DAO’lar Ne Kadar Merkeziyetsiz?

Merkezi olmayan özerk organizasyonlar (DAO’lar), merkezi bir idari yapı olmadan kararların bir blok zincirinde uygulandığı, akıllı sözleşme ile belirlenmiş kurallar dizisi etrafında organize edilen ve topluluk tarafından yönetilen aşağıdan yukarı kurulan yapılar. 

Peki şeffaflık, otonomi ve demokratik karar alma mekanizmaları öneren bu yapılar gerçek hayatta nasıl işliyor? ‘Merkeziyetsizlik’ sadece bir mit mi yoksa modelin büyük bir başarısı mı? 

Daha da temel bir soru sormak gerekirse saf bir merkeziyetsizlik gerekli mi? Avukat Onur Küçük’e göre; “Her ne kadar demokratik bir sistem olarak merkeziyetsiz ve özerk olmayı amaçlasalar da doğrudan bir yaptırıma uğramayacak büyük bir topluluğa güvenmek, grup içinde gerilim yaratabilir ve karar verme sürecini yavaşlatabilir bu da DAO’yu bir bütün olarak etkileyebilir.”

DAO’larda kararlar genellikle token sahipleri arasında yapılan oylama ile belirleniyor. dYdX Foundation Türkiye Lideri Doruk İşmen, alternatif oylama mekanizmalarına işaret ediyor

“Senin ne kadar token’ın varsa o kadar oy hakkın oluyor ve o kadar söz sahibi oluyorsun. Ama şu anda bu modelin doğru olmadığı ve alternatif metotlara geçilmesi gerektiği konuşuluyor.” 

‘Quadrating Voting’ yöntemindeki gibi bireylerin tokeninin karekökü kadar oy hakkına sahip olduğu ya da soulbound token’lar gibi birer kimlik ile herkesin eşit oy hakkına sahip olduğu daha adil seçim sistemlerini örnek gösteren İşmen, gelecekte bu tip alternatif çözümler ile DAO’ların daha merkeziyetsiz olacağını düşünüyor. 

Ancak yine de mevcut durumda, “Ne kadar çok paran varsa o kadar çok söz hakkına sahip oluyorsun.”

Hukuki anlamda belki de en önemli mesele bir kişi ile temsil edilemeyen bu yapıların kişiler tarafından temsil edilemiyor olması. DAO’lar ticari faaliyetlerini genellikle düzenlemelerin bu anlamda daha ‘hoşgörülü’ olduğu ülkelerde kurulan şirketler aracılığıyla yapıyor. 

Konu ile ilgili CoinDesk Türkiye’nin sorularını yanıtlayan Küçük'e göre, “Uluslararası bir yapıya sahip olması (merkeziyetsiz bir yapısı olması) sebebiyle” DAO’lar için uygulanacak bir çerçeveye ihtiyaç var. 

Teknik ve hukuk uzmanlarının bir araya gelerek oluşturduğu COALA’nın (Otomatik Hukuk Uygulamaları Koalisyonu) hazırladığı model yasaya atıf yapan Küçük, “Burada öne çıkacak konu DAO’ların iş yapma biçimindeki özgürlüğü korumaya çalışırken bir yandan da birçok devletin yasa koyucularını DAO’ların kamunun çıkarlarına aykırı olmadığını ikna etmek olacak” diye ekliyor.