül yarılanmasının bu yıl Nisan’da gerçekleşecek olması ve inscription teknolojisi ile ortaya çıkan Bitcoin’in sadece bir dijital altın olma yolundan ayrılma noktası. İlk konu, aslında her döngüde karşımıza çıkan ve Bitcoin’deki yükseliş hype’ını başlatan ana konulardan biri haline geliyor. Halving ile gelen yükseliş belki de psikolojik olarak gerçekleşen, tarihteki en büyük finansal alışkanlıklardan biri olabilir. İkinci konu ise inscriptions ile gelen, Bitcoin üzerinde çıkan Ordinals, BRC-20 ve daha pek çok çeşitli inovasyon, Bitcoin’i tekrardan büyülü hale getiriyor. Ethereum’un ilk zamanlarında büyüsüne kapılıp üzerinde çalışma yapan pek çok ekip, şu anda aynı şekilde Bitcoin tarafında projeler geliştiriyor. Onların bu odağı, benim de ilgimi çektiği için üzerinde daha fazla yoğunlaştığım bir gelişme olduğunu itiraf etmem gerekiyor. Üstelik inscription’ların EVM zincirlerinde büyük bir ilgi duyması da, aslında gelecek yıl için inscription tarafında oluşacak ilginin bir ön gösterimi gibi geliyor.

Son olarak, 2024’te Ethereum ekosisteminin tekrardan ana odak noktası olacağını düşünüyorum. Bunun için iki temel sebebim bulunuyor. Birincisi için, Ethereum ve L2 ekosistemi için en önemli gelişme olan Dencun’dan bahsetmek gerekiyor. Dencun ile birlikte pek çok farklı Ethereum geliştirme teklifi implemente edilse de konsensus katmanına entegre edilecek EIP-4844, blob tabanlı transferlere olanak vererek hem danksharding’e bir hazırlık sağlayacak hem de L2’lerdeki işlem ücretlerini ciddi anlamda düşerecek bir geliştirme olacak. Ocak ayı içerisinde ve Şubat başında Dencun için 3 farklı test ağında bu geliştirme canlıya alınıp test edilecek, Şubat sonu içerisinde de Dencun hardfork’unun Ethereum ana ağında gerçekleşmesi planlanıyor. Özet olarak, bu gelişmeyle birlikte ikinci katman (L2) projelerinde yapılacak işlemlerde harcanan gaz ücretleri ciddi anlamda bir düşüş gösterecek. Hazır L2’lardan bahsederken, ikinci sebeimiz L2’lar için airdrop stratejisinden bahsetmemek olmaz. Özünde her L2, kendince belli bir olgunluğa eriştikten sonra token çıkaracak ve erken aşamada kendisini kullanan cüzdanlara ciddi miktarlarda airdrop verecektir. Ve bu airdropların büyük bir kısmının 2024 yılında gerçekleşeceğini düşünüyorum.

2-) 2024'te düzenlemeler konusunda beklentileriniz neler? 

2024, Türkiye kripto ekosistemi için bir milat olacak. Önemli isimlerden yapılan açıklamalara ve duyumlara göre 2024’ün ilk çeyreğinde, merkezi kripto borsalarına yönelik bir çalışmanın geleceği ve kapsamının global kripto borsalarının Türkiye’de bir yapılanmaya gitmesini zorunlu tutacak şekilde bir yapının kurgulandığı belirtiliyor. 

Bence bu tip bir yaklaşım Türkiye kripto ekosistemindeki rekabet açısından oldukça önemli değişikliklere yol açacak bir süreçle sonuçlanacaktır. Türkiye’yi sadece kar odağı ve performans pazarlaması vizyonu ile yaklaşan borsaların, pazarlama faaliyetlerine Türkiye’de devam edemeyeceğini öngörebiliriz.

Ancak bunun yanı sıra, 2024’te yerel seçimlerin de kapımızda olduğunu düşündüğümüzde, şu andaki Ocak ayında çıkması planlanan düzenlemenin ertelenme ihtimalini de bir kenara koymak gerekiyor. Bu regülasyonun çok fazla kişinin hayatına etki edebileceği ve büyük bir oy potansiyelini barındırdığı düşünüldüğünde 31 Mart seçimlerinden sonraya kalması bana daha makul geliyor.

Global tarafta ise Avrupa’da MiCA’nın hayata daha çok gireceğini ve Asya ülkeleri için daha olumlu regülasyonların geleceğini düşünmekle birlikte, Amerika’nın SEC’inin başı olan Garry Gensler’dan kurtulmadığı sürece makul bir regülasyon gelmeyeceğini düşünüyorum.

• Kripto 2024: Sırada Ne Var? serisinin tamamına göz at.

3-) Yeni dönemde hangi projelerin, dikeylerin ön plana çıkacağını düşünüyorsunuz? 

İlk soruya verdiğim cevaplara benzer bir cevap olacağı için burada daha çok spesifikleşerek cevap vermeye çalışacağım.

Ethereum ekosistemi 2023 yılında çok aktif gözükmese de, 2024 yılında tekrardan ana ilgi odağı olacağını ve bu ilgiden dolayı ikinci katman ekosistemlerine büyük bir ilgi olacağını bekliyorum. 2024 yılında L2’ların arasında gerçekleşecek olan standartlaşma ve trustless+merkeziyetsiz olarak adlandırdığımız vizyon konusunda, L2’lar özelinde önemli gelişmeler yaşanacağını düşünüyorum.

Aynı zamanda hesap soyutlama (account abstraction) ile birlikte son kullanıcının hayatını oldukça kolaylaştırabilecek ve kripto native olmayan insanların da kriptoya dahil olabilmesini sağlayacak pek çok farklı uygulamanın hayatımıza gireceğini söyleyebilirim. Hatta burada Türkiye’den çıkan bir gurur olarak, ITU Blockchain, Ethylene ve Lytera ekiplerinin birleşmesi ile ortaya çıkan Clave cüzdanı için oldukça heyecanlıyım. İçeriden aldığım bilgiye göre Şubat 2024’te Clave cüzdanını kullanmaya başlayabileceğiz.

Bir önceki döngüde yaşanan GameFi hüsranının, bu döngüde AAA oyunlarla ve büyük oyun stüdyolarıyla tekrardan sürdürülebilir şekilde hayatımıza gireceğini ve artık web3 oyunlarını oynarken keyif de alabileceğimizi öngörebiliyorum. Çok kaliteli ve oyun konusunda uzman ekiplerin uzun vadeli bir şekilde web3 tarafına yatırım yaptığını ve 2024 yılı içerisinde bu oyunların canlıya geçebileceğini düşünüyorum.

Son olarak da gerçek dünya varlıklarının (RWA) ve yapay zeka odaklı projelerin, regülasyonlarla birlikte daha sağlam bir zemine oturabileceğini ve bu konulardaki projelerin sıradan yatırımcının da hayatına dokunabilecek finansal ürünler geliştirebileceğini düşünüyorum. Özellikle RWA konseptinin, inanılmaz bir şekilde web3 ekosistemine yeni likidite getirebileceğini ve geleneksel finanstan oyuncuların bu tarafa daha fazla bakmasını sağlayacağını söyleyebilirim. 2024 yılı içerisinde yapay zeka web3 projelerinin ise daha çok deneme odaklı olacağını, ürün market uyumunu yakalamaya çalışacak pek çok farklı AI projesi ile karşılaşacağımızı düşünüyorum.

4-) Sizler 2024’te hangi projelerle ve yaklaşımlarla fark oluşturmayı hedefliyorsunuz? 2024’e dair planlarınızın genel çerçevesi nedir? 

Bizler L2 zkEVM zinciri Scroll olarak, ana ağımıza geçiş yapalı neredeyse 1.5 ay olmuşken ve 50 milyon dolarlık kilitli varlığa tamamen organik bir şekilde ulaşmışken, komünitenin bize olan ilgisini devam ettirmeye yönelik çalışmalar, etkinlikler ve eğitimler yapmaya devam edeceğimizi belirtmek isterim. 

Özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerdeki yeteneklere fırsat eşitliği sunma vizyonu, 2024 yılı için beni en çok heyecanlandıran planlar arasında yer alıyor. Aslında bu iki ayrı konu gibi gözüken konseptin, ikisinin de birbiri ile bağlantılı olduğunu belirtmek gerek. Sadık ve kaliteli bir komüniteden, geliştiriciler ve girişimciler çıkabilir. Ve bu kişiler Scroll üzerinde çalışacak uzun vadeli ve kaliteli projeler ortaya çıkarabilirler. Buradan çıkan ve Scroll ekibinin yatırımcı, teknolojik ve pazarlama kaynaklarıyla desteklenmiş projeler yeni komünite oluşumuna destek verebilir. Aslında böylece de bir döngü başlatılmış olur.

Ek olarak, Scroll zincirine, son kullanıcı açısından erişimi kolaylaştırmak için yerel ve global borsalar ile iletişime geçerek Scroll entegrasyonunun sağlanması için önemli eforlar harcıyoruz. Bu yaklaşımızdaki temel nokta komünite açısından Scroll ekosistemine giriş ve çıkışlarda bir takım alternatif oluşturma isteğimizdir.

Yukarıdaki söylediklerime bir ekleme yapmak gerekirse, belki de en önemli 2024 hedefimiz Türkiye’den geliştirici odaklı bir topluluk kurmaya yönelik çalışmalar yapmak olacaktır. Scroll üzerinde geliştirilen pek çok farklı projenin olduğunu ve bazı ekiplerin teknik anlamda desteğe ihtiyaç duyduğuna pek çok kez şahitlik ettim. Bu sebeple Co-Founder’ımız Sandy Peng’in de isteği üzerine Türkiye’yi bir geliştirici hub’ı haline getirmeyi ve bu geliştiricilere de Scroll ekosistemi üzerinde istihdam sağlamayı istiyoruz.