Kendi Kendini Eğitenlerin Dünyası

Eğer kripto dünyasında yeterince zaman geçirmişseniz ‘kendi kendini eğiten/yetiştiren – otodidakt’ kavramına aşinasınız demektir. Marriam-Webster sözlüğündeki tanımıyla otodidakt, ‘kendi kendini yetiştiren kişi’ anlamına geliyor. Ve bu dünya kendi kendini yetiştirenlerle dolu.

Kendisi de otodidakt olan ‘Bitcoin & Black America’ kitabının yazarı Isaiah Jackson, “Bu alandakilerin yüzde 95’i kendini yetiştiren kişiler. Kendi araştırmalarını yaparlar, kendi kaynaklarını kendileri bulurlar” diyor.

İşte birkaç örnek: Kendini yetiştiren biri olan Craig Wright, Wired dergisinde ‘takıntı seviyesinde bir otodidakt ve kendi kendine iki doktora yaptığını iddia eden birisi’ olarak tanımlanmış. Bir otodidakt olan Nick Szabo ise Tim Ferriss’e, “En bilge öğretmenlerim, mentorlarım ve akranlarım Twitter’daki ve blog sayfalarını yazan otodidaktlar” demişti. Vitalik Buterin de lise çağlarındayken bitcoin’i kendi kendine öğrenmiş. Buterin bir keresinde, “Çok meraklıydım ve bir sürü kitap okudum” demişti.

Buterin o kadar tutkulu bir otodidakttı ki 2014 yılında kendisi de bir otodidakt olan Peter Thiel’den burs kazanmıştı. Thiel, kendini yetiştirmeye meraklı kişilere 100.000 dolarlık burslar veriyordu. Thiel’ın otodidaktizm üzerine yaptığı şu yorumu hatırlayalım: “2014 Thiel bursiyerlerinin entelektüel merakları, azimleri ve kararlılıklarıyla birçok kişiye ilham kaynağı olmalarını arzu ediyorum. Bu özellikler medeniyeti geliştirme açısından birçok özellikten daha önemli.”

Kripto dünyası ile otodidaktlar neden bu kadar yakın ilişkili? Uzun zamandır bitcoin’i destekleyen ShapeShift’in kurucusu Erik Voorhees, “Bu doğal bir durum. Kripto yakın zamana dek kurumsal bir yapı çatısı altında öğrenilen bir şey değildi” diyor. Yani bu dünyayı seçen herkes kendi başının çaresine bakmak durumundaydı. Ya da Erik’in söylediği gibi “Bu kişiler herhangi bir çobanın olmadığı otlağa girecek kadar kendini motive edebilen insanlar” idi…

İşte size klasik bir otodidakt hikâyesi: Isaiah Jackson 2013 yılında öğretmenlik yapıyordu. Ev arkadaşından bitcoin hakkında bir şeyler duydu ve hemen white paper’ını okudu. Daha sonra “100 kez daha okudum” diyor. Reddit ve Bitcoin Talk Forum gibi sayfaların müdavimi oldu. “2013’te çok fazla bilgi yoktu. Gerçekten de aramanız gerekiyordu.”

Magdalena Gronowska da yanı şekilde yetişmiş. “Bu alandakilerin çoğu kendi kendini eğitmiştir” diyor @Crypto_Mags olarak da bilinen Gronowska ve ekliyor: “İster podcast dinleyin ister teknolojiyi kendiniz deneyimleyin. Burada öğrenmenin yolu yapmaktır. Cüzdan açmanız, kendi node’larınızı yönetmeniz, nasıl çalıştığını anlamak için cüzi miktarlarda işlemler yapmanız gereklidir.”

Gronowska, kendini yetiştirme yaklaşımının bir nevi titr olduğunu söylüyor ve buna biraz da espriyle karışık “proof of work” diyor. Yani kendi ev ödevinizi yaptığınızın ispatı. Bunun yanında, “Kripto şirketleri bu işi anladığınızı görmek istiyor” diyor. Kendisi de insanlarla iş görüşmesi yaparken Twitter’da ne yazdıklarını veya Medium’da yazmak isteyecekleri bir postun başlığını soruyor.

Kriptoya meraklı olanlar genelde her şeye meraklı tiplerdir. Otodidaktizm bir alışkanlık haline de gelebilir. Vitalik Buterin kendi kendine Çince öğrenmiş, Nick Szabo hem kriptografi hem de hukuk öğrenmiş ve Isiah Jackson Marcus Aurelius felsefesine takık bir şekilde felsefe öğreniyor. Bir lise öğretmeni olan Jackson “Eğer bir sorunuz varsa cevabını kendiniz arayın. Herkesin cebinde 1.000 dolarlık bilgisayarlar var” diyor.

Bazen bu ilgi alanları doğrudan kriptoyu da besleyebilirken bazen de detaylı alanlar olabiliyor. THDRGames’in CEO’su Des Dickerson, “Yaptığım şeylerin faydalı olduğundan emin değilim” diyor. Biraz şakayla karışık da olsa “tuhaf şeylere” ilgi duyduğundan dem vuruyor.

Bu tuhaf şeylerden biri de salyangoz çiftçiliği. Dickerson salyangoz yemeyi sevdiğini ama Amerika’daki salyangozların çok kötü olduğunu söylüyor. Bunun nedenlerini merak etmiş,  detaylara dalmış ve sonunda kendi salyangozlarını yetiştirmeye başlamış. (“Umarım Maliye baskın yapmaz” diyor.)

Dickerson bu işe o kadar dalmış ki sonunda Michelin yıldızlı bir restoran salyangoz sosunu danışmak için ona davette bulunmuş. Sonra pandemi gelmiş ve taşınmak zorunda kaldığı için salyangozlarını kaybetmiş. Bu hikâye Dickerson’ın birçok otodidakt gibi öğrenmeye de soğulamaya ve hatta denemeye ne kadar açık ve hevesli olduğunu gösteriyor. Dickerson, “Her an başka bir şeye bağlanıyorum. Belki de bu nedenle uyuşturucu kullanmıyorum” diyor esprili bir tonda.

Kriptoda da görülen bazı otodidaktlar kendi kendini eğitmeye o kadar inanıyorlar ki bunu dünyanın dört bir yanını dolaşırken kendi çocuklarına da empoze edebiliyorlar. Daniel Prince, Choose Life: The Tools, Tricks, and Hacks of Long-Term Family Travel, Worldschoolers and Digital Nomads adlı kitabında, “Bir baba olarak evde eğitim verme sayesinde çocuklarımın gelişimine daha yakından katkı sunabiliyorum. Öğrendiklerini görüyorum ve öğrenme süreçlerinde aktif bir katkım oluyor” diyordu.  

Prince bir yandan dünyanın dört yanını gezerken bir yandan da dört çocuğuna evde eğitim veriyor. Diğer yandan da podcastiyle ilgileniyor. Bitcoin ile evde eğitimin ilgisini şöyle anlatıyor: “Her ikisi de merkezi bir kuruma gerek kalmadan kendini geliştirmene imkân veriyor. Evde eğitim alanlar henüz öyle olduklarının farkında olmayan bitcoin’cilerdir. Ya da tam tersi.”

Kendini yetiştirmenin tüm erdemlerine karşın otodidakt bir ayrıcalık mıdır? Eğer çalışan bir anneyseniz saatlerce node’lar arasında gezip cüzdanların peşinden koşma şansınız olur mu? Jackson bu eleştirileri anladığını ancak kendini eğitmeyi gelir adaletsizliğini azaltmak ve kendine bir ayrıcalık oluşturmak anlamında değerlendirdiğini söylüyor: “Bu alana girerseniz ve önemli olduğuna inanırsanız öğrenmeye zaman bulursunuz. Sabahları spor yaparken veya giyinirken 30 dakikalık bir podcast dinlemek işinize çok yarayabilir. Zamanla bunlar üst üste biner ve birikir.”

Ayrıcalığa dair şüpheleri bir kenara bırakırsak kripto dünyası bir büyüme eşiğinde. Voorhees’in belirttiği gibi kriptonun tarihine bakıldığında işi gerçekten öğrenmenin yolunun kendi kendini eğitmekten geçtiği görülüyor. Bu durum son dönemde değişmeye başladı. Üniversiteler artık kriptoyu ve blok zincirini müfredatlarına almaya başlıyorlar. Bu durum otodidaktlar için duygusal bir ikilem de oluşturabilir.

Jackson’a göre kriptonun geleneksel eğitim yaklaşımı içerisine girmesi olgunlaşmaya başladığının bir göstergesi. Teknoloji alanında da benzer bir süreç yaşanmıştı. “Şu anda birinin çıkıp bilgisayar mühendisliği okuduğunu söylemesi son derece normal. Ancak 1992’de bu bölüm yoktu. O dönemde bilgisayarlarla uğraştığınızı söylüyordunuz.” Jackson’a göre bu konuların formal sisteme dahil olmasının şirketlerin işe alım süreçlerinde de öne çıkmasına destek olabilir.  

Jackson kripto konusunda resmi bir lisans derecesi alsanız dahi bunun bir işi garantilemeyeceğini belirtiyor. “Önemli olan ne yapabileceğinizdir. Bu nedenle kendinizi yetiştirme dürtünüzün güçlü olması gerekli. Gronowska da bu görüşe katılıyor: “Ders almak yetmez” diyor ve formal bir blok zinciri eğitimine bazı yanlılıkların da karışabileceğine dair korkusunu vurgulayarak ekliyor: “Greenpeace veya World Economic Forum tarafından bir kripto müfredatı şekillendirildiğini düşünün. Bunlar yerine biraz daha tarafsız olan kripto sektörünün bunu kurgulamasını yeğlerim.”

Voorhees de benzer kaygıları paylaşıyor: “Kripto, çoğu geleneksel kurumun gülümsediği ve hatta dalga geçtiği bir uç sektör oldu” diyerek kendini yetiştirmenin önemini vurguluyor: “Geleneksel okullarda zaten en son noktada, uçta olan şeyler öğrenemezsiniz. Ancak bu sektörün ruhunda parayı elinde tutan endüstrilere karşı bir devrimcilik yatıyor ve bu devrimci ruh ancak insanın içinden gelir.”