CoinDesk Türkiye’nin geçen hafta düzenlediği Dijital Ödeme Sistemlerinde Blokzincir Devrimi adlı etkinliğin son bölümü oldukça keyifli bir panele sahne oldu. Bir yanda merkeziyetsiz finansta faaliyet gösteren Colendi ve Arf yer alırken, diğer yanda ise Turkcell’in ödeme sistemleri platformu Paycell yer aldı.

Artık her bir şirketin yavaş yavaş fintech şirketine dönüştüğünü söyleyen Colendi’nin kurucu ortağı Bülent Tekmen, varlık transferi ya da paydaşlık ekosistemi yaratmanın teknolojiyle mümkün olduğunu söylüyor ve şu soruyu yöneltiyor: “Kevin Rose neden Google Ventures’tan ayrılıp True Ventures’a geçti? Web2 dünyası neden buraya yatırım yapıyor? Karşımızda yeni bir dalga var” diye konuşan Tekmen, “eskinin” dünyasının geride kaldığını söylüyor: “22 yıl önce Amazon zaten milyarlarca dolarlık bir şirketti, bugün artık e-ticareti konuşmamızın bir manası yok. Fintech ve Web3’ü diğer şirketlerle birleştirdiğimiz dünyada farklı yaratılabilecek değerler olması gerekiyor.”

Panelin konuşmacılarından Paycell’in CEO’su Serhat Dolaz ise Merkez Bankası’nın geçen sene yayımladığı yönetmeliğe vurgu yaparak sözlerine başlıyor. Dolaz söz konusu yönetmelikte yer alan ödemelerde kripto varlıkların kullanılmamasına ilişkin yasağı hatırlatıyor: “Buradaki tanıma dikkat çekmek istiyorum: Kripto para değil, kripto varlık olarak tanımlanıyor. Yani gayri maddi varlıklar olarak tanımlanıyor. Bunu bir para olarak kullanamıyorsunuz ve dolayısıyla ödemelerde bunun aracı olarak kullanılması yasaklanmış durumda. Bu hizmetlerin sunulmasında ödeme ve elektronik para şirketleri aracı olarak kullanılamıyor.”

“Regülasyon nedeniyle blokzincir teknolojilerini iç süreçlerimizde konumlandırıyoruz”

Dolaz, Paycell şapkasıyla ödeme hizmetlerini yorumlarken iki parçaya ayrılmak zorunda olduğunu söylüyor: “Kripto paralarla kesinlikle irtibatımız olamıyor. Son kullanıcıyı güvence altına almayı amaçlayan bu düzenlemeye tabi bir şirket olarak blokzincir tarafında oyuncu olamıyoruz.” Ancak blokzincir teknolojilerine yabancı olmadıklarını da sözlerine ekliyor: “Biz blokzincir teknolojilerini, akıllı sözleşmeleri, dağıtık defter teknolojilerini iç süreçlerimizde, kurumlar arası entegrasyonu kolaylaştırma amaçlı yıkıcı bir teknoloji olarak konumlandırıyoruz. Bu alanlarda ağırlıklı olarak faaliyet gösteriyoruz. Bunları bir hizmet olarak son kullanıcıya sunma şansımız yok. Ödeme sistemi, kripto para ve ödeme şirketleri üçlüsü çok şaşılacak bir üçlü değil fakat bugünkü düzenlemeyle bakılınca çok net bir mesafe koymak durumundayız.”

“İnsanların kafa yapısı COVID’le beraber çok çabuk değişti”

Merkeziyetsiz finans alanında faaliyet gösteren Arf’in kurucu ortağı Berhan Kongel ise politik anlamda ülkelerin içine çekildiğini ancak insanların giderek daha da globalleştiğini söylüyor ve mikro ödemelerin hem kolay hem de hızlı olmasının bireyler nezdinde önemli hale geldiğini belirtiyor: “Her ne kadar ülkeler sınırları keskinleştirse de insanlar sınırları daha belirsiz bir yere çekmeye çalışıyorlar. Kripto paraların buradaki önemi, bizim bildiğimiz anlamda geleneksel ödeme sistemleri ya da e-ticaretten ziyade değerlerin paylaşımlı hale geldiği ve merkeziyetsiz hale gelmesi gibi, normalde iki sene önce sorsanız ütopik olarak değerlendirilebilecek bir yere evriliyor. ‘E-ticaret çalışıyor, daha başka ne yapabiliriz?’ düşüncesiyle yaklaşmamak gerekiyor. Bir oyunda kazandığınız NFT’nin emlaktaki bir hisseyle takas yapılması gibi ilginç modeller bizi bekliyor. Bu, insanların kafa yapısının COVID’le beraber çok çabuk değişmesiyle mümkün oldu. E-ticaret ya da Zoom uçtu gitti fakat pazar büyüklüğü anlamında bu sektörler geriye çekilirken insanların kafasında bambaşka düşünceler belirmeye başladı.”

Kongel merkeziyetsiz finans alanında faaliyet gösteren Arf gibi şirketlerin şu anda “dünyayı domine edecek düzeyde” olmadıklarını ama bu teknolojilerin yolda olduğunu sözlerine ekliyor: “Bu, sadece teknoloji değil bir kafa yapısı değişikliği. Regülasyonlarla beraber yine politikaya bağlanıyor konu. Burası çok ilginç modellere gebe olacak.”

Paycell CEO’su Dolaz da hız ve güvenliğin ödeme sistemlerinde ön plana çıkan konular olduğunun farkında: “Mikro ödemelerin mevcut finansal sistemlerle karşılanamadığı bir gerçek. Oyun içinde bir alım satım yapacaksınız ve karşınızda NFT figürü satmak isteyen biri var. O anda banka hesabınıza girip, çerçevesi dizilmiş finansal uygulamalara girip orada karar vermeniz, oradaki deneyimi geciktirebiliyor. Geçtiğimiz dört-beş yıldır yatırım alan oyun şirketlerini hatırlıyoruz. Dünya bu anlamda inanılmaz zenginleşen bir yere gidiyor. İleride oyunlar gerçekle çok alakalı ve işin merkezine doğru kayacak. Oradaki hız, güvenlik ihtiyacı, çeşitlilik ve finansal hizmetlerle iç içe yapı büyüdükçe, kaçınılmaz bir şekilde bizim gibi ödeme kuruluşlarının bu alanlarda yer alma iştahı kabaracaktır.”

“Tüketici hızın farkına, kurumlar da fırsatların tadına vardı”

Ödeme sistemlerinde blokzincir teknolojilerinden kullanılmasına ilişkin “Tüketici oradaki hızın farkına vardı. Kurumlar da oradaki fırsatların tadına vardılar” diye konuşan Dolaz, kripto yatırımına dair görüşlerini de sıralıyor: “Kripto sektörü volatil. Peki borsa değil mi? Bugün yatırım yapmama olasılığınız var mı şu ortamda? Paranızı cebinize koyup ay sonuna kadar harcayarak bu düzende devam etme şansınız var mı? Yatırımcı olmak bugün 15-16 yaşında başlıyor ve bunlara cevap vermemiz gerekecek.” Dolaz, Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, Sermaye Piyasası Kurulu, MASAK ve Merkez Bankası’nın bu alanda çalışmalar yaptığını söylüyor: “Bu dikeylerde kurumların, teknoloji tarafındaki müteşebbislerin önlerini açacağına gönülden inanıyorum.”

Mikro ödemenin dünyada dönüşüme sahne olduğunu söyleyen Arf’in kurucu ortağı Berhan Kongel ise merkeziyetsiz finansın genel çerçevesini çiziyor: “Dünyada para yanlış yerlerde duruyor. Bu paraları global bir havuzda toplayıp efektif bir şekilde dağıtmak mümkün mü? De-Fi’ın arkasındaki soru aslında bu. Bu bankacılık sisteminde olmasına imkan yok. SWIFT sabaha kadar blokzincir üzerinde çalışsın nafile. Problem o değil. Burada Arf, Goldfinch, Atlantis gibi birkaç tane şirket var bunun üzerine kafa yoran. Birtakım kreditörlerden bu global parayı bir şekilde toplayıp, efektif şekilde daha fazla ihtiyaç olan yerlere o kanalları açabilmeye ulaşıyoruz. Hisse senedini aldığınız şirket bir ekonomik değer yaratıyor ve kâr üretiliyor. O kârdan silip pay alıyorsunuz temettü olarak. Yield’ın bir parçası temettü, diğer parçası da faiz.”

“Amerikalı bir kreditör Afrikalı bir çiftçiyi anında kredilendirebilir mi?”

Merkeziyetsiz finanstaki yield protokollerinin “biraz sağ cepten sol cebe gittiğini” söyleyen Kongel, gerçek hayatta üretilen bir değerin olmadığına dikkat çekiyor: “Bir kilo daha patates üretip satmıyorsunuz. Dolayısıyla bu, yield değil. Siz sağ cepten sol cebe doğru arbitrajla geriye doğru bir kapı açıyorsunuz. Buna karşın gerçek dünyadaki ekonomik faaliyete dayalı bir kredilendirme yöntemi yapıyoruz. Bunun dünyada çok büyük etkileri olacağını düşünüyoruz. Şöyle ki: Afrikalı bir çiftçiye Amerikalı bir kreditör anlık olarak kredilendirip üç gün sonra parasını alabilir mi? Şu anda bu adamı zaten risk skorlayamadığınız gibi söz konusu problem, risk skoruna kadar gidemiyor. Çünkü 100 doları gönderemiyor, faiziyle beraber 101 doları geri alamıyorsunuz. Dolayısıyla iş modeli ya da ticari açıdan sürdürülebilir bir model değil. Fakat yeni kredi protokolleriyle bir anda sürdürülebilir olmaya başladı. Düzenli bir geriye doğru ve sağlıklı yield üretimi, kriptodaki dalgalanma sonucu değişmeyen, gerçek ekonomik üretime dayanan bir yield, De-Fi üzerinden sağlanmaya başlandı.”

Kredi protokollerinin önemi

Kongel sözlerine şöyle devam ediyor: “Eğer bu olursa, çok daha değişik yerlere gidecek. Yerelde bir bankaya gidip sadece o mahallede dar bir alanda finansman arayışına gerek kalmayacak. Neden? Sizin kredilendirmemeniz için hiçbir neden yok aslında. Problem sizin buraya erişiminiz olmamasında. Mesajınızın hızlı gitmesi ya da stablecoin yaratmak konusu değil. Gerçek bir likidite havuzuna erişememenizle alakalı. Parayı geri ödeyeceksiniz ve ödeyemiyorsunuz. Kimse sizin paranızı almıyor çünkü gönderecek hiçbir kanal yok. Paycell bunu burada yapabiliyor ancak Nijerya-Türkiye arasında bunu yapabilmesi çok zor. Kredi protokolleri bu yüzden yaratılıyor. En heyecanlı kısmı da burası.”